جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شعر و موسیقی التیام بخش روح آدمی است به طوری که نمی توان منکر نیروی شگفت انگیز آن در بیان عواطف شد موسیقی بعد از عنصر خیال بیش از هر عنصر دیگری با شعر مانوس می شود. هر کس اندکی ذوق داشته باشد کلام منظوم را از منثور ترجیح می دهد. بررسی موسیقی بیرونی شعر اساس علم عروض است علم عروض اشعار را از حیث وزن آنها مورد مطالعه قرار می دهد.غزلیات آشفته از تنوع گوناگونی اوزان عروضی برخوردار است که اوزان به کار برده در آن نشان می دهد که از انواع اوزان با مضمون جویباری،آرام خیزابی و تند استفاده نموده اند که شعرش را آهنگین و تاثیرگذار کرده است.هدف اصلی این پژوهش بررسی تحلیل موسیقی بیرونی (اوزان عروضی) در غزلیات آشفته شیرازی است و یافته های پژوهشی نشان می دهد که این شاعر در حوزه موسیقی بیرونی از اوزان پرکار برد رمل، هزج، مجتث، مضارع، رجز و....؛ بهره برده است.این پژوهش به شیوه توصیفی و تحلیلی در 3 فصل تنظیم شده است. فصل اول تحت عنوان کلیات شامل مقدمه، بیان مسئله، سوالات تحقیق، اهداف تحقیق، روش انجام تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات، تعاریف مختصری از شرح احوال شاعر است در فصل دوم به مبانی نظری پژوهشی پرداخته شده است. درفصل سوم موسیقی بیرونی (اوزان عروضی) غزلیات آشفته مورد بررسی قرار گرفته را اطلاعات آماری مربوط به بسامد اوزان مختلف همراه با شواهد مثال استخراج شده به تجزیه و تحلیل اوزان و بحور پرداخته و در پایان نیز به نتیجه گیری کلی در پژوهش پرداخته شده است.

در بسیاری از غزل های مولوی موسیقی حاصل از تکرار که از اقتضائات مجلس سماع است دلالت های معنایی سخن را کم رنگ و بافت آوایی کلام را برجسته می کند. غلبه هیجانات عاطفی چنان است که غزل مولوی گاه از کارکرد معنایی تهی، و وارد ساحت بی معنایی و تناقض می شود. در این شرایط، متن نقش القایی به خود می گیرد و عواطف پرشور گوینده با نغمه های تکرارشونده به مخاطب منتقل می شوند. زوال آگاهی و عدم هشیاری در لحظات شور و جنون سماع، به خلق غزل هایی انجامیده که با تکیه بر تکرارهای متنوع، عطف های ناهمگون و هم نشینی های موسیقایی در طول بیت یا در صورت ردیف گونه های بلند، سعی در تولید خلسه و بی خویشی دارند و یا خود به بی خودواری و خلسه می انجامند.این نوشته بر آن است تا اسباب و گونه های معنی گریزی در غزل مولوی را با توجه به پیوند این غزل ها و مجلس سماع به بحث بگذارد، تا در نهایت آشکار شود که هر قدر عواطف شدت گیرد از کارکرد معنایی شعر کاسته می شود؛ چنان که در بسیاری از غزل های مولوی کلمات و عبارات با فرو نهادن بار معنایی، تنها نقش موسیقایی دارند و نیز بسیاری از زیباترین غزل های مولوی حاصل همین مجاورت ها و هم نشینی های موسیقایی کلماتند.

در این مقاله، موسیقی شعر فروغ فرخزاد، با نگاهی سبک شناسانه مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اینکه طبیعی بودن، جزء مولفه های اساسی در همه عناصر شعری اوست موسیقی نیز در بافتی کاملا طبیعی و حسی ارایه شده که در این نوشتار برجستگی و تمایز وزن شخصی (موسیقی بیرونی) شعر او و نیز به نقش قافیه و ردیف به عنوان ارکان موسیقی کناری و برجستگی خاص موسیقی درونی، علی الخصوص تکرار در همه سطوح، پرداخته شده است.

