جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث از معنویت و رابطه آن با عقل و دین از مباحث مورد توجه صاحب‌نظران دینی می‌باشد. آقای ملکیان، شهید مطهری و علامه جوادی آملی از اندیشمندان صاحب‌نظر در این حوزه علمی می‌باشند. به باور آقای ملکیان گزاره‌های دینی به جهت تعبدی بودنشان غیر عقلانی‌اند و انسان مدرن نیازمند معنویت توأم با عقلانیت است که به کاهش درد و آلام انسانی بینجامد و این نظریه را راه رهایی می‌نامد. به عقیده شهید مطهری معنویت همان دین و حقیقت اسلام است و از لوازم فطرت بشر است که دین به تعالی‌رساننده این نیاز فطری است. ایشان با طرح نظریه آزادی معنوی، پیوند دین و عقل و آزادی را سامان می‌دهد و با اشاره به نرمش و انعطاف و روح زنده و سیال قواعد اسلام، تعبد محض و غیر عقلانی را از ساحت اسلام دور می‌کند. آیت‌الله جوادی آملی شالوده طرح معنویت را بر اصل هماهنگی نظام تکوین و تشریع پی‌ریزی می‌کند که هر امر معنوی از پشتوانه تکوینی برخوردار است و تعالیم دینی از سنخ حقایق‌اند که به صورت اعتبار ظاهر شده و به شکل دین تجلی یافته‌اند و روح ملکوتی انسان با عقل و تعقل می‌تواند به حقایق معنوی راه یابد. با این منظومه معرفتی، پیوند معنویت با عقل و دین سامان می‌یابد. ایشان با طرح نظریه حق و تکلیف، تکالیف الهی را تأمین‌کننده حقوق انسان معرفی می‌کند لذا بحث تعبد در نگرش ایشان جلوه‌ای دیگر می‌یابد و شرافت و عقلانی بودن آن به اثبات می‌رسد. تبیین و تطبیق این سه دیدگاه و بیان تحلیل‌ها و استدلال‌های مربوطه و مبانی و لوازم دیدگاه‌های این سه اندیشمند از اهداف این تحقیق است که به روش توصیفی- تحلیلی با روش کتابخانه‌ای و استفاده از نرم‌افزارهای علوم انسانی انجام گرفته است.

چکیدهرابطه عدل و دین ، از جمله موضوعاتی است که به عنوان یکی از مهمترین مسائل علوم معرفتی و زندگی اجتماعی مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است . اینکه عدل در قلمرو دین چه جایگاهی دارد و اینکه آیا عدالت در یک نظام اعتقادی دینی ، همواره بایستی مطابق با معیارهای دینی باشد ، و به تعبیری دیگر اینکه آیا دین مقیاس عدالت است یا اینکه عدالت خود حقیقتی است و عدالت مقیاس دین است ؟ از جمله وسوالاتی هستند که در این نوشتار مورد بحث قرار می گیرند .اهمیت این موضوع تا بدان جاست که اصل عدل به عنوان یکی از اصول دین در نزد شیعه مطرح شده است و قرآن اقسام مختلف عدل را ( عدل تکوینی ، عدل تشریعی ، عدل اخلاقی و ... ) را تبیین نموده است و همچنین یکی از مهمترین اهداف بعثت انبیاء را اقامه عدل در جامعه بیان کرده است بنابراین نوع پاسخگویی به سوالات مطرح شده تاثیر بسزایی در فهم و درک ما از دین و همچنین بر آرای فقهی دارد . از آن جایی که تاکنون تنها به بیان تاکید و اهمیت اصل عدل در آیات قرآن پرداخته شده است و تنها در لابلای سخنان و نوشته ها اشاره کوتاهی به این مسئله شده است لذا این پژوهش در راستای تبیین دیدگاه استاد مطهری پیرامون رابطه عدل و دین در قرآن نگاشته شده است .استاد مطهری چهار معنی را برای عدالت متذکر می شوند که از میان این چهار معنی برای عدالت ، معنای سوم را که عبارت است از " رعایت حقوق افراد و اعطا کردن حق هر ذی حقی" را برمی گزیند . از دیدگاه ایشان عدالت از ارکان محوری اندیشه دینی به شمار می رود و جایگاه عدالت در اعتقادات دینی به میزانی است که اصل عدالت را دستگاه سنجش صحت دین می شمارد . به تعبیر بهتر ایشان عدالت را مقیاس دین دانسته است ، نه دین را مقیاس عدالت . آنچه عدل است دین می گوید نه آنچه دین می گوید عدالت است ، و این نکته ای بسیار اساسی است و در بینش فقهی و طرز اجتهاد مجتهدان موثر است .با بررسی در آراء و نظرات این دانشمند عالم و فرزانه ، و با تکیه بر آیات قرآن در می یابیم که : عدالت آن اصلی است که در تمام احکام و قوانین دینی ساری و جاری است و تمام این احکام و قوانین حول این اصل و محور یعنی عدالت می چرخد و در نهایت این عدالت است که معیار و مقیاس دین است .کلید واژگان : قرآن ، عدل ، دین ، حق و تکلیف ، شهید مطهری

