جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بخش مهمی از وجوه اعجاز قرآن کریم به ساختار متن و اسلوب بیانی آن بر می گردد و در گزینش الفاظ و عبارات آن، به ویژه در مسائل جنسی که از حساسیت ویژه ای برخوردار است، نهایت عفت کلام و نزاهت بیان متجلی است و ضمن به کارگیری الفاظ و عباراتی زیبا و رسا، از کاربرد هرگونه واژه رکیک، مستهجن و صریح در مسائل جنسی خود داری شده است. پژوهش حاضر با استناد به آیات قرآن و دیدگاه های واژه شناسان و مفسران، الفاظی که در مورد مسائل جنسی به کار رفته است که بخشی مربوط به اندام های جنسی و بخش دیگر مربوط به افعال جنسی است، مورد کند و کاو و تحلیل معنا شناختی قرار داده و کنایی و غیر صریح بودن همه آنها را به اثبات رسانده است و در پایان پیشنهاد داده که چنین شیوه بیانی که دارای آثار اخلاقی و تربیتی قابل توجهی است، در فرهنگ عمومی نیز باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

إن الناظر ببصیرته فی الإنسان الذی یبتدئ خلقه بتلک النطفة الضعیفة لایملک إلا أن یسجد خاشعا فی محراب هذه الحیاة لله الخالق العظیم الذی أحسن کل شیء خلقه. لقد حث القرآن الکریم الباحثین عن الحقیقة بصدق و وجدان علی النظر والتدبر فی کیفیة خلق الإنسان و أعضاء جسده و أطوار خلقه المتتالیة و معرفة ما فیه من إبداع.الید هی أحد أعضاء الجسد الإنسانی المذکور فی القرآن الکریم و قد جاءت الإشارة إلی الید فی القرآن الکریم بالإفراد و التثنیة و الجمع و مع عدد من الضمائر المختلفة 120 مرة فی 110 آیات من أصل 47 سورة قرآنیة. الید لفظ مشترک فی القرآن الکریم و یعرف معناها حسب سیاق ذکرها من الآیة. قد وردت لمعان عدیدة: للنعمة والتفضل والقوة والقدرة واالملک والسلطان والطاعة والانقیاد والذل والاستسلام والحفظ والوقایة والغیاث والجماعة والغنی ومنع الظلم والقهر والکفالة والسبقة والجماعة.و قد اشترکت هذه اللفظة بأشکالها و أوجهها العدیدة فی تکوین کثیر من الترکیبات الکنائیة القرآنیة من مثل الآیة الکریمة «فویل للذین یکتبون الکتاب بأیدیهم ثم یقولون هذا من عند الله لیشتروا به ثمنا قلیلا فویل لهم مماکتبت أیدیهم و ویل لهم مما یکسبون» (البقرة/79). سأحاول فی هذا البحث المتواضع الإشارة لها و للمشاهد المرتبطة بها التی وردت فی کتاب الله الخالد والأدب العربی.

عندما تتخطی أفکار الشاعر و معانیه عالمها الداخلی و تعبر إلی الخارج تتجلی فی شکل من أشکال التعبیر الشعری. فالشعراء فی تعبیراتهم الشعریة و إن کانوا یخضعون لأطر و نظم موحدة إلا أن لکل واحد منهم أسلوبه الذی یمیزه عن الآخرین، الأمر الذی أدی إلی التنوع فی المظاهر الفنیة للنتاجات الشعریة ذات الموضوع المشترک. و من الموضوعات المشترکة التی عالجها الأدباء من مختلف الجنسیات موضوع المدیح النبوی، و قد تنوعت طرق التعبیر عنه بتنوع الأدباء، و هذا لاینفی وجود خصائص تعبیریة مشترکة بین الأدباء فی تناولهم لهذا الموضوع. و قد جاءت هذه الدراسة لتحدد خصائص التعبیر الشعری عند العطار النیشابوری فی مدیحه النبوی.

التعبیر بطریق غیر مباشر یعطی المسألة عمقا وجلالا، ویلبسها طراوة وجمالا. الأسلوب الکنائی یتضمن بلاغة وبراعة فی الکلام، ونکتا وفوائد فی البیان لاتتحقق تلک اللطائف بالتعبیر المباشر. یرمی هذا المقال إلی البحث عن فن الکنایة ومظاهرها فی الکلام النبوی حتی نبین نبذة من بلاغة النبی (ص) وفصاحته والإجابة عن الأسلة التالیة، ومنها ماهی مکانة الکنایة عند النبی (ص) وکیف کان یستخدمها؟ کم کان عدد الکنایات، وماهی الکنایة التی یستخدمها النبی (ص)، وماهو السبب فی هذا الأمر، وکم کانت تساعد الکنایات لتقریب المعنی إلی ذهن المستمعین؟ وطریقنا فی هذا العمل هو اختیار عدد من کلمات النبی المرسل (ص) الذی وجدنا فیها فن الکنایة والإفصاح عن البیان النبوی فی هذه الأمثلة، وعرض فن الکنایة وفصولها المتنوعة وظهورها عند أفضل من نطق بالضاد. رجعنا إلی عدد من المصادر البلاغیة التی قاموا بدراسة البیان النبوی (ص) منها المجازات النبویة للشریف الرضی، خلال الحدیث عن فنون الکنایة، وسعینا فی تکمیل ما عرضوا المتقدمون فی هذا المضمار والإفصاح الأکثر عن طوایا کلام النبی المرسل (ص).