جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تئودور آدورنو از جمله فیلسوفانی است که هنر جایگاه بسیار والایی در اندیشه­ ی او دارد و به جرأت می ­توان گفت بدون درک درست آراء او در باب هنر نمی­ توان چندان چیزی درباره ­ی اندیشه­ های او به چنگ آورد. این ارتباط میان آراء زیبایی­ شناختی و کلیّت اندیشه در مورد فیلسوفانی چون کانت و هگل نیز صادق است. م ی­توان گفت مهم­ترین دغدغه ­ی آدورنو درباره ­ی هنر، رابطه ­ی دیالکتیکیِ اثر هنری با جهان تجربی، جهان روزمره و وضعیت موجود است. چرا که به زعم آدورنو هنر تنها ساحتی است که تا حدّی توانسته است از مناسبات متحجّر جهان سرمایه­ داری بگریزد و پناهی برای آزادی (هرچند مشروط) باشد. تنها در هنر است که هنوز می ­توان صدای درد و رنج واقعی را شنید. درد و رنج زیستن در جامعه ­ای شی‌ء شده که جایی برای زندگیِ واقعی باقی نگذاشته است. بحث جامع و کامل درباره ­ی آراء آدورنو در این باب در مقاله­ ی کوتاه موجود نمی­ گنجد. سعی بر آن است تا به مهم­ترین مباحثی که در این باب در نوشته­ های آدورنو مطرح شده است پرداخته شود و مسأله­ ی هدایت کننده، راه­ هایی است که هنر از طریق آن وضعیت موجود را به نقد می­ کشد. در بخش اول به مفهوم صنعت فرهنگ پرداخته­ شده است تا آن چیزی که آدورنو در تقابل با هنر خودآیین قرار می­دهد روشن شود. در بخش دوم رابطه ­ی دیالکتیکیِ اثر هنری و جهان تجربی به بحث گذاشته شده و در بخش پایانی به مباحث مربوط به فرم و محتوای اثر هنری و رابطه ­ی این دو با نقد جامعه پرداخته شده است.

عموما تصور می‌شود که نیوتن از بدو کاوش‌های طبیعت شناسانه‌اش دارای روشی بوده که همواره از آن آگاهانه پیروی می‌کرده است و دو کتاب بسیار تأثیرگذارش، اصول ریاضی فلسفه طبیعی و علم‌الابصار، مولود پیروی از آن روش است. اما اینشتاین هشدار می‌دهد که اگر می‌خواهید چیزی از فیزیکدانان درباره روش‌هایی که به کارگرفته‌اند بدانید ”به حرف‌های آنها گوش ندهید، وتوجه خود را معطوف به اعمال آنها کنید.“ با توجه به هشدار تأمل‌انگیز اینشتاین، در این مقاله کوشیده‌ام تا اوﻻً آنچه نیوتن در طبع‌های مختلف علم‌الابصاردرباره روش علمی و قواعد روش‌شناختی‌اش اظهار کرده مورد بازیابی و شناسایی قراردهم. ثانیاً، تلاش شده تا آنچه را نیوتن در عمل انجام داده شناسایی و ارائه کنم. در جریان این بازشناسایی‌ها، آشکار می‌شود که میان آنچه نیوتن درباره روش کار و کاوش گفته وآنچه در عمل انجام داده تغایر و تعارضات آشکاری وجود دارد. همچنین، این کاوش آشکار می‌کند که ابداً چنین نبوده که از ابتدا نیوتن به یک مجموعه خاصی از قواعد روش‌شناختی آگاهی داشته و از آنها آگاهانه پیروی کرده است. نیوتن تنها پس از مواجهه با سیل خروشانی از انتقاداتی که متوجه طبع اولاصول ریاضیشد به قواعد روش‌شناختی روی آورد.در طبعهای مختلف کتابعلم‌الابصار در سال 1704، 1706، 1717، نیوتن به تدریج به طرح قواعد و اصول روش‌شناختی و مابعدالطبیعی‌ای می‌پردازد تا نظریات طبیعت‌شناسانه‌اش مقبول و موجه شود.

بسیاری از مصطلحات ادبیات عرفانی بر بستر شعر خمری شکل گرفته که خود از چند منبع فرهنگی اثر پذیرفته است. آداب بزم ایرانی (ادب المنادمه) در شکل گیری مضمون های خمری قبل و بعد از اسلام تاثیر داشت. علاوه بر این، نهضت اجتماعی قرن های اول و دوم مهر خود را بر ادبیات مجن و شعر خمری به جا نهاد و طنز و اعتراض نهفته در آن زمینه ساز شعرهای قلندری قرن های بعد شد. شاعران این مکتب شعری، به تصویرسازی هایی در زمینه توصیف آلات بزم و شراب دست زدند که اثر آن در ادبیات فارسی قرن های بعد انکارناپذیر است. علاوه بر تصاویر بزمی، مضمون هایی چون گناه، سرزنش، توبه، و رحمت از ادبیات مجن وارد ادبیات عرفانی شد. در این مقاله، تاثیر متقابل شعر و فرهنگ ایرانی و عربی در یک دیگر و شکوفایی زبان در شعرهای تغزلی خمری بررسی شده است.