جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی برجسته ترین آثاری که به زبان فارسی در زمینه بلاغت(بیان و بدیع) تا دوره قاجاریه نوشته شده است، در جهت تبیین سیر تطوّرات مباحث بلاغی در ایران و سنجش میزان توانایی آن ها در تحلیل زیبایی شناختی شعر فارسی در دوره های مختلف سبکی، در این پایان نامه مدّ نظر بوده است. این پایان نامه، یک هدف اصلی دارد و به ضرورت موضوع و بر بنیان هدف اصلی، اهداف فرعی چندی نیز در آن دنبال می شود:هدف اصلی: 1- بررسی تاریخی – تحلیلی نوشته های بلاغی از ایران پیش از اسلام (احتمالاً) تا دوره قاجاریه، در جهت تبیین سیر تطوّر بلاغت در ایران.اهداف فرعی:1- بررسی تطبیقی نظریه های بلاغی مذکور در نوشته های بلاغی با شعر فارسی در دوره های مختلف سبکی آن.2- تأمّل بر این نکته که مبانی نظری بلاغت تا کجا و چگونه با هنجارهای زیبایی شناختی شعر فارسی و دید و داوری دوره‌های مختلف ادبیات فارسی درباره چیستی شعر سازگار است.3- یافتن پاسخی علمی برای این سؤال که تحوّل شعر فارسی و مختصّات سبکی آن چه قدر مدیون نوشته های بلاغی است و در مقابل، نوشته های بلاغی چه قدر شعر فارسی را مورد ارزیابی های زیبایی شناختی قرار داده و از آنتأثیر پذیرفته است.روش تحقیق در این رساله، کتابخانه ایست. بدینگونه که پس از پیش‌نوشت فصل های رساله و تبیین طرح اصلی آن، و مشخص کردن موضوعات و عناوین فرعی، با بهره گیری از آموزه های استادان راهنما و مشاور و با مراجعه به فهرست کتابخانه ها، نمایه های موضوعی، پایگاه های اطلاعاتی و... منابع و مآخذ مرتبط با هر جستار شناسایی گرديد. در مرحله بعد منابع و مآخذ شناسایی شده با توجه به میزان کمکی که می توانسته در تدوین جستارها داشته باشد و میزان سندیت آن ها ارزش گذاری و طبقه بندی شد. پس از این مرحله، مدارک به دست آمده و ارزش گذاری شده مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و از آن ها فیش برداری شد. همزمان فیش های تهیه شده بر بنیان وحدت موضوع و هدف، تقسیم بندی گرديد. در مرحله نهایی اطلاعات خام این فیش ها بازخوانی و تحلیل شده و ضمن ارائه مطلب و نتیجه گیری، به جهت استدلال و استشهاد به آن ها ارجاع داده شده و یا به گونه های دیگر، البته با رعایت حقوق نویسندگان، از آن ها بهره برده شده است.پژوهش حاضر با بررسی پیشینه شعر و بلاغت در ایران پیش از اسلام آغاز می شود و پس از تحلیل آرا و اندیشه های مختلف در این باره و بازخوانی بلاغی چند اثر منظوم برجای مانده از آن روزگاران، بدین نتیجه می رسد که شعر فارسی در نخستین سده های رواج آن(سبک خراسانی)، ضمن تأثیر از بلاغت اسلامی، میراث دار مختصّات بلاغی شعر پیش از اسلام نیز هست. در ادامه، از آنجاییکه ویژگی های بلاغی، یکی از ملاک های تشخیص و تمایز سبک های مختلف شعر فارسی نسبت به یکدیگر است، کتاب های بلاغی فارسی در سه دوره، که تقریباً از نظر زمانی مطابق با دوره های سبکی شعر فارسی است، مورد بررسی قرار گرفته اند. توجّهی که در این پژوهش به ارایه نمایی از سیر تاریخی تألیفات بلاغی فارسی وجود داشته، باعث شده به حسب حال مؤلّفان این کتاب ها، انگیزه آن ها در تألیف، و ساختار آثار ایشان، یعنی اطّلاعات تاریخی و تذکره ای نیز پرداخته شود. تبیین تطوّرات مباحث بلاغی در کتاب های فارسی بلاغی و