جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واقعیت غیر قابل انکار در مورد آسیای مرکزی به عنوان منطقه ای با اهمیت فزاینده در سیاست بین المللی، درگیری آن با انواع و اشکال گوناگونی از منازعات رنگارنگ در سطوح زیر ملی، ملی و منطقه ای است. در حالی که فرضیات مختلفی در ادبیات موجود درباره ریشه های این تنازعات و چالش ها مطرح می شود، این مقاله می کوشد تا منازعات و چالش ها را بر بستر تاریخی آسیای مرکزی با محوریت دوران هفتاد ساله تسلط شوروی بر این منطقه توضیح دهد. در این میان با تمرکز بر سه پدیده منازعه آفرین شایع در منطقه یعنی، قوم گرایی، محلی گرایی و بنیاد گرایی، سعی می شود تا بر بستر رویکرد کلی بحث به توصیف و تبیین این امر پرداخته شود که اتحاد جماهیر شوروی در دوران تسلط خود از طریق اقداماتی چون مرزکشی های تصنعی، قرار دادن گروه های قومی نامتجانس در کنار یکدیگر در قالب جمهوری های جدید، مهاجرت دادن اقوام جدید و هم چنین روس ها به منطقه و افزایش تنوع قومی، غلبه دادن ساکنان و نخبگان یک منطقه یا یک قوم بر دیگر مناطق و اقوام در داخل یک واحد ملی، توزیع نامتوازن فرصت ها و امکانات، تلاش برای جدکردن اقوام و قومیت ها از میراث هویتی گذشته، اقدام سازماندهی شده علیه دین به عنوان ریشه هویت سنتی، ضمن تثبیت سلطه خود، از طریق از میان بردن تعلقات قبلی، هویت ها و تعلقات جدیدی را به وجود آورد. موضوع آن است که در فرایند این اقدامات گرچه منابع هویت سنتی به شدت آسیب دیدند ولی هویت جدیدی نیز مستقر نشد و لذا بحران هویتی شکل گرفت که به واسطه هم پوشانی با بحران هایی چون بحران اقتصادی، تبعیض های قومی و منطقه ای و ... بسترهایی مساعد برای منازعات بعدی را به وجود آورد که گرچه در مقطع حکومت شوروی امکانی برای ظهور نیافتند، اما در دوران پس از فروپاشی و ناکارآمدی دولت های ملی منطقه در رفع بحران های هویتی، اقتصادی و سیاسی و اجتماعی، زمینه هایی را برای ایجاد پدیده های هویتی چون قوم گرایی، محلی گرایی و بنیاد گرایی به وجود آوردند که ویژگی مشترک هر سه به چالش کشیدن هویت و دولت ملی در سطوح زیر ملی و فراملی و تلاشی برای تعریف هویت انسجام بخش به اتکای منابع هویتی ریشه دار در منطقه است.

بهداشت باروری یکی از ضرورت ها و پیش نیازهای رسیدن به توسعه پایدار در جوامع کنونی به شمار می رود. از همین رو در سال های اخیر جامعه جهانی به مساله بهداشت باروری توجه ویژه ای نشان داده است. یکی از مهم ترین نشست ها در این خصوص کنفرانس بین المللی قاهره در مورد جمعیت و توسعه است که در سال 1994 تشکیل شد و در آن برنامه عمل کشورها در خصوص موضوعات مربوط به جمعیت و توسعه تدوین گردید پس از آن برخی کشورها در جهت رشد استانداردهای بهداشت باروری تلاش های زیادی انجام داده اند. با این وجود امروز تفاوت های قابل توجهی بین کشورهای مختلف جهان از حیث میزان بهداشت باروری وجود دارد. هدف این مقاله اولا معرفی ابعاد مختلف بهداشت باروری و نمایش وضعیت مناطق مختلف جهان در خصوص شاخص های مختلف بهداشت باروری و ثانیا بررسی مهم ترین متغیرهای اثرگذار بر آن می باشد. در این تحقیق از روش تحلیل ثانویه استفاده شده است. داده ها از گزارش بهداشت باروری (2006) و مجموعه شاخص های پایداری زیست محیطی گرفته شده اند. نمونه تحقیق شامل 167 کشور از مناطق مختلف جهان که اطلاعات آن ها در خصوص معرف های بهداشت باروری موجود بود، می باشد. یافته ها نشان می دهند که تفاوت معناداری در میزان بهداشت باروری بین مناطق مختلف دنیا وجود دارد، به این صورت که این میزان در کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی بیشتر از مناطق دیگر دنیاست. هم چنین کمترین میزان بهداشت باروری در بین کشورهای آفریقا و بعد آسیا یافت می شود. هم چنین در تبیین عوامل موثر بر بهداشت باروری نشان داده شده است که با وجود متغیرهای اقتصادی مثل درآمد سرانه کشورها، تاثیر متغیرهای فرهنگی و به خصوص شاخص آموزش به مراتب بیشتر است.