این نوشتار، اشعار مسیح کاشانی را از نظر وزن، قافیه و ردیف مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارداده است. ابتدا وزن، قافیه و ردیف اشعار مسیح کاشانی استخراج شده و بسامد کاربرد هریک نسبت به انواع دیگر تعیین گردیده است. سپس به دنبال پاسخ به این سوال که آیا موسیقی اشعار مسیح تحت تاثیر عوامل محیطی بوده است یا خیر؟ نظر جامعه شناسان ادبیات و هنر بیان شده و بر پایه این نظریه ها و از این زاویه دید، اوزان و بحور اشعار مسیح مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و مشخص شده است که موسیقی شعر مسیح، تحت تاثیر محیط بوده، به همین علت بیشتر اوزان حزن انگیز مورد استفاده او قرار گرفته است.

رودکی یکی از بزرگترین شاعران فارسی زبان است. با اینکه قسمت عمده ای از آثار او از میان رفته و بخش اندکی از آن به دست ما رسیده است، اما با همین تعداد اندک از اشعار باقی مانده اش توانسته است خود را به عنوان مهمترین شاعر عصر خود و یکی از مشهورترین شاعران فارسی زبان در تاریخ ادبیات ایران مطرح کند. از آنجا که تعداد اشعار باقی مانده قبل از رودکی بسیار محدود و معدود است و قبل از او شاعر صاحب دیوانی نداریم، رودکی جایگاه ویژه ای در ادبیات فارسی به عنوان اولین شاعر صاحب دیوان دارد. بنابراین شناخت هر چه بیشتر آثار و اشعار وی ما را در شناخت پیشینه ادبی کشورمان یاری می رساند. یکی از مباحث مهمی که درباره آثار و اشعار رودکی مطرح می شود، موسیقی شعر اوست. رودکی با اینکه از سرایندگان آغازین شعر فارسی است اما موسیقی شعر در اشعار او نقش زیادی را ایفا می کند؛ به طوری که در بعضی از موارد از بزرگترین و نامی ترین شعرای بعد از خود پیشی می گیرد. در این مختصر برآنیم تا به بررسی انواع موسیقی شعر در اشعار رودکی بپردازیم و با مقایسه ای اجمالی میان او و چند شاعر بنام پس از وی، جایگاه و اهمیت ویژه رودکی را در ادب فارسی هر چه بیشتر بنمایانیم.

موسیقی به عنوان یکی از ارکان اصلی شعر در ادبیات فارسی و عربی، به دلیل پیوندهای خاص زبانی مورد توجه ناقدان دو زبان بوده است. تاریخ موسیقی، بیانگر تاثیرپذیری شعر فارسی از زبان عربی در اصول موسیقیایی خود است. این علم همراه با پیشرفت دیگر علوم، شاهد تحولات و رویکردهای متفاوتی در دو زبان بوده است که گاه برخی ناقدان به شرح و توضیح اصول گذشته پرداخته و گاه برخی دیگر - به خصوص در دوره معاصر - در برابر اصول ثابت گذشته ایستاده و داعیه نوآوری داشته اند.محمدرضا شفیعی کدکنی و کمال ابودیب از ناقدان برجسته معاصر در دو زبان، دارای آثار و تالیفات مشابه و مستقلی در موضوعات ادبی چون صور خیال و به ویژه موسیقی هستند. تبیین رویکردهای نقدی این دو ناقد، نوآوری های ایشان در علم موسیقی و روش تعامل آن دو با نظریه های نقدی گذشته و نظریه های غربی، هدفی است که بحث حاضر تلاش دارد با بررسی دو اثر «موسیقی شعر» و «البنیه الایقاعیه للشعر العربی» بدان دست یابد. تفاوت اساسی رویکرد دو ناقد در پرداختن به مساله موسیقی و نوآوری و ابداع نمایان کمال ابودیب در باز کردن زوایای مختلف عروض شعری از جمله نتایج این تحقیق است.

قافیه را می توان از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار داد. برای تعیین نقش قافیه در بافت موسیقایی بیت، سامانه ای با چهار عامل تعریف، و در ادامه به این فرضیه پرداخته می شود که توجه به قافیه به عنوان عنصر کلیدی در بافت موسیقایی بیت و به کارگیری قافیه هایی که توان موسیقایی بیشتری دارد ویژگی سبک شخصی نیست بلکه متعلق به سبک دوره ای است. شایان توجه است که تمام مراحل این پژوهش اعم از طبقه بندی اطلاعات، تجزیه و تحلیل داده ها آزمون فرضیه ها و ... با استفاده از کامپیوتر انجام شده است.