جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پدیده جهانی شدن‎ که فرآیند درهم آمیختن و ادغام اقتصادهای ملی با اقتصاد جهانی است، در دهه های اخیر مورد بحث اکثر سیاست گذاران و برنامه ریزان بوده است. آزادسازی تجاری نیز که به عنوان حرکت به سمت تجارت آزاد از طریق کاهش در تعرفه ها و سایر موانع تجاری تعریف شده، مهم ترین نیروی پیش برنده جهانی شدن محسوب می شود. آزادسازی و جهانی شدن موجب افزایش حجم و نوع مبادلات مرزی کالاها و خدمات (افزایش بازرگانی بین المللی)، افزایش جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی و بین المللی و همچنین تسریع انتقال فناوری و جهانی شدن تولید می شود. از این رو این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. این مقاله به بررسی اثرات کوتاه مدت و بلندمدت آزادسازی تجاری بر شاخص های کلان اقتصادی در ایران با استفاده از الگوی تصحیح خطای برداری (VEC) و طی دوره زمانی 1387-1368 و 1387-1374 می پردازد. نتایج تخمین حاکی از آن است که برقراری سیاست آزادسازی در بلندمدت و در قالب الگوی محاسبه شده توسط محقق، منجر به افزایش حجم تولید و بهره وری و نیز کاهش تورم می شود ولی بر تراز تجاری تاثیری ندارد. همچنین اثر منفی آزادسازی بر حجم پول در کشور نیز معنادار نمی باشد.

آزادسازی تجاری و گسترش حجم تجارت، علاوه بر اثرات مستقیمی که بر توسعه انسانی دارد، از طریق ارتقای رشد اقتصادی، باعث بهبود در شاخص های توسعه انسانی می شود. رشد اقتصادی منتج شده از گسترش حجم تجارت نیز، باعث دسترسی بهتر افراد به خدمات آموزشی و بهداشتی شده و توسعه انسانی را ارتقا می دهد. از آنجا که تجارت اثرات ناهمگونی بر اقتصاد کشورهای مختلف، با توجه به درجه توسعه یافتگی شان، خواهد داشت، لذا در این تحقیق با تمرکز بر کشورهای در حال توسعه، که ایران هم در این گروه است، بر آن شدیم تا به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا گسترش حجم تجارت و سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) از ابزارهای موثر در ثبات و توسعه اقتصادی است یا خیر؟ داده های مورد استفاده در این بررسی از 144 کشور در حال توسعه در دوره زمانی 2011-2002 به دست آمده است. مدل رگرسیون مورد نظر نیز در قالب الگوی پانل دیتا و با به کارگیری نرم افزار Stata11 تخمین زده شده و نتایج نهایی استخراج گردیده است. به این منظور، از شاخص توسعه انسانی که هر سال توسط سازمان ملل متحد منتشر می گردد به عنوان معیاری برای نشان دادن سطح توسعه یافتگی کشورها و از نسبت مجموع صادرات و واردات به تولید ناخالص داخلی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی به عنوان معیاری برای اندازه گیری حجم تجارت استفاده شده است. نتایج حاصل شده، گویای تاثیر مثبت آزادسازی تجاری و افزایش حجم سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر روی شاخص توسعه انسانی در ایران و سایر کشورهای در حال توسعه است.

در سال های اخیر ارتباط میان آزادسازی تجاری و رشد اقتصادی هسته مرکزی مباحث اقتصاددانان را تشکیل داده است. از این رو بررسی این امر که آیا آزادسازی باعث افزایش رشد اقتصادی کشورهاست یا خیر؟ و اگر پاسخ مثبت است دلیل آن چیست، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. هدف این مقاله بررسی عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی و تبیین رابطه آن با درجه باز بودن تجاری در دو حوزه صادرات و واردات است. در این زمینه، مشاهدات نظری و کاربردی نشان می دهد که در کشورهایی، تجارت بین الملل عامل رشد محسوب می گردد که کالاهای مبادلاتی آن ها با جذب تکنولوژی برتر، قابلیت ارتقای ظرفیت تولید را داشته باشد؛ در غیر این صورت هر گونه ارتباط با دنیای خارج عامل کاهنده رشد اقتصادی خواهد بود.کاربرد سیاستی نتایج ”داتا“، ضرورت اجرای سیاست های فراگیر تجاری را به منظور شتاب بخشیدن به رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه، مورد تاکید قرار می دهد. در مدل های درون زای رشد، کاهش موانع تجاری یکی از عوامل عمده ارتقای رشد محسوب می شود. میزان تاثیرپذیری رشد از تجارت، به میزان سرمایه گذاری، میزان دست یابی به تکنولوژی، آموزشی عملی نیروی کار و ... وابسته است. با وجود این در برخی از مطالعات کاربردی، کاهش در موانع تجاری عامل کاهنده رشد تلقی می گردد. در مجموع مطالعات کاربردی و نتایج این تحقیق در حالت کلی از این که میزان رشد تولید ناخالص داخلی رابطه مثبت با میزان رشد درجه باز بودن تجاری و سرمایه گذاری داخلی دارد، حمایت می کنند اما ارتباط میان میزان رشد تولید ناخالص داخلی و رشد جمعیت کاملا واضح نیست. مشاهدات نشان می دهد که میزان رشد سرمایه گذاری و درجه باز بودن تجاری، میان کشورهایی که دارای فشارهایی در سیاست های میزان داخلی یا سیاست های کاهنده سرمایه گذاری داخلی از طریق قواعد محدود کننده می باشد، غیر مهم است.

مقاله حاضر به بررسی رابطه بین سیاست های تجاری و رشد اقتصادی در ایران بر اساس چارچوب مدل رشد درونزای لوکاس (1988) می پردازد. برای اجتناب از رگرسیون های جعلی از رویکرد هم انباشتگی جوهانسن و مدلسازی تصحیح خطا استفاده شده است. نتایج تجربی حاکی از وجود یک رابطه تعادلی هم انباشته بین تابع رشد اقتصادی و عوامل تعیین کننده آن نظیر تشکیل سرمایه، نیروی کار، سرمایه انسانی، صادرات حقیقی و نرخ تعرفه وارداتی است. به منظور پویایی های کوتاه مدت درون نمونه و برون نمونه ای از دو ابزار مدل های تصحیح خطا و تجزیه واریانس (VDCS) و تابع عکس العملی آنی (IRFS) استفاده شده است. نتایج حاصل از VECM نشان دهنده وجود علیت از طرف متغیرهای سمت راست مدل به سمت متغیر تولید ناخالص داخلی است. از طرف دیگر شواهد ناشی از VDCS حاکی از آن است که متغیر صادرات حقیقی، نرخ تعرفه وارداتی و سرمایه انسانی نقش تعیین کننده ای در توضیح دهی تولید ناخالص داخلی داشته است. هم چنین شواهد توابع عکس العمل آنی (IRFS) حاکی از وجود همگرایی در رابطه بلند مدت تعادلی است.