جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سمینار "گفتمان دینی در جهان متغیر" توسط نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. در میزگرد، دکتر همایون همتی و حجت الاسلام هادوی تهرانی شرکت داشتند و به سوالات مطروحه که در ذیل می آید پاسخ گفتند.

دین و دموکراسی دو مقوله ای هستند که امروزه در ایران مورد توجه شدید صاحب نظران می باشند. برخی با اعتقاد به مانعه الجمع بودن این دو هر گونه ارتباط آنها را منکر شده و برخی قائل به ارتباط متقابل دو مقوله شده اند. در این مقاله با نگاهی به مفاهیم دین و دموکراسی، خدمات متقابل این دو به یکدیگر در ایران بررسی شده و در نهایت، این نتیجه بدست می آید که اولاً نوعی مردم سالاری همراه با ارزش هایش در متن اسلام (شیعی ) وجود دارد و ثانیاً اسلام (شیعی ) در ایران موجب شده ارزش های دموکراتیک در جامعه ریشه گیرد و پایداری نسبی یابد؛ طوری که می توان گفت اگر در ایران دین حاکمیت نمی یافت امروزه در آن از ارزش های مردم سالار نیز خبری نبود.

درپی بالا گرفتن تعارض علم و دین درغرب عصر روشنگری ،طرح مقوله «علم دینی» به عنوان راه کار برون رفت از این بحران ،در کانون توجه واقع شد. جوامع اسلامی نیز از شمول این امر بر کنار نبودند چه آن که نوعی دوگانگى محیط هاى علمى این گونه جوامع را فراگرفته بود؛ از یک طرف، میل به حفظ ارزشهاى دینى و اسلامى در آنها وجود داشته و دارد و از طرف دیگر، علومى آموزش داده مى شد که در آنها جایى براى ارزشهاى دینى نیست. افزون بر این، رکود و انحطاط جوامع اسلامى به دلیل بى توجهى به علوم تجربى، اعم از طبیعى و انسانى، و در مقابل، پیشرفت و توسعه جوامع غربى به دلیل استفاده از این علوم، اندیشمندان مسلمان را بر آن داشت تا نسبت به علوم جدید و روشهاى آن بازنگرى عمیقى صورت دهند؛ چرا که احیاى معرفت دینى یا به تعبیرى، نواندیشى دینى، نیازمند نگرش جدید به علومى بود که به طور مستقیم در راستاى معارف دینى قرار نداشتند. برآیند این عوامل، خطور طرح ایجاد «علم دینى » به ذهن پاره اى از اندیشمندان مسلمان در دهه دوم قرن بیستم راباعث گردید.بر اساس این ایده، مدعیان علم دینى باید به نوعى همپوشى در قلمرو علم و دین باور داشته باشند. از آنجا که در قلمرو تلاقى علم و دین، روند دینى کردن یا شدن علوم، نمود آشکارترى دارد، پس در این راستا باید رابطه بین علم و دین با دقت بیشتری مورد کاوش قرارگیرد.

دنیای مدرن دارای متنی فرهنگی است که در آن عناصر فرهنگی به منصه ظهور می رسند و تمام تعاملات اجتماعی و کنشهای افراد در این بستر فرهنگی شکل می گیرند، و معنا می شوند. این مقاله به تبیین این تعاملات که خود موجب پدیداری سلایق فردی و سبک زندگی افراد می شود با دو رویکرد دینی و جامعه شناختی می پردازد. همچنین با در نظر گرفتن اینکه در جامعه ایران که فرهنگ غالب مذهبی است، در اکثر موارد ما شاهد سبک زندگی مدرن مصرفی هستیم، که چالشهایی را بوجود آورده، و در این مقاله به اختصار به آن پرداخته می شود. ادبیات نظری این مقاله برگرفته از نظرات جامعه شناسان و الهیون است. روش تحقیق حاضر تحلیلی - تبیینی است. ابزار جمع آوری اطلاعات اسناد و مدارک موجود از طریق تحلیل محتوای (تعریف درون متنی) می باشد. بررسی ها نشان می دهد، به تدریج که محیط و تعاملات اجتماعی انسان از جامعه سنتی فاصله می گیرد، سبک زندگی مدرن بیشتر متجلی می شود و در جامعه ایران که فرهنگ مذهبی غالب است، الگوی سبک زندگی مدرن و مصرفی موجب تقابل گردیده است و پیامدهایی را به همراه داشته است. در صورتی که با ایجاد تلاش در جهت سبک زندگی دینی و تقویت ایمان مذهبی می توان چالشها را تقلیل داد و با رهایی افراد از خودبیگانگی آنها را به هویت دینی خود رهنمون کرد. نگارندگان مقاله معتقدند که سبک زندگی دینی خود یکی از راهکارهای اقتصاد مقاومتی است.

