جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در رمان نو «شخصیت»‌ در جامعه غرق شده است و چه بسا قهرمان داستان از نسلی فراموش شده انتخاب شده باشد که اهمیت چندانی ندارد. رمان نویسان جدید، «شخصیت» داستان را از قالب سنتی بیرون کشیده اند و به او شکلی نو بخشیده اند. امروز دیگر از «قهرمان» داستان تعریف خاصی ارایه نمی شود و رفتار و سکنات او مورد تحلیل و بررسی قرار نمی گیرد. در این جستار سعی شده در قالب مثالهایی از آثار رمان نویسان جدید این فروپاشی و مرگ شخصیت نشان داده شود.

پیدایش «رمان نو» در فرانسه، بسیاری از اصول داستان نویسی سنتی را تحت الشعاع قرار داد و نوعی شالوده شکنی در عرصه نوشتار و سنت های ادبی به وجود آورد. در دهه های چهل و پنجاه شمسی، در ایران نیز گروهی از نویسندگان به جای بازنمایی و انعکاس رئالیستی و ناتورالیستی واقعیت های سیاسی و اجتماعی، به الگوهای نوین داستان پردازی به شیوه رمان نو روی آوردند. این رویکرد در برخی نوشته ها به پیدایش آثار تقلیدی منجر شد، اما در آثار برخی نویسندگان، به نوشته هایی بدیع و هنری تبدیل گردید. داستان کوتاه «خواب خون»، نوشته بهرام صادقی، به سبب برخورداری از ویژگی هایی چون ابهام و پیچیدگی، اهمیت نوشتار، تحول در شخصیت پردازی، عدم تعهد به مسائل سیاسی و اجتماعی، پیرنگ گسسته و رویاگونه و حضور خواننده در متن، با لحاظ برخی تفاوت ها، قابل انطباق با رمان نو است. در این مقاله پس از تشریح و تبیین رمان نو، مولفه های داستان «خواب خون» را با ذکر شاخصه ها و شواهدی از متن داستان بررسی خواهیم کرد.

از اساس بنیادین یک اثر ادبی شخصیت های موجود در آن می باشند. خلق شخصیت های داستانی با شرایط جامعه و موانع فرهنگی موجود در آن ارتباط تنگانگی دارد و پیرو تحولات اجتماعی که نوع بشر دچار آن می شود شکل می گیرد. هر زمانه ای، به فراخور حال خود و باورهای ذهنی موجود، یک نوع قهرمان خاص را می طلبد. انسان عصر حاضر انسانی است با ذهنی پریشان و روحی آزرده از لطمات جنگ ها، فروپاشی ارزش ها و حاکمیت جامعه نظام مصرفی، پس بدیهی است که دیگر با شخصیت های ادبی مرسوم مانند قهرمان های رمان های بالزاک همذات پنداری نمی نماید. امروزه، شخصیت های داستانی به دلیل آشفتگی ذهنشان تبدیل به اشباح اندک فردیت یافته ای شده اند. محو شدن قهرمان از عرصه رمان و تبدیل شدن او به وجودی نامشخص از خصیصه های شاخص جریان ادبی رمان نو در فرانسه می باشد. در آثار گلشیری نیز، شخصیت ها مکان تجلی احساسات غالب این دوران شده اند: تشویش، ناتوانی، شکست، پوچی و تنهایی. در اینجا کوشیده ایم شباهت های بسیاری را که در شیوه پرداختن به شخصیت داستانی بین آثار نویسندگان فرانسوی رمان نو و نوشته های هوشنگ گلشیری وجود دارد، نمایان سازیم.