جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترکان سلجوقی، پس از تسلط بر ایران، برای کسب مشروعیت سیاسی از جانب خلیفه عباسی و کسب مقبولیت در میان مردم ایران،‌ در جهت احیای قدرت ضعیف شده خلیفه و مذهب تسنن اقدام کردند. سلاطین سلجوقی و وزرای ایرانی آنان در راستای این هدف، به تعصبات مذهبی متوسل شدند. عمیدالملک کندری، اولین وزیر سلجوقی، با تعصب در مذهب حنفی، موجب مهاجرت بزرگان مذهب شافعی و شیعی از وطن گردید. تعصبات مذهبی وزیر بعدی، نظام الملک شافعی مذهب، اولا او را در تاسیس مدارس نظامیه که با هدف همگونی فکری کارگزاران آینده ایران و رسیدن به وحدت سیاسی صورت گرفته بود، با شکست روبه رو کرد. ثانیا، اختلاف نظام الملک با همسر قدرتمند ملکشاه، ترکان خاتون،‌ راه دربار را به روی پیروان مذهب رقیب، شیعیان امامی، گشود. در این دوره فعالیت اسماعیلیان نیز در ابعاد جدیدی رو به رشد نهاد. اختلافات مذهبی همچنان در دوره جانشینان ملکشاه ادامه یافت و موجب تضعیف سیاسی سلجوقیان و مانع از پیشرفت های فرهنگی و علمی گردید. پیامدهای چنین وضعی، مهاجرت و تبعید علما و ترور و کشتار گروه های مذهبی مخالف بود که جامعه را با تشنجات فکری، جو ناآرام اجتماعی و مشکلات اقتصادی روبه رو ساخت. به این ترتیب حکومت سلجوقیان از رسیدن به وحدت سیاسی باز ماند.

کتاب «رسالة سلام مذهبی» کتابی است از آقای شیخ حیدر حب الله که در سال 2015 در بیروت منتشر شد. نویسنده به دلیل نگرانی از وضعیت اسفناک جهان اسلام در نتیجۀ اختلاف‌‌های مذهبی به دنبال ارائه راه حلی برای برون رفت از وضعیت موجود است. راه حلی که با معیار قرار دادن عقلانیت و انصاف ارائه می‌شود و سعی در تعدیل و اصلاح خطاهای همۀ طرف‌های درگیر در این جنگ خانمان سوز و منجلاب فروکاهنده دارد. با این هدف، نویسنده در بخش اول کتاب بگونه‌‌ای خلاصه و گذرا به مهمترین گزاره‌‌های اعتقادی شیعه اشاره می‌کند و با معرفی این گزاره‌‌ها می‌‌خواهد به این واقعیت توجه دهد که در بسیاری از موارد عقاید شیعه تفاوت چندانی با عقاید اهل سنت ندارد و اگر چنانچه اختلافی وجود دارد، در پاره‌ای موارد همان اختلاف در میان گرایش‌‌های گوناگون اهل سنت نیز وجود دارد. از سوی دیگر، بحران در روابط میان شیعیان و همه فرق اهل سنت نیست، بلکه بحران در روابط میان شیعه و بخشی از اهل سنت بویژه سلفی‌‌هاست. در بخش دیگر کتاب، نویسنده به گزاره های اختلافی میان شیعه و اهل سنت می‌پردازد و بدون وارد شدن به بحث های مفصل علمی و نفی و اثبات‌های همیشگی، به دنبال ارائه راه حلی برای برداشتن موانع روانی است که بحران‌‌های بزرگی در مسیر ایجاد روابط خلق کرده است. در این بخش به موضوع‌هایی از این دست پرداخته می‌شود: لعن صحابه، اهانت به همسران پیامبر، تقیه، تحریف قرآن و انکار سنت نبوی، عاشورا و نمادهای آن، ازدواج موقت، گرایش به تشیع و سرکوب آزادی‌‌های مذهبی. در بخش دیگر کتاب، اصول، راهکارها و ابزارهایی مطرح می‌شود که برای مدیریت اختلاف‌‌ها مثمر ثمر بوده، در عین حفظ اختلاف‌‌های علمی و عقایدی، از ایجاد اصطکاک و درگیری‌‌های خونبار و مخل آسایش و امنیت جلوگیری می‌کند. سپس گام‌‌هایی که برداشتن آنها در میدان عمل لازم است برشمرده می‌‌شود و پیشنهادهایی از قبیل «یکپارچه شدن تلاش‌‌های اعتدالگرایان مذاهب برای مبارزه با افراط‌گرایان» ارائه می‌‌شود. در بخش نهایی نیز اهمیت و جایگاه اینگونه نظریه‌پردازی‌‌ها مورد توجه قرار می‌‌گیرد. در پایان، همانگونه که در یادداشت مترجم آمده است: «به حتم، طرحی که در این کتاب درانداخته می‌شود، مخالفانی دارد. مخالفان صفر یا صد اندیش، فرصت تأمل و اندیشه را از خود باز می‌ستانند، اما مخالفان صفر تا صد اندیش می‌‌توانند با مطالعۀ این کتاب، نکات در خور توجهی را در زمینۀ تعامل و همزیستی مسالمت آمیز میان پیروان مذاهب اسلامی دریابند».

