جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درباره "بودن" و سوم شخص مفرد مضارع این فعل که به صورت "است" و "هست" تبلور می یابد و نیز تفاوتهای موجود میان این دو بحث و تتبع فراوانی صورت نگرفته است. پژوهشهائی اندک نیز که در این زمینه انجام شده، بررسی خود را تنها به مقایسه "است" و "هست" آن هم صرفا در سطح معنایی، محدود کرده، صیغه های دیگر این فعل و تفاوت در سایر سطوح را به دست فراموشی سپرده و در نتیجه به برخی نتیجه گیری های خطا رسیده اند. در این مقاله، پس از بررسی پژوهشهای پیشین تلاش خواهد شد که علاوه بر صیغه سوم شخص مفرد، سایر صیغه ها نیز مورد بررسی قرار گیرد و نیز نشان داده شود که افزون بر تفاوت در سطح معنائی، این دو فعل، در سطوح نحوی و ساختواژی نیز دارای تفاوتهای عمیقند.

مساله علم الهی، یکی از مسایل مهم فلسفی و کلامی است که فلاسفه اسلامی خردورزی را در آن به اثبات رسانده اند؛ ولی چون روش آنان این بوده که در سخنان پیشینیان خود، اشکال تراشی و نکته سنجی کنند و پس از تخریب از طریق اشکال ها، به بازسازی و یا نوسازی نظام فلسفی و یا قواعد عقلی بپردازند. ابن سینا صورعلمی را در علم باری تعالی به غیر مطرح نموده و خواجه نصیر طوسی با اشکالات متعددی این صور مرتسمه را مورد انتقاد قرار داده است. صدرالمتالهین صور مرتسمه را دارای اشکال می داند ولی در مقام دفاع از ابن سینا برآمده و به اشکال های طوسی پاسخ گفته است. این مقاله در پی تحلیل عقلی و پاسخ صدرا به اشکال اول طوسی بر ابن سینا برآمده است.

در تمامی متون روایی، نقصانی بعنوان مسبب عمل به خود را به نمایش میگذارد؛ دنباله متن تلاش در جهت رفع آن نقصان خواهد بود. این دنباله که در آن، وضعیت اولیه به وضعیتی ثانویه تبدیل میگردد همان فرایند روایی است که بدون حضور عاملان، به عبارت دیگر آنانکه نقشی بعهده دارند از جمله اشیا، مفهومی نخواهد داشت. گرمس بعد از پرپ، اولین فردی که شکل متن روایی را ترسیم نمود، کار را از سر گرفت و عاملان را عهده دار عملکردهای متفاوتی نمود.شناسایی نقشهای عاملی و فرایند روایی در داستان کوتاه طعم گس خرمالو، نوشته زویا پیرزاد، با در نظر داشتن بررسی از دیدگاه ساختارگرایانه این داستان کوتاه، بعنوان محور اصلی کار، هدفی است که این مقاله دنبال می کند.

دو معنا از «توانایی» در سنت تفکر اسلامی رایج است. در تعریف فیلسوفان از «توانایی» مفهوم ضرورت و در تعریف متکلمان مفهوم امکان مندرج است. مطابق دیدگاه نخست، همین که فاعل در وضعیتی باشد که اگر کاری را بخواهد آن را انجام دهد و اگر نخواهد آن را انجام ندهد و نیز مانع یا رافع بیرونی او را از تحقق خواسته­اش باز ندارد، توانا محسوب می­شود. در نقطه مقابل، دسته­ای از متکلمان معتقدند که فاعل در صورتی توانا محسوب می­­شود که از «امکانِ فعل و ترک» برخوردار باشد. فخر رازی این دو تعریف را قابل ارجاع به یکدیگر می­داند. خواجه نصیر این صلح را «صلح من غیرتراضی طرفین» می­داند. او با تفکیک میان دو گونه از فاعل ـ فاعل­های امکانی و فاعل تامّ ـ مدعی می­شود که این دو تعریف در خصوص خداوند غیرقابل تحویل به یکدیگر و در مورد فاعل­های امکانی (انسانی) تحویل­پذیر به یکدیگر هستند. در این مقاله بعد از ذکر دلایل این مدعا خواهم گفت که این دو تعریف حتی در مورد فاعل‌های امکانی نیز تحویل­پذیر به یکدیگر نیستند. زیرا تنها راه حل برای جمع­پذیری این دو تعریف ـ توسل به علیت ناقصه ـ با اشکالات متعددی مواجه است.