از گذشته های دور، افکار بلند و شخصیتهای علمی و فرهنگی فراوانی در آسیای میانه ظهور کرده اند. شهرهای بنامی چون بخارا، سمرقند، خوارزم، فرغانه، خیوه و مرو در این منطقه پناهگاه نیکی برای بالندگی علم و دانش و شخصیتهای علمی بوده اند. در این سرزمین، عرفان و تصوف و اندیشه های فلسفی جریان غالب در دوره های گوناگون بوده اند. امّا بخت با آن چنان بوده است که همواره دستخوش تغییرات سیاسی و جغرافیایی گردد. و این دگرگونی و تغییر، باعث ظهور اندیشه های جدید و کمرنگ شدن برخی از تفکرات پیشین شده است. یکی از مباحثی که در این تحولات، تغییرات و دگرگونیهای فراوانی یافته است اندیشه های فلسفی و نگاه به مکاتب فلسفی است. نمود این نگاه را در سده های اخیر، در دو برهه زمانی بیشتر شاهدیم: نخست پس از تسلط شوروی سابق به این منطقه و چیرگی آن بر قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و برخی از سرزمینهای این منطقه، و دیگری پس از استقلال کشورهای مذکور در اواخر قرن بیستم و پدیدار آمدن جریانات جدید در آنها. این مقاله می کوشد تا از حیث تاریخی به این مسئله بپردازد، وضعیت امروز آموزش فلسفه را در آن منطقه بررسی کند و بیشتر بر ازبکستان تأکید کند، زیرا ازبکستان به جهت داشتن صبغه علمی و فرهنگی، در میان دیگر کشورهای آسیای مرکزی از اهمیت ویژه ای در این خصوص برخوردار است.

درباره تاریخ سیاسی کوشانیان، با استفاده از منابع باستان شناسی، تحقیقات مختلفی انجام گردیده است و محققین متعدد درباره گاه نگاری این قوم مهاجر آسیای مرکزی نظریات متنوع و جدیدی را ارایه می دهند. در این مقاله، بر اساس کشفیات جدید باستان شناسان، سعی شده است که تاریخ شاهان این سلسله بازسازی شود؛ و گاه نگاری جدیدی را پیشنهاد می شود.

بررسی تبادل و تعامل ادبی در میان کشورهای فارسی زبان از موضوعات جالب و شایسته تحقیق است که در این مقاله ابتدا به صورت فشرده و تاریخی تنها به یکی از موضوع های آن یعنی رابطه ادبی ایران و ماوراءالنهر در قرن بیستم پرداخته و سپس تاثیر آن بر شعر نو تاجیکستان سنجیده شده است. با اینکه از زمان ظهور شعر نو، آسیای مرکزی و فارسی زبانان آن منطقه از لحاظ سیاسی، فرهنگی تحت سیطره روس ها و حکومت شوروی سابق قرار گرفته بودند و رابطه سیاسی، فرهنگی و ادبی ایران و ماوراءالنهر به شدت محدود و تنگ تر شده بود؛ اما چند حادثه نادر و تاثیرگذار در رابطه های ادبی ایران و تاجیکستان کافی بود که شعر نو تاجیکستان از شعر نو ایران که از تکامل و غنای بیشتری بهره مند بود؛ تاثیر پذیرد. شاعران نوپرداز تاجیکی همچون فرزانه خجندی، دارانجات، سیاوش، اسکندر ختلانی و ... معیارهای شعر نو ایران را با شعر نو تاجیکستان به صورت هنری و شاعرانه تلفیق کرده اند و سبک ویژه ای را بنیاد نهاده اند که نشانگر رشد و توسعه ادبیات تاجیک و کم شدن فاصله بین ادبیات تاجیک و ادبیات ایران است.

