جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تمدن ایلام از لحاظ جغرافیایی، منطقه جنوب غرب ایران را شامل می شود. این تمدن در مدتهای مدید در برابر تهاجمات بی پایان ملل بین النهرین ایستادگی کرد و در نهایت به دست آشور بانیپال فرمانروای آشوری از بین رفت. در این مقاله سعی بر آنست تا با توجه به آثار و شواهد باستان شناختی که از این تمدن باقی مانده، به بررسی تاثیرات دین، در روند تحول هنر و فرهنگ ایلامی پرداخته شود و به نوعی حضور و سیطره دین در ذایقه و ذوق ایلامیان، روشن گردد. در ابتدا به بررسی دین در ایلام پرداخته می شود تا مشاهدات همسو با اندیشه ایلامیان بازسازی و ارزیابی شود. همچنین نکاتی در مورد آیین، مراسم و باورهای مذهبی ایلامیان آورده می شود تا درک آثار و شواهد باستان شناختی روشن تر گردد. به شماری از مراکز عمده مذهبی ایلامیان اشاره شده است و به تاثیر مذهب ایلام در رشد و تحول هنرهای مختلفی همچون موسیقی، پیکره سازی، معماری، نقش برجسته و مهر سازی پرداخته می شود. لذا مذهب به عنوان بخش مهمی از زندگی ایلامیان تاثیرات مستقیمی در شکل گیری و رشد فرهنگ ایلامی داشته است؛ و شاید بدون توجه به مذهب، تمدن ایلام هیچ گاه به چنین پایه ای از پیشرفت نمی رسید.

مقاله حاضر، حاصل یافته های نظرسنجی تلفنی با هدف بررسی گرایش شهروندان 15 تا 45 سال تهرانی با تمرکز بر انواع موسیقی در دسترس است. حجم نمونه ، 804 نفر بوده و برای تحلیل داده‏ها از آمارهای توصیفی و استنباطی استفاده شده است.یافته ها نشان داد 78.2 درصد شهروندان 15 تا 45 سال تهرانی، شنونده انواع موسیقی هستند. شنوندگان موسیقی، 72.1 درصد به «موسیقی باکلام»، 68.4 درصد به «موسیقی ایرانی» و 54.3 درصد به «موسیقی با تصویر» علاقه دارند. 63.8 درصد شنوندگان موسیقی، به «موسیقی پاپ ایرانی»، 52.6 درصد به «موسیقی های لس آنجلسی»، 40.8 درصد به «موسیقی سنتی ایرانی»، 28.6 درصد به «موسیقی های مذهبی»، 26.3 درصد به «موسیقی محلی»، 19.4 درصد به «موسیقی غربی»، 19.3 درصد به «موسیقی های رپ»، 16.9 درصد به «موسیقی پاپ ایرانی بی کلام»، 14.5 درصد به «موسیقی سنتی ایرانی بی کلام»، 13.3 درصد به «موسیقی های پاپ زیرزمینی»، 11.5 درصد به «موسیقی غیررسمی راک»، 10.4 درصد به «موسیقی کلاسیک خارجی» و 4.6 درصد به «موسیقی سنتی کشورهای خارجی» در حد زیاد گوش می دهند. 45.6 درصد شنوندگان موسیقی، به «محتوا» و 19.5 درصد به «ریتم و آهنگ» موسیقی اهمیت می دهند.

از دیرباز پیوندی عمیق بین شعر و موسیقی برقرار بوده است، به همین دلیل شعرا همواره کوشیده اند با شیوه های گوناگون بر غنای موسیقی کلام خود بیفزایند. قالب غزل که در نوع غنایی سروده می شود مجالی وسیع به شاعر می دهد تا این مهارت خود را بیازماید. آمیختگی مضامین عرفانی با این قالب شعری نه تنها بر محتوا و مضمون آن تاثیر گذاشته بلکه موجب شده پیوند شعر و موسیقی بیش از پیش استوار گردد، به گونه ای که می توان شعر عرفانی را با ساختار موسیقایی آن بازتاب کاملی از افکار و اندیشه ها و حالات شاعر دانست.در این مقاله غزل عطار -به عنوان یکی از پیشگامان بزرگ شعر عرفانی- از این منظر مورد دقت و توجه قرار گرفته و موسیقی شعر او در سه مقوله موسیقی بیرونی (عروض)، موسیقی درونی (بدیع لفظی و معنوی) و موسیقی کناری (قافیه و ردیف) بررسی شده است. توجه خاص در این نوشتار به تاثیر افکار و اندیشه ها و حالات بر موسیقی غزل عطار است.

