جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اقدامات صورت گرفته در مورد مذهب در دوره رضاشاه اساساً به دو دسته تقسیم می شود: اقداماتی که مستقیماً با مذهب ضدیت داشت و اقداماتی که فی نفسه ضد دین نبود ولی پیامد و نتیجه ضددینی داشت. در مقاله حاضر این دو نوع اقدام در چهار بخش مورد بررسی قرار می گیرد: اقدامات صورت گرفته در رابطه با حوزه نهادی دین، بعد آموزشی، شعائر و مناسک دینی و رابطه دین و سیاست. با کنار رفتن رضاشاه از صحنه سیاسی کشور، کلیه نیروهای اجتماعی به یکباره همچون آتشفشانی فوران کردند. جریانهای دینی نیز از خود واکنشهایی نشان دادند که بر اساس منافع طبقاتی و نژادی یا صنفی نبود و نتیجه آن اعاده و بازسازی هویت دینی جامعه بود. جریانهای دینی اسلام سنتی، اسلام معترض و اسلام تجددخواه، در هیات هویتهای مقاومت و برنامه دار به بازسازی هویت دینی جامعه دست یازیدند. هدف نهایی این مقاله، ارائه سنخ شناسی از واکنش جریا نهای مذهبی پس از شهریور 1320 منطبق بر ابعاد خاص چالش هویت دینی جامعه در دوره رضاشاه است.

کتاب «قراءة في وثائق البهائية» نوشته عائشة عبدالرحمن بنت شاطی، کتابی در باب بابیگری و بهاییگری است که در آن به نقد و بررسی دفاعیه و ردیه ها در این خصوص پرداخته شده است. همچنین تاریخ بهاییگری در کشور مصر نیز در این کتاب مورد تحلیل قرار گرفته است. بابیت و بهاییت در واقع به دنبال علم کردن نايب خاص جعلی براي امام زمان (ع) بودند تا از اين طريق بتوانند نفوذ مراجع تقليد و فقها را در ميان مردم بی اثر کنند. بدين منظور طلبه ای کم سواد از مکتب شيخيه به نام ميرزا علي محمد شيرازی را شناسایی و توانستند وی را تشويق کنند تا در سال 1260 هجری قمري خود را باب زمان (عج) بنامد. سپس او را به ادعاهای ديگری از جمله ادعای امام زمانی، نبوت و پيامبری و حتی ادعای خدايی وادار کردند. بدين وسيله آنها موفق شدند مردم رنج ديده و جنگ زده و شکست خورده را به جان هم اندازد و سرانجام فرقه بابيه و سپس بهائيه را به وجود آورند. فصل اول کتاب درباره بابیه و بهائیه است که در آن به زندگی علی محمد باب (سید علی محمد شیرازی) در شیراز اشاره شده است. در ادامه در چند دوره جریان بهائیه مطالعه و بررسی شده است، ابتدا حسین فارسی مازندرانی و نقش او در این جریان مورد بررسی قرار گرفته. سپس به عباس افندی و شوقی افندی نزد بهائیان پرداخته شده است. عباس افندی فرزند ارشد بهاءالله -بنیانگذار بهائیت- که به نام عبدالبهاء شناخته شده‌ است. سومین شخصیت محوری بهائیت است که پدرش، بهاءالله نوزده سال پیش از مرگش، آنچنانکه در کتاب اقدس و نیز در کتاب عهدی اشاره کرده‌ است، وی را به مقام جانشین، مبیّن و مفسر بهائیت برگزید. فصل دوم کتاب البهائیة فی الغزو الفکری بوده و سیر فکری بهائیان را بررسی کرده است که شامل البهائیة الصریحة، البهائیة الجدیدة است. عنوان فصل سوم کتاب الحدیث و السنة است که در آن بهائیه در قرآن و حدیث و سنت بررسی شده است. خاتمه کتاب نیز وصیة الی امتی است.