سنجش آنچه به صورت نظری در این آثار مطرح شده اند با شعر فارسی در دوره های مختلف، که به دنبال مطالب مذکور مورد توجّه بوده است، این نتیجه را در پی داشت که تحلیل زیبایی شناختی شعر فارسی بر مبنای کتاب های بلاغی سه ساحت مختلف دارد:دوره اوّل بلاغت فارسی که سده های پنجم تا هفتم هجری را در بر می‌گیرد، دوره تألیف ترجمان البلاغه، حدایق السّحر و المعجم است. این آثار با وجود صراحت لحن تقلید و تأثّر از بلاغت عربی، به دلیل خطوط مشترک میان شعر فارسی و شعر عرب در سده های نخست رواج آن ها، از عهده تحلیل زیبایی شناختی شعر سبک خراسانی برمی آیند. این دوره را می توان دوره سازگاری نامید. دوره دوّم بلاغت، که دوره واپس ماندگی نامیده شده است و سده های هفتم تا دهم هجــری را در بر می‌گیرد، دوره ای است که کتاب های بلاغی، به دلیل اتّکا به گفته ها و نوشته های پیشین و گسست از تحوّلات شعر در سبک عراقی و دوره انحطاط، از تحلیل زیبایی شنایی شعر روزگار خود عقب می مانند و جز آنکه بتوانند وجوه ادبیّت در آن اشعار را تا حدّ همان مباحث دست فرسود گذشته تفسیر کنند کاری نمی توانند کرد. تألیفات شاخص این دوره، معیار جمالی، حقایق الحدایق و بدایع الافکار است. رونویسی از کتاب های بلاغی نسل اوّل و برقرار نشدن گفتمانی با تحوّلات شعر فارسی در سده های یازدهم و دوازدهم هجری، و ناهمسانی محسوسی که میان وجوه زیبایی شناختی شعر سبک هندی با وجوه زیبایی شناختی سبک های پیشین به وجود آمد، باعث شد بلاغت فارسی، که جز به همان قاعده ها و قانون های دست فرسود گذشته مجهز نبود، نه تنها از عهده تحلیل زیبایی شناختی شعر سبک هندی برنیاید بلکه به دلیل هنجار گریزی های بلاغی ای که در اشعار این سبک بود، اساساً روبروی آن بایستد. این دوره را دوره ناسازگاری نامیده ام. تألیفات بلاغی این دوره این تمایز را نسبت به دوره های پیشین دارد که در دو جغرافیای فرهنگی نوشته شده اند: ایران عصر صفوی و هند دوره گورکانی. اهمّ این آثار عبارتند از: انوارالبلاغه، رساله بیان بدیع، غزلان الهند، و تحفه الهند. همچنین در کتاب های بلاغی، گاه پراکنده وار و گاه در فصلی جداگانه، همچنین گاه به تأثیر از نوشته های بلاغی اسلامی و گاه بر حسب تأمّلات شخصی بلاغیون در شعر پارسی، مواردی به عنوان عیوب شعر تعریف شده است. آنچه در کتاب های بلاغی دوره نخست در این باره آمده و نیز در کتاب هایی چون چهارمقاله و قابوسنامه، در واقع عیوب قصیده و مدیحه است و در واقع بیشتر سنجیدن شعر است از منظر کارکردهای آن؛ و نه حاصل نقد شعر از حیث شعر بودن. امّا به هر حال با مقتضیّات اجتماعی و ادبی روز همخوان است. در دوره بعد(دوره واپس ماندگی) با وجود تطوّرات شعر در عرصه اجتماعی و ادبی همین موارد به تقلید از کتاب های پیشین، تکرار می شود. در دوره سوّم، همچنانکه دو جریان بلاغی در ایران و هند داریم، دو جریان در حوزه عیوب شعر هم داریم. یکی، آنچه در تألیفات بلاغی در ایران دیده می شود و بازگویی عیوب فصاحت در «تلخیص» و «مطوّل» است و دیگر، آنچه در تألیفات بلاغی در هند دیده می شود و هم از حیث طرفگی و تازگی، هم از حیث شرایطی که برای تطبیق این موارد با عیوب شعر در دیگر نوشته های بلاغی پیش می آورد و هم از حیث راه بردن به نگرش های بلاغت هند نسبت به شعر و عیوب آن اهمّیت دارد.

