جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اپیکور در نامه به هرودوت و نامه به فیتوکل، فلسفه خود را درباره طبیعت و در نامه به منوکئوس، آموزه های اخلاقی خود را خلاصه می کند.

کتاب «أنوار الهدایة الساطعة» تالیف محمد علی بن رضا خونساری، مجموعه ه‏ای از مواعظ، آموزه‏ ها، حكمت ها و احادیث اخلاقی و داستان هایی است برای استفاده و عبرت ‏آموزی مدیران و اقشار مختلف جامعه. این حكایت ها و روایات عمدتاً از كشكول شیخ بهایی گزینش و ترجمه شده است. مدارا، جهالت، ویرانگری ستم، حجاج ستمگر، بیم و امید، حب و عشق، دعای امام سجاد (ع)، فقر و غنا، بینش و معرفت، مرز دوستی و لذت عفو برخی از عناوین این داستان ها و حكایات تاریخی است.

تحقیق حاضر از شش بخش با این موضوعات تشکیل یافته است: بخش اول، خانواده در روزگاران گذشته و عصر حاضر: تعاریف و بررسی ها، خانواده در جهان گذشته و معاصر، اهمیت و جایگاه خانواده در اسلام، تعادل در خانواده; بخش دوم، ملاک ها و معیارهای انتخاب همسر: لزوم دقت در انتخاب همسر، اصول کلی در انتخاب همسر از دیدگاه اسلام، نگرش و شناخت همسر; بخش سوم، شرایط و اهداف ازدواج: ازدواج و تشکیل خانواده، اهداف ازدواج از دیدگاه اسلام، نقش و وظایف والدین در ازدواج جوانان، مشکلات و راه حل هایی در امر ازدواج جوانان; بخش چهارم، حقوق و اقسام آن در خانواده: حقوق در خانواده و اهمیت آن، حقوق مشترک زوجین و اعضای خانواده، حقوق اختصاصی و وظایف زن، حقوق اختصاصی و وظایف مرد، روابط انسانی متقابل شوهر و زن، حقوق والدین; بخش پنجم: حقوق کودکان: وضع و موقعیت کودک، حقوق کودک، وظایف پدر و مادر درباره یِ فرزندان، روش ها و شیوه هایِ تربیت، تربیت انسان; بخش ششم، تربیت در هفت سال اول زندگی: از تولد تا سه سالگی، از سه تا هفت سالگی، تربیت اخلاقی کودک، روش هایی برای القای آموزه هایِ اخلاقی، زمینه هایی در پرورش کودکان، تعلیم و تعلّم کودک; بخش هفتم، تربیت در هفت سال دوم و سوم زندگی: تربیت در 147 سالگی، تربیت در بلوغ و نوجوانی 2114 سالگی، وظایف والدین در جلوگیری از انحرافات جنسی نوجوانان، تربیت در مرحله یِ جوانی، ابزار و وسایل تعلیم و تربیت، امنیت خانواده.

زمینه: در این پژوهش تلاش شد تا بر اساس تحلیل محتوای کتابهای درسی پایه اول دوره راهنمایی، تصویری از آموزش اخلاق در این پایه ارایه شود. بدین منظور ابتدا چارچوب نظری تهیه شد. در این چارچوب نظری دو شیوه ارایه (مستقیم و غیر مستقیم)، دو نحوه خطاب (فردی و گروهی) و چهار نوع پیام اخلاقی «در ارتباط با خدا، در ارتباط با خود، در ارتباط با جامعه و در ارتباط با جهان» از یکدیگر تفکیک شدند.روش: تمامی کتابهای درسی پایه اول دوره راهنمایی در سال تحصیلی 87-86 به استثنای کتابهای ریاضی و زبان، با استفاده از سیاهه جمع آوری داده ها تحلیل شدند و مفاهیم و آموزه های اخلاقی آنها شناسایی و طبقه بندی شد. برای اطمینان از صحت برداشت محقق، از معلمان پایه اول دوره راهنمایی درخواست شد تا مطالب استخراج شده را با متن کتابها تطبیق دهند و بدین ترتیب به تایید دقت تحلیل انجام شده بپردازند.یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که مفاهیم اخلاقی در ارتباط با خود، در ارتباط با جامعه در ارتباط با دیگران و در ارتباط با جهان به ترتیب بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند. همچنین، نحوه خطاب پیامهای اخلاقی، بیشتر گروهی بوده است تا فردی. در عین حال، برای ارایه آموزه های اخلاقی از روش مستقیم بیشتر از روش غیر مستقیم استفاده شده است، روش ارایه آموزه های اخلاقی در ارتباط با خدا و خود بیشتر به شیوه مستقیم و روش ارایه آموزه های اخلاقی در ارتباط با جامعه و جهان بیشتر به شیوه غیر مستقیم بوده است.نتیجه گیری: بهتر است مفاهیمی مانند راستگویی، رازداری، دوری از غیبت و حسد و خودنمایی، مورد عنایت بیشتری قرار گیرند. همچنین، پیشنهاد می شود علاوه بر آموزش نظری مفاهیم اخلاقی، آموزشی عملی اخلاق از طریق به کارگیری بیشتر روشهای فعال، مورد توجه واقع شود.

