جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از موسیقی عصر سلجوقی اطلاعات اندکی در دست است، زیرا نوای موسیقی آن دوره، برخلاف برخی بناها، آثار فلزکاری و دیگر هنرهای دستی و همچنین دیوان اشعار شاعران، برای همیشه از دست رفته و از طرف دیگر به نظر می رسد در دوره سلجوقی (شاید به سبب نبردها و جابه جایی های بسیار) نگارش رسالات موسیقی چندان رونق نداشته است. با این همه گزارش ها و نشانه هایی در منابع مکتوب، از جمله دیوان شاعران آن عصر در دست است که نشان می دهد دربارهای متعدد سلجوقی (431 تا 628 ﻫ) از حمایت موسیقی دانان برجسته دریغ نداشتند. نیز در این دوره رسالاتی در باب موسیقی نوشته شده، از جمله رساله موسیقی خیام و رساله موسیقی محمد نیشابوری، و بخش موسیقی جامع العلوم (باب چهل و هشتم). بر پایه این منابع موسیقی این عصر به موسیقی بزمی و رزمی قابل تقسیم است. از سازهایی که در موسیقی بزمی به کار می رفته می توان از رباب، چغانه، چنگ، سنج، تنبور، نی، رود، بربط (عود، مزهر)، و دف نام برد. برخی سازهایی که در موسیقی رزمی به کار رفته عبارت است از طبل و کوس و بورو پرنگ و نفیر که ساخت دو ساز اخیر به الب ارسلان نسبت داده شده است. این گمان را نیز می توان مطرح کرد که احتمالا با گسترش قلمرو سلجوقیان از شرق به غرب، نظام دوازده پرده (مقام) خراسان به روم و بغداد رسیده است.

بخش بزرگی از ادبیات سرزمین ما را سروده های حماسی تشکیل می دهد. بنمایه این گونه آثار، نبردهای پهلوانان در دو گروه داد و بیداد است. سراینده می کوشد فرهنگ و تمدن قوم خود را در رفتار پهلوانان آزاده به جهانیان بنمایاند و از سوی دیگر آیینهای نیکوی نیاکانمان را در پوششی از واژه ها، ابزار و آداب جنگ به ما بیاموزد. رسیدن به این میراث ارزشمند تنها با جستجو در وجب به وجب میدانهای رزم بر ساخته فردوسی و دیگر حماسه سرایان میسر خواهد بود. در همین راستا تلاش شده است ابزارهای نوای رزم (سازهای رزمی) در شاهنامه به ترتیب بسامد معرفی، و تقسیم بندی، و سپس ویژگیهای برخی از آنها با توجه به سروده های فردوسی و دیگر آثار بررسی شود.