مظلوميت همه جانبه و كم نظير و مقاومت سرسختانه و پی گير دو مفهومی است كه سراسر تاريخ تشيع را در افغانستان فرا گرفته است؛ مظلوميت در برابر حاكمانی كه تعصب مذهبی، نژادی و قومی از خصيصه آنان بوده و برای رسيدن به مطامع شخصی آگاهانه برخلاف مصالح ملت در مسير استعمار قدم برداشته اند، و مقاومت مردانی كه در بابر زورگويان وی وحشت آفرينان سر خم نكرده و برای احياء دين و حفظ ارزشهای مذهبی خويش همانند پيشوايان بزرگشان تا آخر، راست قامت ماندند. به گواهی تاريخ روحانيت تشيع در اين حركت علمدار و پيشقروال آن طايفه بوده، بيش از ساير اقشار با مرگ و شكنجه و آواره گی دست و پنجه نرم كردند. نوشتار حاضر مروری كوتاه دارد بر مبارزات شيعيان به ويژه روحانيت از آغاز زمامداری احمد شاه ابدالی تا سقوط حبيب الله كلكانی «بچه سقا».

كتاب «السلفيه بين أهل السنة و الإمامية»، مقارن 1417 ق به زبان عربى در علم كلام نگارش يافته، مولف با مطالعات تطبيقى به نقد و تفسير سلفيه و تاريخ و پيشينه اين مذهب پرداخته، نظر اهل سنت و شيعه اماميه را در رد عقايد و افكار آنها مورد بررسى قراد داده است. كثيرى در مقدمه خود مى‌ نويسد، در كشور مغرب عربى مذهب مالكى رواج داشته و مردم نسبت به ديگر مذاهب اسلامى آگاهى چندانى ندارند، وجود اختلافات فكرى و عقيدتى جديد سبب تشتت آراء و افكار اختلاف در احكام فقهى پراكندگى جامعه شده است. اين مسئله ذهن او را به خود مشغول كرده، براى خروج از اين بحران، تصميم به تحقيق و بررسى علل و اسباب آن مى‌ گيرد و تلاش مى‌ كند كسانى كه اين بحران‌ ها را هدايت مى‌ كنند، بشناسد و چون در كشور مغرب مراجع و مصادر لازم و كافى براى شناخت مذاهب اسلامى كم بوده است، به شرق مسافرت كرده و كتاب حاضر را كه جواب صدها سئوال در زمينه عقايد و مذاهب است، مى‌ نگارد (به رشته تحرير در مى‌ آورد). وى در ادامه مى‌ گويد: او سعى كرده علت اختلافات دينى و اسباب و عوامل آن را در عصر حاضر روشن كند. و كسانى كه پشت پرده فتنه‌ هاى مذهبى را هدايت كرده و جنگ‌ هاى طايفه‌ اى را به راه انداخته و وحدت مسلمانان را از بين برده‌ اند، بشناساند. سپس مى‌ نويسد: سر منشاء اختلافات و فتنه‌ ها را بايد در نحوه شكل‌ گيرى مذهب حنفى جستجو كرد. بايد نحوه دعوت و انتشار و ارتباط آن با مخالفين مورد بررسى قرار گرفته، عقايد و خصوصيات فقهى آن نقد و بررسى گردد تا چگونگى شكل‌ گيرى سلفى‌ ها روشن شود. به گفته مولف هدف اين كتاب پاسخ بسيارى از مغالطات سلفى‌ هاست، روشى كه ريشه در مذهب حنبلى دارد.

«التوضيح الأنور بالحج الواردة لدفع شبهة الأعور»، تاليف خضر رازى حبلرودى، كتابى است كلامى در موضوع امامت كه به رد و ابطال دعاوى شيخ يوسف بن مخزوم المنصورى الواسطى الأعور سنى ناصبى مى‏ پردازد. شيخ يوسف كتاب خود را در حدود سال 700 ق در رد بر شيعه اماميه نگاشته و مطالب خلاف واقع بسيارى را به ايشان نسبت داده است. نويسنده «التوضيح الانور» ابتدا آن چه را أعور ناصبى در كتاب خود به شيعه نسبت داده، ذكر كرده، سپس با استدلال و برهان و تمسك به روايات و اخبار وارده از پيامبر اكرم (ص) به رد دعاوى سخيف او مى‏ پردازد. اولين مدعايى كه أعور ابراز مى ‏دارد، اينست كه وى ظهور و بروز فرقه ‏اى به نام شيعه را از زمان امام على بن موسى الرضا عليه السلام مى‏ داند كه مؤلف «التوضيح» به رد ادعاى ناصواب او بر مبناى روايات و حقايق تاريخى مى‏ پردازد. وى فرقه ناجيه را فرقه شيعه اماميه معرفى نموده و روش ايشان را همان روش و سيره پيامبر اكرم (ص) مى ‏داند. در اين كتاب همچنين به اختلاف ديدگاه شيعه اماميه با پيروان مذهب تسنن در مورد مسائل اصولى ‏اى چون جواز رؤيت خداوند، خلق قرآن، جبر و تفويض و مسائل فرعى ‏اى چون حليت متعة، حليت وطى در دبر، نجاست كافر و... پرداخته شده است. همچنين در اين كتاب به جريان پيدايش مذاهب اربعه اهل سنت پرداخته شده و ديدگاه شيخ أعور در اين باره مورد مناقشه قرار گرفته و به برخى دعاوى كذب و خلاف واقع شيخ أعور در مورد شيعه پاسخ گفته شده است.