ترجمه ماشینی: این کتاب گزیده ای از انواع عمده نظریه های تبیین دین را بررسی می کند: مذهبی، فلسفی، جامعه شناختی، اجتماعی-اقتصادی و روانی. به پیش فرض های این گونه نظریه ها و دلایل ضرورت و اعتبار آنها می پردازد. به سبک های اصلی در تعریف دین می پردازد. این استدلال می کند که موردی برای تبدیل دین به موضوع نظریه پردازی در مقیاس بزرگ مطرح نشده است و معتقد است که تبیین دین با تمرکز بر ویژگی های تاریخ دینی و پیوندهای متقابل بین ایده های دینی بهتر پیش می رود.

ترجمه ماشینی: در اینجا هیچ تلاشی برای تخطی ناپذیر دانستن یا تشریع روش‌های خاصی برای نگریستن به چیزها یا روش‌های کار برای فیلسوفان دین وجود ندارد، فقط پیشنهادهایی برای چگونگی برخورد با طیفی از مسائل اساسی وجود دارد - پیشنهادهایی که امیدوارم بحث‌های پرباری را برانگیزد. و در هر صورت، آن را مبنایی برای کار مستمر خود در این زمینه قرار خواهم داد. - از مقدمه کتاب جدید J.L.Schellenberg با ارائه یک پرداخت اصیل و سیستماتیک به مسائل اساسی در فلسفه دین، به ساختار باورهای دینی و غیر مذهبی، انواع شکاکیت مذهبی و ماهیت خود دین می پردازد. از تحلیل جست‌وجوی نویسنده از ایمان، درک جدیدی از ایمان گزاره‌ای به‌عنوان مستلزم فقدان باور به دست می‌آید. شلنبرگ با ارائه یک سری اصول برای انجام برخی از مهمترین این اهداف می پرسد که اهداف این رشته باید چه باشد. روایت او از توجیه نه تنها اعتقاد، بلکه سایر پاسخ‌ها به دعاوی دینی را نیز مورد توجه قرار می‌دهد و توجیه پاسخ‌ها، گزاره‌ها و اشخاص را متمایز می‌کند. شلنبرگ در سرتاسر کتاب Prolegomena to a Philosophy of Religion، در حال ایجاد زمینه برای توضیح دیدگاه خود است و در عین حال پیشنهاد می کند که چگونه فیلسوفان ممکن است در مفروضاتی تجدید نظر کنند که بیشتر کارهای امروزی در فلسفه تحلیلی دین را هدایت می کند.