«اخلاق اسلامی چیست؟»؛ «چگونه ممکن است؟»؛ «ساختار آن کدام است؟» اصلی‌ترین مسائلی است که در این رساله? دکتری به آنها پرداخته‌ایم. اخلاق اسلامی به عنوان نوعی از اخلاق دینی ـ هم به لحاظ فلسفی و هم به لحاظ دینی ـ موضوع پر‏اهمیّتی است. امّا در عین حال استدلال شده است که اخلاق اسلامی نمی‌تواند وجود داشته باشد کما اینکه دیگر اخلاق‌های دینی هم امکان تحقّق ندارند؛ آنچه وجود دارد اخلاق مسلمانان است. کسانی‌که چنین ادّعایی را مطرح می‌کنند، گاه به این نکته پناه می‌برند که ما به واقع‌ِ اسلام دسترسی نداریم و فقط با تفسیرهای مسلمانان از آن مواجهیم پس نباید از «اخلاق اسلامی» به عینه سخن گفت. و گاه مدّعی می‌شوند پذیرفتن «ذوات» مستقل برای اشیاء که از حکمت یونان به ارث رسیده است، ضرورتاً حیطه‌ای مستقل برای اخلاق بازمی‌کند که رجوعی به دین ندارد. در این رساله به این استدلال‌ها پاسخ گفته‌ایم و راه را برای پذیرش نوعی «اخلاق اسلامی» بازکرده‌ایم. در ضمن دو نمونه از مهم‌ترین آثار اخلاقی حکیمانه را مورد تحقیق و تدقیق قرار داده‌ایم: تهذیب الاخلاق ابن‌مسکویه و جامع‌السعادات نراقی. در فصل پایانی، ساختاری برای اخلاق اسلامی پیشنهاد کرده‌ایم. «غایت نهایی» در اخلاق اسلامی توضیح داده شده است، همچنین نگاه اسلام به «فاعل اخلاقی» و «فعل» او مورد بررسی قرار گرفته است؛ و نهایتاً «حیطه? اخلاق اسلامی» به عنوان رکنی از ارکان ساختار اخلاق اسلامی مورد بحث قرار گرفته است. در نهایت این فصل، دو دیدگاه مختلف در باب اخلاق اسلامی: یکی از غرب و دیگری از شرق مورد نقّادی قرار گرفته است: نگاه مک‌اینتایر به اخلاق ابن سینا و نگاه علامه طباطبایی به اخلاق توحیدی

