جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گستره ارتباط معنایی آیات، بسیار وسیع است، ولی اهداف، روش های علوم و تفکیک مرزهای دانش، سبب شده در هر دانشی به برخی از ابعاد ارتباط بین آیات توجه شود؛ برای دستیابی به نگرشی همه جانبه در مساله طلاق باید ارتباط معنایی‌ آیات در تمام جهات پنهان و آشکار مورد ملاحظه قرار گیرد. در این مقاله ضمن تبیین تعامل معانی آیات در سه حوزه دانش اصول فقه، تفسیر و زبان شناسی سعی شده مقولاتی نظیر عام و خاص، مطلق و مقید، ناسخ و منسوخ، مجمل و مفصل، ارتباط آیات با شان نزول، انحاء ارتباط سیاقی و وحدت سوره ها و تلفیق مفهومی در آیات طلاق مورد بررسی قرار گیرد و در هر مورد نمونه های عینی ارایه شود. لذا ضرورت نگرش های فرافقهی در مساله طلاق برای حسن اجرا و حسن تفسیر قوانین مبتنی بر فقه اثبات می شود.

ساختارگرایی با تکیه بر اصولی همانند کل گرایی، سعی در کشف ساختار در پس واقعیت اجتماعی، سرایت قواعد زبانی به فعالیت های اجتماعی، حل نظام های فرهنگی با تقابل های دوگانه، بی اعتنایی به تاریخ و زمان، نفی سوژه محوری، قیاس ناپذیری ساختارها، مطالعه هم زمان ساختارها و توجه به عمق ساخت ها نسبت به روساخت ها در دو مکتب فرانسوی (ساختارهای زبانی) و آمریکایی (ساختارهای اجتماعی) شناخته شده است. ساختارگرایی و پسا ساختارگرایی در وجهه انتقادی از فاعل شناسا (سوبژه) و تاریخ گرایی اشتراک دارند. در گذار از ساختارگرایی به پسا ساختارگرایی، که به بیانی گذرا از مدرنیسم به پسامدرنیسم هم بود، ویژگی های زیر قابل اشاره است: زبان، به عنوان یک رسانه غیر شفاف، واقعیت را شکل می دهد، و پدیده ای اجتماعی و جایگاهی برای مبارزه سیاسی تلقی می شود، سوژه ها در منشا خود اجتماعی هستند، و به نقش گفتمان و متن توجه جدی می شود.

در این مقاله، ضمن توصیف توانایی هنری در مرحله تکرار الفاظ توجه اصلی به فرایند تکرار در دیگر حوزه‌های زبانی همچون تکرار در سطح نحوی زبان (ساختهای متوازی) معطفو می‌شود. پر واضح است که راز اصلی ابداع و هنر خلقت گرای ادبی در همین تکرارها نهفته است. توازی و تقارن در یک اثر ادبی را می‌توان در چهارچوب یکی از فرآیندهای زبانشناختی زیر مد نظر قرار داد (هالیدی 1985): 1- ساخت سازگاری (وجهی) (Mood structure) 2- ساخت مبتدایی (Thematic structure) 3- ساخت تعدی (Transitivity structure) در این مقاله، فرآیندهای بالا و نقش هر یک از آنها در خلق اثر ادبی مورد بررسی قرار گرفته است.

ایران کشور فرهنگ و هنر و شعر و ادب محسوب می شود و عالمان و شاعران فراوانی در این کشور دیرینه و دانش پرور ظهور داشته اند؛ اما سهم همه شهرها و مناطق این کشور پهناور در این عرصه برابر نیست. سهم استان اصفهان در حوزه فرهنگ و ادب و هنر ممتاز است. یکی از دانش های زبانی ای که استادان این خطه بدان پرداخته اند و گوی سبقت را از دیگر مناطق ربوده اند، دانش دستورنویسی و پرداختن به مسایل زبانی است. علمی که به جهت فنی و دقیق بودن آن، اهتمام بدان کمتر بوده است. مقایسه آثار برآمده در ادب فارسی به شکل کتاب و یا مقاله نشان میدهد که نسبت این تحقیقات به پژوهش های زبانی بسیار بیشتر است و مسایل زبانی کمتر مورد عنایت قرار گرفته است. این مقاله می کوشد تا نقش موثر تنی چند از استادان اصفهانی را در این عرصه بنماید و با یادکرد و توصیف کار مشاهیر سنتی و جدید این خطه در این دانش فنی، سهم آنان را در این باره باز نماید. دانشی که پرداخت بدان در تحلیل متون و پی بردن به زوایای پنهان و هنری آن بسیار موثر است و متاسفانه در پژوهش ها مغفول مانده است.

مقاله حاضر تلاشی است، در پی گیری برخی از مفاهیم بدیع دانش زبان شناسی نوین در آرا حکیم ناصر خسرو قبادیانی بلخی که از رهگذر بازخوانی یکی از آثار منثور وی با عنوان جامع الحکمتین حاصل آمده است. ابتدا ضمن واکاوی فصل «اندر نطق و کلام و قول» و برخی فصلهای دیگر کتاب، دیدگاههای ناصر خسرو را در باب زبان یک به یک معرفی کرده ایم و آنگاه با مقایسه تطبیقی آرا یاد شده با نظریه های نوین زبان شناسی و بحث درباره پیامدهای نظری و روش شناختی مفاهیم مورد نظر، به طور غیرمستقیم بر اهمیت و عمق اندیشه های زبانی حکیم بلخ تاکید نموده ایم.