كتاب «الإيضاح» يكى از قديمى‏ ترين متون كلامى شيعه محسوب مى‏ شود. فضل بن شاذان، اين كتاب را در اثبات حقانيت مذهب شيعه نوشته است. او از قرآن و روايات و براهين استفاده كرده تا استقامت طريقه شيعه اثنى عشر را اثبات كند. موضوع بحث كتاب، اساسى‏ ترين مساله اختلافى شيعه و سنى مى ‏باشد كه آن مساله امامت است. فضل بن شاذان در «الإيضاح» ابتداء منشأ اختلاف فرق اسلامى را بيان كرده و سپس به بيان آراء و عقائد فرق مى ‏پردازد. او از آراء فرقه ‏هاى جهميه، معتزله، جبريه، اصحاب حديث، مرجئه و خوارج را بيان مى‏ كند. در ادامه از علماء و بزرگان اين فرقه‏ ها بحث مي كند، سپس مولف فتاوا و اقوالى را از بزرگان اهل سنت‏ نقل كرده و بعد از آن به احتجاجات بين شيعه و ديگر فرق و مذاهب و ادله رد حقانيت آنها مى ‏پردازد. او در آخر به بعضى از شبهاتى كه عليه شيعه وارد شده است، جواب مى ‏دهد.

«الإنصاف فى مسائل دام فيها الخلاف» تأليف آيت الله شيخ جعفر سبحانى به زبان عربى از جمله آثارى است كه به اختلافات فكرى و فقهى فرق اسلامى و مقارنه و مقايسه بين آنها تحت عنوان فقه و كلام تطبيقى پرداخته است، در جلد اول و دوم به اختلافات فقهى پرداخته و در جلد سوم اختلافات كلامى را جمع آورى و بررسى نموده است. مؤلف در مقدمه جلد سوم روش مباحث خود را نقلى و عقلى بيان مى دارد. ابتدا به بيان موضوع مورد اختلاف پرداخته و در مورد اختلاف و مناقشه گروه ‏هاى اسلامى متمركز شده و به ذكر اقوال در مسئله مى پردازد، سپس به زبان علمى به نقد و بررسى مسائل پرداخته و نظر مورد قبول را با دلايل واضح از كتاب و سنت و با تأييدات صريح عقلى اثبات مى كند و به گونه ‏اى بيان مى كند تا در نفوس جاى گرفته و عذر مخالف برطرف گردد.

«الإنصاف فى مسائل دام فيها الخلاف» تأليف آيت الله شيخ جعفر سبحانى به زبان عربى از جمله آثارى است كه به اختلافات فكرى و فقهى فرق اسلامى و مقارنه و مقايسه بين آنها تحت عنوان فقه و كلام تطبيقى پرداخته است، در جلد اول و دوم به اختلافات فقهى پرداخته و در جلد سوم اختلافات كلامى را جمع آورى و بررسى نموده است. مؤلف در مقدمه جلد سوم روش مباحث خود را نقلى و عقلى بيان مى دارد. ابتدا به بيان موضوع مورد اختلاف پرداخته و در مورد اختلاف و مناقشه گروه ‏هاى اسلامى متمركز شده و به ذكر اقوال در مسئله مى پردازد، سپس به زبان علمى به نقد و بررسى مسائل پرداخته و نظر مورد قبول را با دلايل واضح از كتاب و سنت و با تأييدات صريح عقلى اثبات مى كند و به گونه ‏اى بيان مى كند تا در نفوس جاى گرفته و عذر مخالف برطرف گردد.

«الإنصاف فى مسائل دام فيها الخلاف» تأليف آيت الله شيخ جعفر سبحانى به زبان عربى از جمله آثارى است كه به اختلافات فكرى و فقهى فرق اسلامى و مقارنه و مقايسه بين آنها تحت عنوان فقه و كلام تطبيقى پرداخته است، در جلد اول و دوم به اختلافات فقهى پرداخته و در جلد سوم اختلافات كلامى را جمع آورى و بررسى نموده است. مؤلف در مقدمه جلد سوم روش مباحث خود را نقلى و عقلى بيان مى دارد. ابتدا به بيان موضوع مورد اختلاف پرداخته و در مورد اختلاف و مناقشه گروه ‏هاى اسلامى متمركز شده و به ذكر اقوال در مسئله مى پردازد، سپس به زبان علمى به نقد و بررسى مسائل پرداخته و نظر مورد قبول را با دلايل واضح از كتاب و سنت و با تأييدات صريح عقلى اثبات مى كند و به گونه ‏اى بيان مى كند تا در نفوس جاى گرفته و عذر مخالف برطرف گردد.