ترجمه ماشینی: J.L.Schellenberg یک ایده ساده اما انقلابی را بیان می کند و از آن دفاع می کند: ما هنوز در مراحل اولیه تاریخ احتمالی حیات هوشمند در سیاره خود هستیم و باید نگرش های مذهبی خود را بر اساس آن چارچوب بندی کنیم. انسان ها شروع به انطباق با گذشته ای عمیق کرده اند - گذشته ای که در میلیاردها سال اندازه گیری می شود نه هزاران. اما ما واقعاً متوجه نشده ایم که ذره ای از زمان گذشته که تمام زندگی مذهبی ما در آن گنجانده شده است چقدر نازک است. و ادواری که ممکن است هنوز حیات هوشمند را ببینند، به سختی شروع به تمرکز کرده اند. وقتی این چیزها درونی شوند، ممکن است کل تصویر ما از دین تغییر کند. زیرا در آن صورت ما برای اولین بار در موقعیتی خواهیم بود که بپرسیم: آیا ممکن است شکلی از دین متناسب با چنین مرحله اولیه توسعه مانند دوران ما وجود داشته باشد؟ آیا ممکن است چنین «دین تکاملی» با اشکال دینی که امروزه در اطراف خود می بینیم متفاوت باشد؟ و آیا برای پاسخگویی به خواسته های عقل بهتر است؟ دین تکاملی معتقد است که پاسخ در هر مورد «بله» است، اگرچه بیشتر به دنبال راه اندازی یک بحث جدید است. هنگامی که نور زمان عمیق به طور کامل روشن شود، شکل جدیدی از شک و تردید، اما در عین حال، امکانات جدیدی از زندگی دینی نمایان می شود. ما متوجه نگرش‌های دینی خواهیم شد که اگرچه از ایده غایت متعالی غافل نیستیم، اما بدون اعتقاد و بدون جزئیات انجام می‌دهند. همانطور که شلنبرگ آشکار می کند، دنبال کردن دین تکاملی به جای پذیرش یک طبیعت گرایی علمی، کاری است که می توان آن را به صورت عقلانی انجام داد، حتی اگر باور مذهبی سنتی خارج از محدوده استدلال قرار گیرد. و از قضا این علم است که باید به ما کمک کند تا این را ببینیم. در واقع، در یک دوره جدید فرهنگی، دین تکاملی ممکن است در میان کسانی که بیشتر نگران غنای فکری ما و بقای ما در آینده عمیق هستند، گزینه مطلوبی باشد.

ترجمه ماشینی: The Sacred Is the Profane نه مقاله نوشته شده در طی چندین سال توسط ویلیام آرنال و راسل تی مک کاچون را گردآوری می کند که دیدگاهی همگرا دارند: نه صرفاً اینکه هم مقوله و هم مفهوم "دین" یک ساختار است، چیزی که ما نمی توانیم آن را "طبیعی" فرض کنیم. یا جهانی، اما همچنین توانایی تفکر و عمل «مذهبی»، به طور مشخص، یک مقوله مدرن و سیاسی در خاستگاه ها و تأثیرات آن، صرفاً محصول جانبی دولت مدرن است. این مقالات جمع‌آوری‌شده، که اساساً برای این جلد بازنویسی شده‌اند، بحث‌های علمی کنونی را در مورد بحث‌های سکولاریسم پیش می‌برند، که، نویسندگان استدلال می‌کنند، با پیش‌فرض دین (اغلب تحت پوشش چنین دینی، به اندازه کافی دوگانه‌های مقدس/سکولار، کلیسا/دولت، و خصوصی/عمومی را تئوریزه نمی‌کنند. اصطلاحات «مذهبی»، «ایمان» یا «معنویت») از لحاظ تاریخی مقدم بر دولت-ملت هستند. مقالات، بارها و بارها به این پرسش بازمی‌گردند که «دین» - کلمه و مفهوم - چه چیزی را برای کسانی که از آن استفاده می‌کنند، چه در سطح مردمی، سیاسی، یا علمی محقق می‌کند. تمرکز در اینجا برای دو نویسنده از حوزه‌های ظاهراً متفاوت بر کارآمدی، هزینه‌ها و کار تاکتیکی است که با تقسیم جهان بین دینی و سیاسی، کلیسا و دولت، مقدس و ناپسند انجام می‌شود.

ترجمه ماشینی: میرچا الیاده یک اثر بسیار بدیع و علمی در مورد معنویت توسط مورخ مشهور میرچا الیاده در کتاب مقدس و بی‌حرمتی، مشاهده می‌کند که در حالی که مردم معاصر معتقدند دنیایشان کاملاً بی‌معنی یا سکولار است، هنوز هم گاهی اوقات خود را ناخودآگاه به خاطر چیزی مرتبط می‌بینند. مقدس این پیش‌فرض است که هم کاوش جامع الیاده از امر قدسی را هدایت می‌کند - همانطور که در فضا، زمان، طبیعت و کیهان و خود زندگی تجلی یافته است - و هم دیدگاه گسترده او را از تجربه‌ی انسانی تقویت می‌کند.