زبان، شاهکار خلقت الهی، نهادی است اجتماعی که در کنار نقش اصلی خود - ایجاد ارتباط - دارای نقش هایی چون تکیه گاه اندیشه، نقش ما فی الضمیر و ... است که در علم زبان شناسی، اصول و شاخه های مختلفی را به خود اختصاص داده است. در کتاب آسمانی مسلمانان - قرآن - لفظ زبان یا معادل عربی آن «لسان»، بارها تکرار شده و درباره پیدایش زبان و خدادادی بودن آن، اعضای مرتبط با تکلم با تاکید بر زبان و لب ها، صراحت و روشنی کلام الهی، زبان حال و زبان قال و عربی بودن زبان قرآن، سخن به میان آمده که با نگاهی محققانه و دقیق اصول زبان شناسی نهفته در آن آشکار می شود.

هدف این مقاله دوگانه است. در بخش نخست، سعی بر آن است که «سرشت نشانه زبانی» بر اساس نظریات فردینان سوسور تشریح گردد. سوسور در درسنامه زبان شناسی عمومی خود مسیر جدیدی را برای زبان شناسی ترسیم می نماید که تا به امروز مطرح و باقی است. سوسور ادعا می کند که زبان باید به عنوان یک نظام نشانه ای مطالعه شود. به بیان دیگر، بر اساس این نظریه روند معنی سازی نسبت کلمه را با جهان بیرون نفی می کند. معنی بر اساس منطق رابطه و تفاوت بین نشانه ها در درون نظام زبانی پدید می آید. بنابراین، سرشت نشانه زبانی اختیاری، تفاوتی و رابطه ای است. در بخش دوم این مقاله، پس از ارایه و بررسی خوانش امیل بنونیست از سوسور، نشان داده می شود که برخی از جنبه های خوانش بنونیست دچار اشکال است.

تفاوت در رشد زبانی افراد صرفا به روش کاربرد لغات، تعداد کلمات استفاده شده و بطور کلی واژه پردازی افراد محدود نیست. یکی از زمینه هایی که تفاوتهای رشدی زبان را با آشکاری بیشتر نشان می دهد نحو گفتاری یا نوشتاری افراد است. پژوهشهای مربوط به بلوغ نحوی، جستجو در این قلمرو را کانون تمرکز خود قرار داده است.به منظور مطالعه بلوغ نحوی نوشتاری دانش آموزان دوره ابتدایی، داستانهای نوشته شده توسط 184 دانش آموز پایه اول تا پنجم از دو مدرسه ابتدای (شامل 93 دختر و 91 پسر) با استفاده از روش واحدهای پایانی هانت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آماری این پژوهش حاکی است که بین گروه های سنی مختلف از لحاظ بلوغ نحوی نوشتاری تفاوت معنی داری وجود دارد و روند تفاوتها با افزایش سن هماهنگی و همسویی دارد به گونه ای که بین سن آزمودنیها و میانگین بلوغ نحوی نوشتاری همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. هم چنین روند تفاوتهای مشاهده شده در میانگین واحدهای پایانی هانت در این پژوهش، تابعی از سطح کلاسی آزمودنیهاست. از لحاظ طول متن، نوشته های دختران در مقایسه با پسران طولانی تر است؛ اما از نظر تعداد واحدهای پایانی بین دو گروه جنسیتی تفاوت معنی دار مشاهده نشد. یافته های این پژوهش در پرتو نتایج پژوهشهای سایر پژوهشگران به بحث گذاشته شده است و تصویری هماهنگ از یافته های کلی به دست می دهد که اشارت به کارایی و بسندگی روش هانت برای اندازه گیری بلوغ نحوی نوشتاری کودکان فارسی زبان دارد. هم چنین به موانع و محدودیتهای پژوهشی از یک سو و زمینه های پژوهشهای اضافی در این قلمرو از سوی دیگر، پرداخته شده است.

در سبک شناسی شعر سه عنصر سبک، شعر و، به تبع آن، زبان مندرج است. این هر سه مفاهیمی سیال و دستخوش تحول اند. نوآوری در سبک با انتخاب یا هنجارگریزی و یا هر دو مقارنه دارد. لذا مطالعه سبکی باید مسبوق به آگاهی از هنجار و کدهای پیشینی یا دستگاه وسایل باشد؛ یعنی نخست باید دید که شاعر در کدام چارچوب زبانی و سنتی جای گرفته، کدام امکانات زبانی و بیانی و ساختاری در دسترس اوست تا سپس بازشناخت که از این امکانات چه عناصری را برگزیده، در آنها چه تصرفاتی کرده و نقش این تصرفات در پیام او چیست. در این نوشتار، ضمن تاکید بر ثابت ماندن مفهوم سبک به رغم تحول و تطور آن، از مباحثی چون مفاهیم مربوط به سبک، بازشناسی عناصر سبکی، سبک شناسی علمی، رابطه مکتب و سبک، نسبت میان سبک و ذهنیت؛ نقش سبک شناسی در مطالعه زبان ادبی؛ سبک جمعی و سبک شخصی و سبک به عنوان ابزار فردیت ساز گفت و گو می شود. هدف از این مقاله تاملاتی درباره مبانی سبک شناسی شعر با در نظر داشتن تازه ترین نظریات مربوط به آن است.