جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان‌نامه مطابق آیات وحیانی قرآن و روایات معصومین، به تبیین واژۀ میزان، ملاک و معیار میزان در قیامت و مصادیق شاخص میزان در قیامت می‌پردازد.از مجموع مطالب بررسی شده معلوم می‌گردد که ملاک و معیار اصلی میزان در قیامت، «حق» است. این معیار تطابق کامل با دیگر واژگان هم‌عرض حق همچون عدل و قسط دارد.در محاسبۀ میزان حق، چنانچه حسنات، سنگینی و رجحان بر سیئات داشته باشد، موجب آسان بودن حسابرسی، آمرزش و زندگانی سعادتمند اخروی و پاداش‌های جاودانه می‌گردد.مصداق بارز واتمّ میزان حق و شاخص حسنات درهرامت، انبیا و اوصیای الهی هستند که در امت اسلام، تأویل اعظم آن وجود ذوات معصومین رارا شامل می شود و در مرتبه بعد شامل مومنانی می گرددکه موفق به پذیرش اعتقادی و پیروی عملی ولایت ذوات مقدسۀ معصومین شده‌اند لذا اعمال ظاهری و تکالیف عبادی همهافراد در هر امتی با این میزان و شاخص سنجیده می‌شوند.

عدالت ( عَدُلَ یَعدُلُ) به معنای راستی ، درستی می باشد. عدل در قرآن به صورت های عدل در حکم و داوری ، در سخن گفتن، فدیه و اشتراک کاربرد دارد. هدف از انجام این تحقیق فراهم کردن ساز و کار برای اجرای عدالت است که این از خواسته های مقام معظم رهبری می باشد و اهمیت موضوع عدالت که از اصول بنیادی شیعیان می باشد. استقرار عدالت یکی از اهداف انبیاء می باشد. عدالت واقعی در میان مردم برقرار نمی شود، مگر زمانی که قانون عادلانه ای در میان آنها باشد و قانون عادلانه از طرف بشر ضمانت اجرایی ندارد و بشر قابل به تشخیص حقیقت نیست زیرا طبع بشر متمایل است خود را مقدم بر دیگران کند و قانون را تا آنجا که به نفعش باشد می پذیرد و هر جا به ضررش بود، طرد می کند . قانون عادلانه باید به گونه ای باشد که بشر در مقابل آن خاضع و از سوی خدا باشد تا در عمق وجدانش از مخالفت باآن بترسد و با پاداش و کیفر الهی ضمانت اجرایی دارد. تجربه نشان داده است که تندروی ها و کند روی ها، همواره به مشکلات مختلفی ختم می شود. عدالت در خور، خواب و شهوت باعث سلامتی روحی و جسمی بدن، توانایی برای خود سازی و انجام عبادات و عمل صالح و تحصیل علم مفید است. رهایی از هوی و هوس و رسیدن به قرب و کمال الهی ، تجربه کردن لذات معنوی و داشتن آرامش ، امید به آینده و به دست آوردن فضائل و اخلاق پسندیده از آثار دیگر عدالت در فرد است. برای تحقق کامل عدالت، عدالت علاوه بر افراد، باید همه ی بخش های زندگی را فراگیرد تا اجتماع موزون و متعادل شود و این امر یعنی اجرای عدالت چون دیگر مسائل اجتماعی نیاز به بستر سازی و ایجاد زمینه های فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و تربیتی دارد. تا عدل گرایی در جامعه از پایگاهی استوار برخوردار شود و آثار آن تحقق یابد. از جمله آثار عدالت اجتماعی ، الهی و اسلامی شدن جامعه و اجرای حدود الهی و وحدت میان افراد، از بین رفتن ظلم ، رسوم و عادات نامعقول ، فحشا، کم فروشی و گران فروشی، رشوه، دزدی و سامان گرفتن زندگی فقر است.

گسترش عدالت اجتماعی در جامعه در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و قضایی تبعات خاص خود را دارد،چنان‌که در زمینه سیاسی موجب ایجاد امنیت سیاسی، شکست دشمن، خشنودی و رضایت‌مندی مردم از زمامداران و رهبران جامعه، امیدواری مردم، قوام جامعه و ... می‌گردد و در زمینه اقتصادی سبب کاهش فقر، ایجاد آسایش، توسعه و رفاه، کمک به ستمدیده، اصلاح و آبادانی شهرها، ایجاد امنیت اقتصادی و ... می‌شود و در زمینه قضایی نیز آثاری از قبیل: برابری طرفین دعوا در قضاوت، برپایی حق و تساوی در رعایت حقوق مردم، حمایت از حقوق مردم و صاحبان حق، ایجاد امنیت اجتماعی، سعادت و آرامش و ... را به دنبال دارد.اختلاف نابه‌جاى طبقاتى، بی‌کارى، فقر، تجاوز به حقوق دیگران، تبعیض در بهداشت و درمان و دانش و تعلیم و تربیت از بى‏عدالتى‏هاى اجتماعى نشأت مى‏گیرد. از هنگام اجتماعى شدن زندگى انسان بیشترین ناهنجارى‏ها و تلخ‏کامى‏ها و تبعیض‏ها و تفاوت‏ها از بى‏عدالتى دامن‏گیر جامعه شده است، با اجرای عدالت در جامعه می‌توان همه‌ی این موارد را ریشه کن ساخت و جامعه را به سوی پیشرفت و تعالی سوق داد.