این پژوهش با موضوع تفاوت دیدگاه های فقه امامیه و اهل سنت در حقوق اجتماعی بانوان مورد مطالع? تطبیقی قرار گرفته است که به منظور آشنائی با این حقوق آن چه لازم است؛ بررسی حقوق فطری و طبیعی می باشد تا با آشنائی معنا و مفهوم این حقوق، بررسی و تحقیق حول حقوق اجتماعی بانوان در اقسام گوناگون آسان افتد. از جمله نکات مهم در این پژوهش نقش زمان و مکان در صدور فتاوا توسط فقهای مذاهب خمسه می باشد؛ لازم به ذکر است که در این پژوهش بیان خواهد شد که نوع جهان بینی فقهای می باشد که در نوع تفکر ایشان راجع به زن بسیار موثر خواهد بود. و منجر به صدور آراء و احکام گوناگون و و انقسام ایشان به مانعین و مجوزین در حقوق اجتماعی بانوان با مصادیق گوناگون همچون حقوق اقتصادی، سیاسی و قضائی خواهد شد.

مسئولیتِ اخلاقی یا در معرض بازخواست بودن نسبت به وظایفِ اخلاقی، در اخلاق اسلامی صرفاً در برابر خداوند معنا پیدا می کند. تلاش انسان در نیل به هدف، در پرتو مسئولیت است که معنا دار شده، شتاب فزاینده ای پیدا خواهد کرد. عدمِ مسئولیت، زندگی فردی و اجتماعی انسان را به مخاطره انداخته، نظام اجتماعی را دچار اختلال می کند. اولین و مهم ترین بحث در این زمینه، بحث از مبانی نظری و مبانیِ هستی شناختی مسئولیت اخلاقی است. این پژوهش با رویکرد تحلیلی، به بررسی خاستگاه هستی شناختی مسئولیت اخلاقی انسان در اخلاق اسلامی می پردازد. از جمله این مبانی، اصل وجود خداوند، توحید، حاکمیت مطلق و قدرت فراگیر الهی، حکمت، عدل و رحمت خداوند می باشد. فوائد اثبات این اصل عبارتند از: انسان ها نسبت به حقوق خداوند و دیگران مسئولند؛ انسان نسبت به هر فعلی که در رشد کمال اختیاری وی تأثیرگذار است، مسئولیت دارد؛ فساد و تباهی در عالم، مستقیم و یا غیرمستقیم، مسئولیت آور است؛ هدایت جز از طریق مسئول بودن انسان امکان ندارد؛ مسئول نبودن انسان با حکمت، عدل، رحمت الهی و نظام احسن در تضاد است.