زیبایی و زیباشناسی در شعر از زمان‌های بسیار دور مورد توجّه ادیبان و شاعران بوده است. از آن جایی که هر اثر ادبی در بنیان خود زیباست، می‌توان آن را از دیدگاه زیبایی شناسی بررسی کرد. زیبایی‌شناسی حوزه‌ی بسیار وسیعی را در برمی‌گیرد؛ صاحب‌نظران عواملی چون عاطفه، احساس، صور خیال و موسیقی مناسب و هماهنگ شعر را موجب زیباتر شدن آن می‌دانند اما در این میان نقشی چشمگیر برای صنایع بدیعی قائلند. اعراب از زمان جاهلیت در آوردن کلام فصیح و بلیغ توانا بوده‌اند و در اشعار خود از انواع گوناگون صنایع ادبی بهره می‌گرفتند. پس از اسلام و نزول قرآن مجید ، توجه به زیبایی کلام همچنان پا بر جا بود. در عصر ممالیک نیز، عمده‌ی اهتمام شاعران به پرورش آرایه‌های لفظی بود اما این امر شکلی افراطی به خود گرفته و توجه به معنا مورد غفلت قرار می‌گرفت. به هر روی صاحب‌نظران، نمایان‌ترین هنر شاعران این عصر را به کارگیری همین صنایع بدیعی می‌دانند. شاب الظریف نیز به عنوان یکی از سرایندگان برجسته‌ی این عصر، به شکل گسترده‌ای از صنایع لفظی و معنوی سود جسته است؛به طوری که بازی‌های زبانی با تکیه بر محسنات لفظی ‌نوعی تشخص سبکی برای وی ایجاد کرده است.

صائب از جمله شاعران مشهور در مضمون‌پردازي و ابتکار معاني بديع است. تصويرآفريني‌هاي بکر و نغز مشخصه‌ي اصلي آثار شعري اوست. در ديوان وي چون ديگر شاعران از اکثر سازهاي رايج ياد شده است. هدف وي از کاربرد واژگان موسيقي، بيان اين هنر نبوده بلکه در بيشتر موارد به مدد موسيقي و اصطلاحات آن با صور ذهني خويش نکات حکمي، اخلاقي، عرفاني، عاشقانه و... را براي خواننده مطرح ساخته است. او گاهي براي بيان اين حقايق، اصطلاحات و ابزار موسيقي را به گونه‌اي سمبل يا رمز قرار مي‌دهد تا مقاصد و مفاهيم انتزاعي خويش را مصور سازد. در اين پژوهش به منظور بررسي ميزان آشنايي صائب با هنر موسيقي، مجموعه آلات و اصطلاحات موسيقي را در ديوان وي به همراه شاهد مثال‌هاي از ابيات او شرح و بررسي نموديم. هر ساز را ابتدا از نظر ساختار و آنگاه نمونه‌هايي از كاربرد آن را مطرح ساختيم و به تصويرآفريني، مضمون پردازي و در مجموع بيان مقاصد شاعر در استفاده از اين آلات پرداختيم. با توجه به بررسي‌هاي انجام شده در ميان سازها، ني‌ پربسامدترين و ارغنون كم كاربردترين آلات موسيقي به كار رفته در شعر صائب‌اند

زیبایی لازمه ی هنر است و با اعتقاد به اینکه شعر هم از اقسام هنر به شمار می رود، نیازمند زیبایی است. تعریف دقیق زیبایی، ممکن نیست از این رو برای شناخت زیبایی اثر هنری و خاصه شعر، باید تعریف کنار گذاشته شود و عناصر زیبایی شعر، شناخته و شعربا آنهاسنجیده شود. عناصر و عوامل زیبایی شعر متعددند و هر شاعری در هر دوره ایمی کوشد تا شعرش آراسته به همین عناصر زیبایی باشد. یکی از شاخه های علم بلاغت، بدیع است که آن را نیز سبب زینت و زیبایی کلام می دانند با وجود تفاوت های فراوانی که میان شعر سنتی و نو از لحاظ وزن و قافیه و مضمون و محتوا وجود دارد ، شاعران معاصر و نوپرداز از بدیع غافل نبودند و بدیع در اشعارشان حضور چشمگیری دارد که خود موجد موسیقی است و اگر درست و هنرمندانه به کار رود عاطفه را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. ترفندهای بدیعی را می‌توان به فراوانی در شعر شاعران امروز نشان داد، یکی از این شاعران، حسین منزوی است اگر بخواهیم برجسته ترین مشخصه ی شعر منزوی را که هم آن مایه بخش زیبایی اشعارش شده بررسی کنیم ، این مشخصه در حوزه ی علم بدیع جای می گیرد. در این پایان نامه، بدیع در اشعار حسین منزوی بر اساس تقسیم بندی وحیدیان کامیار از بدیع به شش گروه (تکرار، تناسب، غافلگیری، بزرگنمایی، چندمعنایی و استدلال) از دیدگاه زیبایی شناسی بررسی شده است. آنچه که در زمینه ی بدیع از شعر او به چشم می خورد ، بیشتر مربوط به گروه تکرار است ترفندهایی نظیر تکرار و انواع آن، واج آرایی، جناس و ... که از به کارگرفتن آنها اهدافی را دنبال می کند، یکی از مهمترین آن ها غنای موسیقیایی اشعار است . و ترفندهایی که در گروه غافلگیری قرار دارند، ظهور و بروز کمتری دارند.