پژوهش حاضر شامل پنج بخش با این موضوعات است: بخش اول، واژه اجتهاد: واژه جهاد قبل از ظهور اسلام، نگاهی به آیات قرآن کریم؛ بخش دوم، واژه زکات: واژه زکات در ادیان کهن، ماده زکی در قاموسها و اشعار جاهلی؛ بخش سوم، سابقه نماز در اسلام و سایر ادیان: صلوا در لغت و اشعار جاهلی، نگاهی به آیات قرآن کریم، شاخه دوم ماده صلوا؛ بخش چهارم، واژه صوم: واژه صوم در ادیان قبل از اسلام، واژه صوم و صیام در ادبیات جاهلی، صوم در قرآن؛ بخش پنجم، واژه قسط و قسطاس در زبانهای سامی، بررسی ماده قسط در ادبیات جاهلی، نگاهی به آیات قرآن کریم.

یکی از زیربناهای اساسی حکومت اسلامی که به‌نوعی در حیطۀ مدیریت اسلامی قرار دارد، اصل عدالت است. به‌گونه‌ای که هر حکومتی، برای سندیت‌یافتن و مشروعیت خویش، ناگزیر از اجرای عدالت است. به همین دلیل، این مسئله در اندیشۀ سیاسی امام علی (ع) جایگاه ویژه‌ای دارد و بارزترین جلوۀ آن در کتاب نهج‌البلاغه نمود پیدا می‌کند. در حقیقت، عدالتی که در این کتاب، اساس دیدگاه امیرمؤمنان (ع) قرار گرفته، با عدالتی که مدّ نظر لغت‌شناسان و اندیشمندان سایر مکاتب است، متفاوت است و با مفاهیم دیگری عجین شده است. در مقالۀ حاضر، برآنیم تا ضمن بیان این تفاوت‌ها، جایگاه عدالت و مفهوم آن را در جهان‌بینی سیاسی و اجتماعی و دینی این بزرگوار، تحلیل و بررسی کنیم.

نگارنده این رساله قصد دارد با تکیه بر مبانی نظری زبانشناسی قومی و با بهره گیری از روش های ریشه شناسی و گونه شناسی ساخت، مولفه های معنایی قسط و عدل را استخراج کند. سپس با ورود به آیات قرآن کریم، مبتنی بر رویکرد معناشناسی ساختاری، همنشین های قسط و عدل استخراج و مقایسه می شوند تا روابط معنایی میان آن دو و حوزه های کاربرد هر یک مشخص گردد. نتیجه این پژوهش، دست یابی به مولفه های متقابل قسط و عدل در قرآن کریم است. بدین ترتیب، «قسط» دارای مولفه های معنایی «حق» و «قانون» بوده و ناظر به یک عدالت قضایی و اجتماعی است. در مقابل «عدل» دارای مولفه های معنایی «برابری»، «بی طرفی» و «تناسب» است و به نوعی، به عدالت عرفی و اخلاقی اشاره دارد.

چکیدهعدل میانه و وسط قرارگرفتن ورعایت اعتدال بین دوطرف افراط وتفریط درهمه‏ى اموراست،وبه اعتبارى نهادن هرچیزىدرجاىخودش است. عدالت ازبنیادی‌ترین مفاهیم دراندیشه اسلامی واجرای عدالت ازوظایف همه انبیاءالهی است. دراین بین افرادی ازعدالت سرپیچی کرده یاازآن منحرف شده‌اند. دلایل این انحراف درخلال آیات قرآن کریم به طورپراکنده ذکرشده است.باتوجه به آیات قرآن،دودسته عوامل فردی واجتماعی انحراف از عدالت و پیامدهای ناشی از آن مورد بررسی قرار گرفته است.ازجمله عوامل فردی انحراف ازعدالت می توان به گرایش‌ها ودشمنی‌های افراطی،رشوه وپارتی،گواهی وشهادت دروغ ،نفاقگری، کم‌فروشی،ترک امربه معروف ونهی ازمنکر،اعتمادبه ستمکاران،ربا،خودبینی وخودستایی،آمیختگی حق باباطل وسرپیچی از فرمان حاکم اشاره نمود.موانع اجتماعی عدالت نیزهمچون بدعت‌گذاری توسط مسئولان،محقق نکردن حکم درباره خود،نداشتن جدیت وتلاش، نشناختن ورعایت نکردن حقوق یکدیگر ، عدم احساس مسئولیت وتعهد ودردمندی دربرابرستم، خودداری مردم ازگفتن حرف حق ومشورت باحاکمان،قاطعیت نداشتن رهبردراجرای عدالت وازجمله اهداف منحرفان ازعدالت اجتماعی، حب دنیا، غرور و حفظ موقعیت است.انحراف ازعدالت نیزپیامدهایی دارد؛ازجمله : گمراه یوحرکت درمسیرباطل،مبغوض خداواقع شدن،نابودی برکتها،سلطه ستمگران واشرار، ازدست دادن یاری الهی و از بین رفتن امنیت. کلید واژه: عدالت، عدالت اجتماعی، ظلم، قرآن، انحراف از عدالت، حق، قسط، پیامدها.

