جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قحطی در ایران سابقه ای به قدمت تاریخ این سرزمین دارد. ساکنان ایران زمین، از کهن ترین روزگاران، به صورت ادواری، با قحطی و کمیابی ارزاق دست به گریبان بوده و به کرات بر اثر آن قربانیان بسیار داده اند. درباره اسباب و علل ایجادکننده این قحطی ها سخن بسیار رفته است. بعضی از محققان، ساده اندیشانه و عجولانه، به سراغ نزدیک ترین و سهل الوصول ترین عاملی که به نظرشان می رسیده قهر طبیعت رفته اند و مصایب بی شماری را که طی قرون متمادی بر اثر قحطی برای مردم ایران پدید آمده است، یک باره و یک سره، معلول بی مهری طبیعت دانسته اند. این تصور نه به کلی خالی از واقعیت است و نه تمام واقعیت را دربر دارد. تردیدی نیست که فلات ایران در مقام مقایسه با بخش هایی از جهان نظیر اروپای غربی و شمالی، کانادا، و نیز در قیاس با متوسط کل جهان از رطوبت و بارندگی کافی برخوردار نبوده و نیست، به همین دلیل، در طول تاریخ، بسیاری از قحطی های ایران از خشک سالی های متناوب نشئت گرفته است. با وجود این، دور از منطق و واقعیت خواهد بود اگر نقش بسیار موثر و تعیین کننده عوامل گوناگون اجتماعی در ایجاد و سیر تحول قحطی های ایران نادیده یا دست کم گرفته شود. این عوامل گاه منشا و علت شروع قحطی ها بوده اند (عوامل اولیه) و گاه عامل تشدید کننده و ادامه دهنده آن ها (عوامل ثانوی یا جانبی). در این مقاله بر آنیم تا تاثیر مشخص عوامل اجتماعی را در شکل گیری و تداوم عظیم ترین و دهشتناک ترین قحطی ایران در طول تاریخ بازنماییم تاثیری که کم و بیش در اکثریت قحطی های ایران مشهود است. در این پژوهش، نخست به توصیف چگونگی شروع این قحطی و نقش عوامل طبیعی و جوی در ایجاد آن، و نیز بررسی ابعاد و پیامدهای جمعیتی، سیاسی، و اقتصادی و ... آن می پردازیم و سپس به سراغ عوامل اجتماعی و فرهنگی می رویم

خشکسالی جلوه ای عادی از اقلیم بوده و احتمال وقوع آن در نواحی با رژیمهای کاملا مختلف اقلیمی وجود دارد. از جمله مهمترین مراحل ارزیابی وضعیت خشکسالی در هر منطقه تعیین شاخصهایی به منظور تحلیل میزان شدت و تداوم خشکسالی در آن منطقه است. در این پژوهش شاخص بارش استاندارد با در نظر گرفتن مزایایی که در تحلیل منطقه ای و ایجاد ارتباط زمانی بین رخدادهای خشکسالی در نواحی مختلف یک پهنه دارد انتخاب گردیده و با بکارگیری تعدادی از نرم افزارهای (GIS) همچون(ILwis)  و(Arc view)  نقشه‌های پهنه بندی ماهانه خشکسالی برای یک دوره سی ساله تهیه شده است. سپس با استفاده از سری‌های زمانی شاخص  (SPI)(برای تمامی ایستگاهها و سری های زمانی میانگین ماهانه شدت خشکسالی در هر حوضه) خشکسالی های با تداوم یک ماه به بالا از طریق تئوری RUN استخراج و اقدام به ترسیم منحنی های شدت، تداوم و فراوانی خشکسالی گردیده است. با بررسی جداول و منحنی های شدت، تداوم و فراوانی تهیه شده برای ایستگاه های هواشناسی منطقه مورد مطالعه و شش حوضه واقع در آن مشخص می شود که وقوع خشکسالی با تداوم های یک تا سه ماهه، حتی در ایستگاه های واقع در مناطق نیمه مرطوب نیز پدیده ای معمول و بازگشت کننده است .