راز یگانگی هر شاعری در زبان او نهفته است و اوّلین و اصلی‌ترین زمینه‌ی پژوهش در شعر شاعر، تحقیق در ساخت زبانی او، بخصوص، در علم بلاغت است. یکی از شاخه‌های علوم بلاغت «فن بدیع» است که بررسی صنایع لفظی و معنوی را در بر می‌گیرد. زبان و ادبیات مانند بسیاری از دیگر امور، دچار تحوّل و دگرگونی است؛ مسائل مربوط به آن، و از جمله علم بدیع و آرایش‌های کلامی نیز در طول ادوار شعر ـ چه از لحاظ کمیّت و مقدار صنایع بدیعی و چه از لحاظ کیفیّت و نوع نگرش شاعران بدان‌ها ـ متحوّل و متغیّر بوده است. شاعران دیرپسندی که پس از گذشت قرن‌ها از آغاز پیدایش شعر فارسی پای بدین عرصه ازهنر نهادند، هرگزمحصور در تعاریف اهل بلاغت از صنایع بدیعی و دیدگاه‌های شعرای پیش از خود بدین صنایع نماندند و با نگاهی ظریف و نغز و زبانی عالی، از آرایش‌های کلامی در شعر خود بهره بردند در این میان، بدون تردید کمال خجندی که عمده‌ی راز و رمز و هنر او در زبان شعری‌اش نهفته است، نگرشی بسیار ظریف وهنرمندانه به صنایع و آرایش‌های بدیعی دارد؛ به گونه‌ای که برای درک زیباشناسی شعر او باید با ترفند‌های ساحرانه‌ی او در به کارگیری این آرایه‌ها آشنا شد. موضوع این رساله، یعنی: «بررسی صنایع معنوی بدیع در غزلیات کمال خجندی» در دو بخش مطرح شده است:بخش اوّل، کلیّات که شامل چهار فصل: مقدمه، بدیع، تاریخچه‌ی بدیع و زندگینامه‌ی شاعر است. بخش دوم، آرایه‌های معنوی بدیع که شامل شش فصل: روش تشبیه، روش تناسب، روش ایهام، ترتیب کلام،تعلیل و توجیه و خاتمه در بدیع معنوی می باشد .در این پایان‌نامه، روش کار این بوده که صنایع بدیعی، ابتدا از نظر بدیع‌نویسان مختلف، تعریف می‌شود و سپس نمودهای زیبا و برگزیده‌‌ی آن که قبلا تهیه شده ذکر گردد. از آنجا که نگارنده به بررسی صنایع معنوی، به شیوه‌ی بسامدی و آماری عمل کرده است، در ادامه سعی شده است در پایان هر مبحث، برای آنکه خواننده به اهمیّت آرایه های ادبی نزد شاعر پی ببرد جداول و نمودارهای مربوط به هر فصل ذکر گردد.کلمات کلیدی: بدیع، صنایع معنوی، کمال خجندی، غزل

دانشمندان علوم قرآنی بلاغت را از برترین ابعاد اعجاز قرآن کریم شمرده‌اند و آشنایی با علوم بلاغی را برای درک بهتر کلام خداوند در تمام علوم مرتبط با قرآن ضروری می دانند همچنین پرداختن به بلاغت از شاخصه‌های مهم در فهم یک متن به شمار می‌رود. قرآن در تمام سوره‌ها و آیات فصاحت و بلاغت تام دارد و براساس اقتضای حال مخاطب خود کلام را به شیوه‌ای بیان می‌کند که موثرتر باشد، در نتیجه میزان اثرگذاری این علوم بر درک معنای عمیق‌تر آیات قرآن کاملا روشن می‌شود.