پیروی از امام حق و باطل به عنوان دو نماد انسان های تأثیرگذار بر سرنوشت فردی و اجتماعی انسان، در قرآن و روایات مورد تأکید قرار گرفته است. امّت نیز سرنوشت دنیوی و اخروی خود را در نسبتی که با این دو الگوی وجودی برمی گزیند، تعیین می کند. امام سیمایی با اقتدار بالای الگوسازی دارد و همۀ جوامع بشری با انواع فرهنگ های دینی و غیر دینی ،دارای چهر های سرنوشت ساز و شخصیت ساز می باشند و استعداد الگوپذیری انسان ها در این میان،ره آورد چگونه شدن انسان را رقم می زند.اما وفای به عقد و پیمان ها و رعایت حقوق و تکالیف است که همراه نظام امامت عادل ،قسط که همان تحقق عدالت در عینیت جامعه است را پدید می آورد. و ظلم در برابر عدل و تبعیض در برابر قسط با چنین چشم اندازی در قرآن کریم نمود می یابد. نگاه آسیب شناسانۀ قرآنی در جهت ارزیابی ارزشی در بارۀ وضعیت اجتماعی زیست انسان،حاصل پژوهش پیش روی می باشد.

یکی از مباحث نظری شایان توجه در واژه پژوهی، التفات و اعتنا به مقوله «اشتراک لفظی» است. جستاری در میراث زبانی مسلمانان نشان می دهد بسیاری از لغت شناسان، به این مسأله توجه داشته و مباحث نظری آن را پیش برده اند. با این وجود گاه در مقام عمل، اشتراک لفظی نادیده انگاشته شده و برخی لغویان در تحلیلِ چندمعناییِ دو واژه بدون تبار مشترک، به سمت برقراری ارتباط میان تمامی معانی آن کلمات رفته اند و یا، آن واژگان را در شمار «اضداد» جای داده اند؛ رویکردی که لغزش های بسیاری در پی داشته، و به تکلف های فراوانی انجامیده است. نمونه ای از این دست، ریشه پرکاربرد «قسط» است که به دو صورت باب افعال «أقسط» و مصدر «القسط»، و نیز صورت اسمی «القاسط»، با دو معنای متفاوت در قرآن بازتاب یافته است. گاه واژه «قِسطاس» نیز از همین ریشه انگاشته می شود و مجموعِ بسامد هر سه در قرآن کریم، 29 مرتبه است. بسیاری از لغت شناسان با این پندار که واژگان فوق از بناء واحدی ساخت یافته اند، نوعی از ارتباط میانشان جسته اند. این نوشتار می کوشد با بهره گیری از روش «ریشه شناسی» و «معناشناسی دَرزمانی» در علم زبان شناسی تاریخی، ابتدا وام واژگی «قسطاس» و «القسط» که مبتنی بر یک الگوی تعریب شناخته شده است را نمایان سازد؛ آنگاه با مطالعه تطبیقی واژه «القاسط» و نظایر آن در دیگر زبان های سامی، معنای دقیق تری برای این واژه فرا روی نهد. در پایان، به این نتیجه دست یافتیم که واژگان فوق، سه تبار مختلف دارند و تلاقی این سه، نوعی اشتراک لفظی است.

عدل مفهومی است که به دلیل انطباق آن بر فطرت نوع بشر، همواره در طول تاریخ موضوع مباحث مختلف الهی و انسانی بوده و از زوایای گوناگون بررسی شده است. در این مقاله با استفاده از روش معناشناسی ایزوتسو، ساختار معنایی این واژه بر اساس گزاره‌های حاصل از آیات قرآن بررسی می‌شود. در دستگاه معناشناختی قرآن، واژۀ عدل‌ ـ با حفظ معنای اصلی که ذاتی کلمه است‌- با برخی دیگر از مفاهیم اخلاقی و دینی از قبیل قسط، حق، ایمان، علم، صدق و تقوی ارتباط معنایی دارد. بر این اساس، تبیین ارتباط عدل با مفاهیم به‌دست‌آمده به عنوان حوزۀ معنایی این واژه، شاکلۀ اصلی این جستار را تشکیل می­‌دهد.