در نوع تعلیمی ادبیات هدف سراینده و گوینده، آموزش حکمت و اخلاق، همچنین تشریح و تبیین مسایل اخلاقی و تربیتی و اندیشه های مذهبی، حکمی و فلسفی جامعه است. بروز انحطاط فکری و اخلاقی و روابط غیرانسانی در جامعه سبب می شود که اشعار تعلیمی در کلام سخنوران گسترش روزافزون یابد. به علاوه کثرت و شدت انحرافات موجود در جامعه، به خصوص طبقات بالای آن (حاکمان سیاسی و دینی) و سپس شیوع آن در بین مردم، باعث می شود تا بسیاری از شاعران به عنوان روشنفکر عصر خویش به بررسی و نقد اعمال این عاملان در آثار خود بپردازند و در کنار آموزه های اخلاقی و تشریح و تبیین مسایل تربیتی، به شعر خود رنگی از اعتراض و انتقاد نیز بزنند. نظامی که همچون جامعه شناسی آگاه به بررسی رفتارهای مردم جامعه زمان خود می پردازد، شعرش آیینه تمام نمای رفتارهای فردی و اجتماعی زمانش است که توانسته آن را به بهترین شکل به تصویر بکشد. حافظ نیز حامی ارزش ها و منش های اخلاقی است و پند و اندرزهایش مبتنی بر این اصول است. حافظ در پاره ای از موارد از کلام نظامی تاثیر پذیرفته اما مقلد او نیست. به طور کلی از شعر وی به دو صورت استفاده می کند: یکی گرفتن مضامین و دیگر قالب های شعری اما خیلی اسیر چارچوب تفکرات نظامی نمی شود.

دیوان اشعار منسوب به امام علی، علیه السلام، تاج آثار ادبی جهان عرب، سرشار از آموزه های اخلاقی، تعلیمی و عرفانی است که بسیاری از شاعران و ادیبان مسلمان سعی داشتند تا با توجه به میزان درک و توانایی خود از این دیوان و آموزه های آن خوشه چینی کنند و در مراحل گوناگون زندگی، آن را به کار بندند. شیخ اجل سعدی شیرازی، شاعر نامدار پارسی زبان، از جمله مریدان تفکر آن حضرت، توانسته است بهره مندی شایسته و درخوری از اشعار اخلاقی، تعلیمی و عرفانی داشته باشد و در آثار خود از آن بهره مند شود. در پژوهش حاضر نیز با توجه به موضوع مقاله سعی شد تا اشتراکات آموزه های اخلاقی بوستان سعدی (سعدی نامه) با دیوان امام علی، علیه السلام، که برخی آن را منسوب به ایشان می دانند، انتخاب شود و در کنار هم قرار گیرد تا میزان اشتراک آموزه های اخلاقی بوستان و دیوان آن حضرت بررسی شود. به ویژه مسایل اخلاقی و تعلیمی مد نظر است که قابل آموزش به افراد جامعه در نهادهای مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی باشد. با غور بیشتری در دیوان امام علی، علیه السلام، می بینیم که همه شاعران و عارفان در هر مسلک و آیین و مذهبی، عرفان آن حضرت را مرجع و اصل آثار خود قرار داده اند و از آن بهره جسته اند.