موسیقی یکی از زیباترین و لطیف ترین هنرها و وسیله ای برای نشان دادن احوال درونی و احساسات آدمی است و با توجه به این که شنیدن الحان خوش، لازمه کمال روح بشری است، بسیاری از بزرگان جهان در آثار خود از این موهبت الهی بهره فراوانی برده اند. سعدی (606- 692 یا 694؟ هـ . ق) یکی از این سخنوران است که با پرداختن به موضوع آهنگ و موسیقی و نام بردن از ابزار آن، نشاط، شور و شعف را لازمه پویایی جامعه می داند، اما از آن جا که تاریخ حیات وی مقارن با یکی از اسفناک ترین ادوار تاریخ ایران، یعنی حمله خونبار مغول است، این امر بازتاب های خود را در کلام نویسندگان آن دوره از جمله شیخ اجل می گذارد. در مقاله حاضر نشانه های این فتنه بزرگ را در موسیقی و به کارگیری سازها توسط سعدی مورد بررسی قرار می دهیم.

پژوهش های کهن درباره موسیقی، آن را متعلق به طبیعت و عناصر دانسته اند و این علم را منشعب از اصوات طبیعت بخصوص آوای پرندگان خوش آهنگ فرض کرده اند.با جستجو در روایات کهن اساطیری، همچنین متون ادبی می توان رابطه پرندگان خوش نوا را با موسیقی بررسی کرد، پرندگانی چون  قو، قمری و...،پرندگان اسطوره ای چون ققنوس، سیمرغ، سانگ سانگ و... و پرندگانی مقدس، مانند کرشیپ ته.

موسیقی به عنوان یکی از ارکان اصلی شعر در ادبیات فارسی و عربی، به دلیل پیوندهای خاص زبانی مورد توجه ناقدان دو زبان بوده است. تاریخ موسیقی، بیانگر تاثیرپذیری شعر فارسی از زبان عربی در اصول موسیقیایی خود است. این علم همراه با پیشرفت دیگر علوم، شاهد تحولات و رویکردهای متفاوتی در دو زبان بوده است که گاه برخی ناقدان به شرح و توضیح اصول گذشته پرداخته و گاه برخی دیگر - به خصوص در دوره معاصر - در برابر اصول ثابت گذشته ایستاده و داعیه نوآوری داشته اند.محمدرضا شفیعی کدکنی و کمال ابودیب از ناقدان برجسته معاصر در دو زبان، دارای آثار و تالیفات مشابه و مستقلی در موضوعات ادبی چون صور خیال و به ویژه موسیقی هستند. تبیین رویکردهای نقدی این دو ناقد، نوآوری های ایشان در علم موسیقی و روش تعامل آن دو با نظریه های نقدی گذشته و نظریه های غربی، هدفی است که بحث حاضر تلاش دارد با بررسی دو اثر «موسیقی شعر» و «البنیه الایقاعیه للشعر العربی» بدان دست یابد. تفاوت اساسی رویکرد دو ناقد در پرداختن به مساله موسیقی و نوآوری و ابداع نمایان کمال ابودیب در باز کردن زوایای مختلف عروض شعری از جمله نتایج این تحقیق است.

به گفته تیتوس بورکهارت، هنر اساسا «صورت» است. این سخن به ویژه درباره «هنر دینی» مصداق دارد. زیرا «هنر دینی»، به گفته وی، به هنری گفته می شود که نه تنها «موضوع» آن، بلکه «صورت» آن نیز دینی است. برای همین، میان «صورت» و «معنی» یا «صورت» و «موضوع» در هنر دینی پیوندی ناگسستنی وجود دارد. داوری درباره دینی بودن یا نبودن یک اثر هنری نیز بر اساس همین پیوند، ممکن است. بنابراین، در این مقاله نخست به «جایگاه صورت در هنر دینی» و سپس به مساله «بحران صورت در هنر دینی معاصر ایران» می پردازیم.

سخن وقتی می‌تواند مفهوم خویش را به بهترین وجه منتقل نماید و در روح شنونده موثر باشد که به زیور فصاحت و بلاغت و سایر محسنات لفظی و معنوی، آراسته باشد؛ زیباترین سخن، یعنی قرآن کریم از این لحاظ در اوج فصاحت و ستیغ بلاغت می‌باشد. قرآن کریم، سرشار از صنایع ادبی است و این ویژگی‌های بی‌بدیل قرآن، به همراه سبک و اسلوب ویژه‌ای که نه نثر است و نه نظم؛ مخاطبین را به حیرت و شگفتی واداشته است. در حقیقت موسیقی و نظم آهنگ قرآن کریم، جدای از معنای آن نیست بلکه، هماهنگ با مقصود و غرض آیه و هم جهت با معنای آن است. نظم و آهنگی که بر مجموعه حاکم است، خود به چند دسته تقسیم می‌شود؛ که هر کدام جنبه‌ای از اعجاز قرآن را برای همگان روشن می کند. این پژوهش در صدد آن است که به بررسی و شناسایی جنبه موسیقیایی و نظم آهنگ الفاظ و عبارات قرآن کریم با روشی تحلیلی – توصیفی و با استناد به منابع کتاب خانه‌ای بپردازد.