موضوع این پژوهش، ویژگی‌های بلاغی جزء هفدهم قرآن کریم است که شامل سوره‌های انبیاء و حج می‌باشد. این تحقیق مبتنی بر روش تحلیلی ـ توصیفی درصدد یافتن پاسخ یا پاسخ‌هایی به این دو سوال مهم است که علوم بلاغی چه تأثیری بر فهم قرآن دارد؟ و نیز منظور از ویژگی‌های بلاغی یک سوره چیست؟برای این منظور این پژوهش در سه بخش علم معانی، بیان و بدیع ارائه شده است و در آن از صنایع ادبی و فنون بلاغی استفاده نموده که این صنایع و فنون عبارت است از انواع تأکید، استفهام، استعاره، مجاز، کنایه و سایر موضوعات مرتبط با وجوه بلاغی که در این دو سوره بکار رفته است.در انتها باید گفت که بنابر اعتراف بزرگان ادبیات عرب،‌ فصاحت و بلاغت آیات قرآن قابل قیاس با متون عربی نیست و قرآن، دشوارترین آموزه‌های خود را بنابر اقتضای حال مخاطبان خود، به شیوه‌ای زیبا و قابل فهم بیان می‌‌کند که هر کس به فراخور ظرفیت و استعدادش از آن بهره‌مند می‌شود.کلید واژه: قرآن، جزء هفدهم، وجوه بلاغی، معانی،‌بیان، بدیع.

نویسندگان و شاعران بزرگ برای زیبا و جذّاب کردن سخن خود از آرایه های مختلف ادبی استفاده می کنند. تلمیح یکی از مهمترین صناعات ادبی است که در زیبایی و عمق بخشیدن به کلام، نقش بارزی دارد و از دیرباز مورد توجّه شاعران بوده است. در شعر معاصر هم اغلب شاعران بدان توجّه داشته اند. از آنجایی که شناخت اشارات و تلمیحات یک اثر می تواند در درک مفاهیم و زیبایی های آن موثّر باشد، در این تحقیق سعی شده است تا کاربرد تلمیح در شعر نو با تکیه بر اشعار نو پنج شاعر بزرگ نو پرداز مورد بررسی قرار گیرد. از این رو ابتدا تلمیحات هر شاعر شناسایی شده و توضیحات لازم در مورد هر یک ارائه گردیده، سپس ارتباط آن با دیگر صناعات ادبی مورد بررسی قرار گرفته است و با در نظر گرفتن علم بلاغت و زیر شاخه‌های آن به سه قسمت:معانی، بیان و بدیع تقسیم گردیده است.آنگاه رابطه ی تلمیحات هر یک از شاعران مورد بحث با زیر شاخه‌های یاد شده به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.در علم بیان بهره گیری شاعر از تلمیح، به منظور انجام تشبیه وبیان استعاری،کنایی و تمثیلی مورد توجّه قرار گرفته است.در علم بدیع چگونگی استفاده از تلمیح برای بیان اغراق آمیز موضوع و خلق آرایه های دیگر بدیعی نظیر ایهام تناسب ومراعات نظیر بررسی شده است و در قسمت معانی نحوه ی استفاده از تلمیح به منظور ایجاز و عمومیّت بخشی (تعمیم)و تأکید بر سخن در شکل استفهام و تکرار مورد بررسی قرار گرفته است و برای هر یک از موارد فوق شاهد مثال هایی ذکر گردیده است. در پایان ضمن نتیجه گیری، جدول مقایسه ی آماری ارتباط تلمیح با آرایه های دیگر ارائه گردیده است.

