جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم ترین شیوه های تاثیرگذاری بر روح و روان، استفاده از تمثیل است. تمثیل ها علاوه بر جنبه های ادبی و بلاغی در پرورش نفوس و برانگیختن احساسات و عواطف آدمی نقش بسزایی دارند و در اعماق روح و جان نفوذ کرده و گوینده را در اهداف و مقاصد یاری می کنند. تمثیل های قرآن از یک سو چون کاملا واقعی، حقیقی و منطبق با محیط زندگی انسان است و از سویی دیگر به دلیل بهره گیری دقیق، حکیمانه، متعادل و هماهنگ از تمام تمایلات و عواطف و غرایز بشری، در برانگیختن احساسات و تهییج عواطف و سوق دادن روح انسان به سوی رشد و کمالات نفسانی و ملکات روحانی و کاهش نگرانی ها و اضطرابات، بسیار موثر هستند. علاوه برآن تمثیل های قرآن از روش ها و اسلوب های گوناگون و متنوعی همچون، ترغیب و تحذیر، معرفی الگوهای نیک و بد، خوف و رجاء، مدح و ذم و درشتی و نرمی و ... برای اصلاح و تربیت جسم و روح بشر بهره فراوان برده اند.

كتاب «مفاهيم القرآن» اثر آيت‌ الله جعفر سبحانی، نخستين تفسير موضوعی قرآن كريم و به زبان عربی می‌ باشد كه در ده مجلد به نگارش درآمده و به چاپ رسيده است. مفسر در آغاز كتاب با مقدمه‌ ای در اهميت قرآن و تفسير در جامعه اسلامی به بايستگی انقلاب در جهان تفسير اشاره كرده و دانشمندان را از تكرار در شيوه تفسير برحذر داشته است، آنگاه به مباحثی در زمينه نهايت ناپذيری قرآن و سير تطور تفسير و انواع تفسير و روش تفسير موضوعی اشاره كرده است. جلد نهم این کتاب در مورد امثال و اقسام در قرآن نوشته شده است.

موضوع این پژوهش، درآمدی بر تمثیلات قرآنی است، بررسی مثل آوری ها و مثال هایی که خداوند در قرآن، به منظور تسریع در فهم و آسان سازی مطالب و تنزّل مفاهیم عمیق معنوی برای بشر آورده، از اهداف این نوشتار است. در این راستا، نگارنده پس از ریشه شناسی و تبیین معنای لغوی و اصطلاحی تمثیل، به تفاوت تمثیلات قرآن و تمثیلات غیرقرآنی پرداخته و هدف خداوند را از آوردن مثل در قرآن، بیان داشته است و مخاطبان را به اهمیت پیام مثل های قرآن و میزان تأثیرگذاری آن، واقف گردانیده است. همچنین پیرامون اقسام امثال قران، آراء برخی از صاحب نظران را ارائه داده و از میان اقسام امثال قرآنی، محدوده تمثیلات قرآنی را مشخص ساخته و دایره بحث را روشن نموده است. سپس از وجوه افتراقی تمثیل و تشبیه، استعاره و کنایه سخن به میان آورده، پس از آن به اهمیت و فایده تمثیل پرداخته و بر این نکته تأکید داشته که تمثیل، شیوه ای از شیوه های پیام رسانی قرآن است که به منظور عینیّت بخشیدن و تجسم دادن به مفاهیم عقلی و معنوی صورت گرفته تا هر کس به فراخور درکش از آن بهره بگیرد. سپس به شرح و بررسی آیاتی که دربردارنده تمثیل اند پرداخته و آنها را آیات تمثیلیّه نامیده است و بدین ترتیب کاربرد تمثیل در قرآن را شناسانده است. تمثیل انفاق به بذر هفتصد دانه، تمثیل حیات دنیوی به نباتی ناپایدار، تمثیل اعمال خیر کافران به سرابی در کویر، تمثیل تکذیب کنندگان آیات الهی به سگی هار و تشنه، تمثیل تکیه بر غیر خدا به خانه ای سست و بی استحکام، تمثیل مؤمن به زمینی حاصل خیز و تمثیل کافر به زمینی شوره زار و بی حاصل از جمله تمثیلاتی هستند که به آن پرداخته شده است. در این زمینه، روش جمع آوری اطلاعات، نرم افزارهای رایانه ای، کتاب های تفسیری، نشریات و متون موجود در کتابخانه ها بوده است.