بلغارها گروهی از اقوام ترك بودند كه در آسيای مركزی می زيستند و در طول تاريخ و تمدن اسلامی در ثغور اسلامی و در سرزمين قپچاق گذران زندگی می كردند. اين گروه از ترك ها ضمن تعاملات با مسلمانان هم جوار خود به دليل نيازهای طبيعی و امور زندگی خود به كناره های شمالی دريای خزر و سپس به سواحل رود خانه ولگا مهاجرت و سرانجام در اروپای شرقی سكونت دائم پيدا كردند و امروزه به عنوان كشور بلغارستان شناخته می شود. اين مقاله بر آن است، فرآيند اين فراز و فرودهای آنان و علل مهاجرت به نواحی خوش آب و هوای آسيای مركزی و در كنار روس ها و تعامل با آنان و يا با مسلمانان و خلفای اسلامی و مغول ها و حاكمان ترك اسلامی در منابع جغرافيايی مسلمانان و مورخان اسلامی را بيان كند.

منطقه قفقاز به دلیل اهمیت استراتژیکی و وجود منابع غنی همواره از زمان های بسیار دور تا کنون به عنوان یک واحد ژئوپلیتیکی کم نظیر در دنیا مطرح است. به طور اعم حساسیت منطقه به عنوان کانون توجهات بین المللی همواره مطمع نظر قدرت های بیگانه در طول تاریخ قرار گرفته، به نحوی که این توجه طمعکارانه به همراه مشکلاتی که از نظر ساختار قومیت های گوناگون وجود داشته سبب شده است که در منطقه نوعی تنش و عدم ثبات وجود داشته باشد. این منطقه پس از فروپاشی اتحاد شوروی سابق همواره شاهد مناقشاتی بوده است که خواه ناخواه بر گستره فضای استراتژیک همجوار ایران تاثیرگذار بوده اند. بحران های متعدد موجود از جمله جدایی طلبی های مردم آجاریا و آبخازی های گرجستان و درگیری های قره باغ و طالشان در جمهوری آذربایجان بخشی از بحران هایی است که هنوز نه به شکل آشکار، بلکه همانند آتش زیر خاکستر امنیت منطقه را تهدید می کند. مواضع چند سال اخیر دولتمردان جمهوری آذربایجان در ناسازگاری با جمهوری اسلامی ایران برای تامین منافع خود در دریای خزر، رزمایش های متعدد این کشور که با کمک و تجهیز آمریکا و ترکیه صورت می گیرد، از آن جمله است. نیز سیاست های دفاعی ـ امنیتی روسیه بر اساس تغییر میدان بازی و مقابله با چالش های مذکور در خارج از محیط فدراسیون روسیه و تا حدامکان دورتر از مرزهای جغرافیایی و امنیتی این کشور و امیدواری «پوتین» به تحکیم پایه های قدرت خویش در درون کشور و قبضه کردن قدرت در «کرملین» و «دوما» که اندک اندک برای مقابله با نفوذ آمریکا و ناتو و ترکیه آماده شود، در این مسیر قابل ارزیابی است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تاجیکستان در زمره کشورهای نو ظهور آسیای مرکزی ازجمله مهمترین کشورهایی بود که به دلیل قرابت های تاریخی و فرهنگی و زبانی پس از استقلال مورد توجه ایران قرارگرفت. هنگام شروع روابط دوکشور از یک سو تاجیکستان با بحرانهای جنگ شهروندی و مشکلات سیاسی و اقتصادی روبروگردید. از سوی دیگر، رسانه های غربی با تبلیغات منفی سعی می کردند تا کشورهای آسیای مرکزی بطور عموم و تاجیکستان بطور ویژه و نیز کشور روسیه را از حضور ایران بیمناک و نگران نمایند، که البته ایران، با ایجاد تحول در رفتار و موضع گیریهای سیاسی و فرهنگی خود ضمن پیشنهاد برای ایجاد صلح و رفع جنگ داخلی تاجیکستان به روابط اقتصادی براساس ظرفیت های آن کشور اولویت داد که این عمل برآیندی مانند رفع ابهام در رفتار سیاسی ایران و خنثی سازی تبلیغات رقیبان و الگوسازی رابطه دولت دینی با دولتهای سکولار (دنیوی) را در پی داشته است.نگارنده کوشیده است تا تعاملات اقتصادی بین دو کشور را در این مقاله بررسی نماید.