مسعود سعد از شاعرانی است که به سبک دلپسند و کلام بلیغ و موثر خود مشهور است . قوت خیال او باعث شده که بتواند گاه مطلبی را با چند تعبیر که هر یک به تنهایی شایان توجه است ، بیان کند و از این راه تعبیرات و ترکیبات و تشبیهات و توصیفات تازه بیاورد. در این رساله ابواب چهارگانه علم بیان که حوزهء صور خیال را در برمی‌گیرد با تقسیم‌بندی از جنبه‌های مختلف در دیوان وی مورد بررسی قرار گرفته است . انواع تشبیه به اعتبار طرفین، وجه‌شبه و ادات تشبیه، همچنین انواع استعاره به اعتبار ذکر یا حذف یکی از دو طرف آن، از جهت مستعار و موارد دیگر بررسی شده‌اند. مجاز نیز با علاقه‌های مختلف آن از دیوان استخراج شده است . انواع کنایه به لحاظ مکنی‌عنه و به اعتبار وسایط و لوازم و سیاق آن نیز در دیوان بررسی گردیده است . علاوه بر آن در این رساله دو بخش نیز به آرایه‌های لفظی و معنوی علم بدیع که در دیوان نمود و جلوهء بیشتری داشته‌اند اختصاص یافته است . تا علاوه بر مباحث علم بیان، مباحث زیبایی‌شناسی علم بدیع نیز به عنوان مکمل موضوع تا حدودی مطرح شده باشد.

این پژوهش درصدد است به بررسی فنون بلاغی در سه اثر منظوم دفاع مقدس (قطار اندیمشک، سمندصاعقه، هزار دامن گل سرخ) بپردازد تا این آثار را از نظر قدرت تخیل شاعر، خلاقیت ذهنی و میزان نوآوری‌ها و ابداعات بررسی کرده، نشان دهد که این شاعران برای بیان ما فی الضمیر خود و تأثیرگذاری بر مخاطب از چه شگردها و ترفندهای ادبی سود جسته و در این بهره‌گیری تا چه حد موفق بوده‌اند. بزرگترین مشکل در این پژوهش، نبود منابعی بود که بطور مستقل به بررسی این سروده‌ها بپردازد. شیوه‌ی کار در این پژوهش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و جامعه آماری "قطار اندیمشک" علیرضا قزوه، "سمند صاعقه" نصرالله مردانی و "هزار دامن گل سرخ" سپیده کاشانی است. این پژوهش در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اول با عنوان "چهارچوب پژوهش" به بیان مسئله پژوهش، پرسش‌ها، فرضیات، اهداف، پیشینه پژوهش، جامعه آماری و روش پژوهش می‌پردازد. فصل دوم "کلیات و مفاهیم پژوهش" است که مبتنی بر دو گفتار است. گفتار اول با عنوان بلاغت به تعریف فصاحت و بلاغت، تاریخچه و انواع فنون بلاغی می‌پردازد و گفتار دوم با عنوان ادبیات دفاع مقدس به بررسی شعر دفاع مقدس، ویژگی‌ها و سیر تکاملی آن و زندگینامه شاعران مورد بحث را مورد کند و کاو قرار می‌دهد. فصل سوم تحت عنوان "بیان"، به بررسی و تحلیل تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه و نماد در سروده‌ها می‌پردازد. فصل چهارم این پژهش "بدیع" نام دارد که در دو گفتار تنظیم شده است.گفتار نخست این فصل به بررسی و تحلیل بدیع لفظی و مولفه‌های آن یعنی تکرار، جناس و سجع اختصاص دارد و گفتار دوم به بررسی بدیع معنوی در پنج روش تناسب، ایهام، تشبیه، ترتیب کلام، تعلیل و توجیه پرداخته، مولفه‌های این روش‌ها را با بیان فراوانی و ارائه تحلیل در این سروده‌ها بررسی می‌کند. فصل پنجم این پژوهش تحت عنوان "معانی" به بررسی علم معانی و مولفه‌های آن یعنی احوال مسند و مسندالیه، جملات و معانی ثانویه آن، فصل و وصل، ایجاز و اطناب و قصر و حصر در این سه کتاب می‌پردازد و در پایان نتیجه و تحلیلی از کل پژوهش و نمودارهای این فصول ارائه می‌شود. لازم به ذکر است در این پژوهش بسامد عناصر بیانی و صنایع بدیعی در هر مجموعه شعری به صورت جداگانه حساب شده است. به عنوان نمونه، منظور از درصد تشبیه بلیغ در هر سروده با توجه به فراوانی کل تشبیهات در آن مجموعه حساب شده است.