ترجمه و شرح مغنى الأديب با تجديد نظر و اضافات كلى، اثر غلامعلى صفايى بوشهرى، ترجمه و شرح غير مزجى كتاب «مغنى الأديب» اثر ابن هشام مى‌باشد كه به فارسى تحت‌اللفظى، برگردان شده است. شارح، به سفارش تعدادى از اساتيد و طلاب، جهت ارائه خدمتى به ايشان، اقدام به شرح و ترجمه كتاب «مغنى الأديب» كرده است. خود ايشان در مقدمه، به اين نكته اشاره دارند كه علاوه بر اين سفارش، موج شرح‌نويسى بر كتب حوزه به سبک توضيحى و ترجمه‌اى، بدون تدقيق و تحقيق، علت مضاعفى شده است تا اين پيشنهاد، پذيرفته شود. در اين شرح، تعليل‌هاى فنى نحوى درباره احكام مذكور در متن آورده شده است. تحليل دستورى اشعار و شأن نزول آيات و ابيات، قبل و بعد از اشعار مذكور در متن، تا آنجا كه مربوط به فهم مطالب مورد بحث مى‌باشد، ذكر گرديده است. نظر علماى نحو و تفسير در ذيل مطالب بيان شده و براى تحقيق درباره اشعار مذكور در متن، مشخصات بسيارى از كتبى كه درباره اين اشعار بحث كرده‌اند، در پاورقى آورده شده و بعد از اختتام هر بحث، آدرس‌هاى تحقيقى درباره آن كلمه مورد بحث، ذكر گرديده است. سبک بيان مطالب، طورى است كه هم داراى ترجمه تحت‌اللفظى عبارات و هم داراى توضيحات فنى مباحث مى‌باشد؛ به همين جهت، در بعضى از عبارات، به علت دقيق بودن عبارت كتاب، مراعات ترجمه تحت‌اللفظى شده كه با دستور زبان فارسى، سازگار نمى‌باشد. در هر جلد، فهرست مطالب همان جلد در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده شارح، در انتهاى كتاب آمده است.

علت عبارت است از آنچه که وجودش، سبب پیدایش و نبودش، موجب نیستی چیزی می‌گردد. فاعل به معنای تأثیرگذار در شی دیگر است. هر یک از این دو واژه، دارای تقسیمات مختلفی هستند. در این پایان نامه به دو نظریه اشاره می‌شود: نظریه علیت و نظریه فاعلیت. نظریه علیت، علم الهی را سبب تام در تحقق موجودات می‌داند. مطابق این نظریه قدرت، اراده و مشیت الهی تابع علم و از جمله صفات ذاتی خواهند شد. علم پیشین الهی در این مکتب، با اختلافاتی رو به روست؛ به طوری که مکتب مشاء، علم حصولی پیشین خداوند را سبب تحقق عالم هستی می‌داند؛ در حالی که مکتب اشراق، وجود چنین علمی را انکار کرده، علم اجمالی خداوند به ذات فعّالش را سبب این امر معرفی می‌کند. مکتب حکمت متعالیه نیز رأی هر دو گروه را اشتباه دانسته، وجود مرتبه موجودات به وحدت جمعی و علم خداوند به آن را سبب تحقق اشیاء قلمداد می‌کند. اختلاف در تلقی از علم خداوند به دیدگاه آنها از فاعلیت خداوند نیز سرایت نمود؛ به نحوی که مشائیون، خداوند را فاعل بالعنایه، اشراقیون وی را فاعل بالرضا و پیروان مکتب حکمت متعالیه او را فاعل بالتجلی شمرده اند. نظریه علیت لوازم و آثاری همچون: نظام احسن بودن این جهان، وجود رابطه سنخیت میان تمام علت ها و معلول ها، فراگیر بودن تلقی صدور معلول از علت، پذیرش قاعده الواحد و وجود داشتن رابطه ضرورت علّی میان تمام علت ها و معلول ها را در پی دارد. این لوازم ذکر شده با اشکالات عدیده ایرو به رو هستند، به همین جهت نمی‌توان به نظریه مذکور پایبند گشت.نظریه فاعلیت نیز علاوه بر علم، بر دخیل بودن اموری همچون: مشیت و اراده الهی پافشاری می‌کند. مطابق این نظریه، اراده و مشیت از جمله صفات فعل هستند. انکار قاعده الواحد، عمومیت نداشتن تلقی صدور معلول از علت و کلیت نداشتن رابطه سنخیت میان علت و معلول از جمله لوازم نظریه فاعلیت است. مهمترین اشکال رو به روی این نظریه، راه یابی امکان به ذات خداوند است که می‌توان به آن پاسخ گفت.بهترین نظریه ای که بتواند چگونگی رابطه خداوند و موجودات دیگر را توجیه کند، همین نظریه فاعلیت است؛ زیرا با آیات و روایات هماهنگی و تناسب بیشتری دارد.