جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مبحث «فصل و وصل» یکی از مباحث اصلی علم معانی است که موضوع آن علم و وقوف بر تنظیم جملات از نظر عطف بر یکدیگر (وصل) یا عدم عطف در آن‌ها و آوردن جملات به شکل پراکنده به دنبال یکدیگر (فصل) است که در این صورت هر جمله نسبت به ماقبل خود, جمله‌ای مستأنفه و ابتدایی به شمار می‌رود. در اهمیّت این بحث همین بس که برخی بلاغت‌پژوهان، این باب را حدّ بلاغت قرار داده‌اند و فهم آن را متّکی بر ذوق سلیم دانسته‌اند. این اهمیّت با نظر به غموض و ظرافت بحث فصل و وصل بیشتر می‌شود. به نظر می‌رسد علی‌رغم تلاش اندیشمندان پیشین، همچنان در بحث فصل و وصل، اعم از نظر موضوع و مصداق مطالبی ناگفته وجود دارد، مباحثی چون فصل بین منادا و جمله بعد از آن و یا نیاوردن «وَ» بین قسم و جواب قسم و مباحثی نظیر بررسی مسأله زیباشناختی فصل و وصل در آیات قرآن و ... از آن‌جا که این پژوهش در جستجوی موارد ناگفته‌ی فصل و وصل همراه با مصادیق قرآنی آن بوده؛ بنابراین برخی از اسلوب‌های پرکاربرد و رایج در زبان عربی نظیر اسلوب «کفیبـِ»، «سبحان»، «ندا» و «قسم» را با معیار فصل و وصل مورد دقّت و تحلیل قرار داده و انشایی یا خبری بودن چنین ترکیب‌هایی را با توجّه سیاق کلام و مفاهیم آیات الهی بررسی کرده است. علاوه بر موارد فوق به نمونه‌ی جدیدی از وصل که نام آن را «کمال الاتصال مع الأیهام» گذاشته‌ایم و هم‌چنین به نوعی «فـَ» عاطفه که «فـَ» فاصله نامیده شده دست یافت.

در این مقاله نخست از حروف ربط همپایگی و انواع ساخت همپایگی و پیشینه مطالعات آن در زبان فارسی بحث شده است، سپس رویکرد چندهسته ای و رویکرد حرف ربط همپایگی به مثابه یک هسته نقشی مورد مطالعه قرار گرفته و به نارسائی های انگاره مشخصگر- هسته- متمم و افزودگی برای ساخت همپایگی اشاره شده است. در رابطه با نوع و بنیان همپایه ها تصریح می شود که همپایگی در هر سطحی حتی در سطح پایین تر از واژه نیز امکان پذیر است. بخش پایانی این مقاله نیز به شرح همپایگی به منزله حاصل از فرایند ادغام خالص به عنوان رویکردی نوین در ساخت همپایگی پرداخته شده است. بر اساس این رویکرد، همپایگی در هر سطحی میسر است و در تبیین داده های زبان فارسی رویکرد اخیر می تواند کارآمد باشد.