جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عصمت انبیاء از دیرباز برای متکلمان مسلمان مساله ای مهم بوده است. یکی از این متکلمان فخر رازی (متوفی 606 ه ق) است. او از عالمان برجسته اهل سنت و اشعری مذهب می باشد که پیامبران الهی را معصوم می داند. ولی معتقد است عصمت برای ایشان در دوران پس از بعثت ضروری است و نه قبل از آن. وی بر این باور است که شخص زمانی به مقام عصمت دست می یابد که در جسم یا روح خود ویژگی ای داشته باشد که به واسطه آن از انجام گناه خودداری کند. افزون بر این، او باید به زشتی گناه و یا زیبایی اطاعت از خدا علم داشته، و از وحی و اراده حق تعالی تبعیت کند و اگر فعلی از روی فراموشی یا ترک اولی مرتکب شد باید سرزنش شده و از زشتی عملی که انجام داده مطلع شود. فخر رازی حیطه اعتقادات، تبلیغ و رسالت، احکام و فتاوی و افعال و سیرت را از جمله مواضع اختلافی میان متکلمان در باب عصمت انبیاء معرفی می کند.

در این پژوهش کوشش شده است به بررسی و مقایسه داستان پیامبران و اولیاء، در دو کتاب مهم عرفانی فارسی یعنی شر ح تعرف و کشف المحجوب پرداخته شود. داستان انبیاء و اولیاء،در بیشتر متون عرفانی وارد شده و نویسندگان این آثار از داستان های مذکور برای تبیین مسائل عرفانی،سود برده اند.در بین این متون،شرح تعرف وکشف المحجوب به عنوان نخستین آثار منثور عرفانی به زبان فارسی،از جایگاه ویژه ای برخوردارند به گونه ای که نویسندگان این دو اثر،در بیان مباحث مختلف از این داستان ها سود برده اند.در این پژوهش پس از بیان کلیات تحقیق در فصل اول، در فصل دوم داستان پیامبران و اولیاء در شرح تعرف مورد بررسی قرار گرفته و استفاده ای که از این داستانها شده تبیین گردیده است. فصل سوم، به بیان داستان های مربوط به زندگی پیامبران و اولیاء در کشف المحجوبو استفاده ای که از این داستان ها شده، پرداخته است. فصل چهارم به بیان شباهت ها و تفاوت های حکایات مذکور در دو کتاب می پردازد.در پایان هم ضمن نتیجه گیری از مطالب این پژوهش،امتیازات کشف المحجوب نسبت به شرح تعرف،مورد تبیین قرار گرفته است.

پیامبران بزرگ ترین مصلحان جهان، برای هدایت بشر فرستاده شده‌اند. از ابتدای خلقت تا بعثت خاتم پیامبران حضرت محمد (ص) هزاران پیامبر با شریعت خود سعادت را برای همگان به ارمغان آوردند. این مصلحان، در طول تاریخ، منکران و تکذیب کنندگانی داشتند که همیشه سد راه آنها بودند؛ منکرانی که رذایل و صفاتی نکوهیده داشتند که قرآن به این صفات اشاره می‌کند؛ صفاتی همچون تکبر، ظلم، بی‌‌‌بصیرتی و ... . در این میان مهم این است که چرا این منکران به تکذیب و انکار پیامبران می‌پرداختند. گرچه این موضوع در کتبی از جمله تفاسیر، مورد بحث قرار گرفته است ولی تاکنون پژوهشی مستقل که از زوایای مختلف به آن بپردازد به رشته تحریر در نیامده است. روشی که در این جا به این مسأله پرداخته است، تقسیم بندی علل تکذیب به چهار عامل اساسی و مهم اعتقادی، مادی، سیاسی و اجتماعی - فرهنگی است که با استفاده از ایات قرآن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در میان علل یاد شده بیشترین علتتکذیب مربوط به امور اعتقادی و قلبی است و عوامل دیگر در مقایسه با مسائل اعتقادی در درجه کمتری از اهمیت قرار دارند. در این پژوهش هریک از عوامل چهارگانه تکذیب همراه با آیات مربوط به آن، بیان شده است.

در این تحقیق، تلاش شده جایگاه علم و عقل مخاطب در دعوت انبیاء مورد بررسی قرار گیرد.اصلی ترین حقیقتدر جریان آفرینش، هدایت است و ماموران اصلی محقق کردن آن، انبیاء الهی هستند که با شناخت جایگاه علم و عقل مخاطبان خود و استفاده از روشهای مختلف تبلیغی، متناسب با فهم آنها سعی در هدایت ایشان دارند. از این رو تحقیق حاضر ابتدا دعوت نوح() را بررسی می کند. آن حضرت پس از تلاشهای طولانی توانست عده ی معدودی را هدایت کند، که پس از بررسی ویژگیهای قومش از قبیل تکبر، جهل، ظاهر بینی، مسخره کردن، مکر و حیله گری و... و تطبیق آن با آیات و روایات مشخص می گردد، که این ویژگیها، ریشه در پایین بودن سطح علم و عقل مخاطبان وی دارد.سپس به روشهای مختلفی که آن حضرت متناسب با علم و عقل مخاطبان استفاده می کند، پرداخته شده است. این روشها طبق بیان قرآن عبارت از، انذار، ترغیب، اقناع استدلالی و منطقی، استدلال به محسوسات و تصویر پردازی می باشد. اگرچه سماجت آنها باعث شد که آن حضرت در دعوت خود توفیق چندانی کسب نکند.سپس به بررسی جایگاه علم و عقل مخاطبان در دعوت ابراهیم () پرداخته شده که پس از معرفی گروه های مخاطب ایشان، به روشهای گوناگون دعوت متناسب با علم و عقل مخاطبان اشاره شده است. این روشها عبارتند از روش مقایسه، اقرار گرفتن از مخاطب، ایجاد پرسش، رد تقلید در اصول دین، استدلال به محسوسات و اقناع تدریجی که به تفصیل از آن سخن رفته است.در ادامه، جایگاه علم و عقل مخاطبان در دعوت حضرت موسی() مورد واکاوی قرار گرفته است. ابتدا ویژگیهای منفی قوم ایشان یعنی ماده گرایی، خودپسندی، حرص، تکبر و حسادت، بیان شده و با استفاده از آیات وروایات مشخص می گردد که این خصوصیات ریشه در پایین بودن سطح علم و عقل آن قوم دارد. سپس شیوه های مختلف تبلیغی که آن حضرت برای دعوت استفاده می کند از جمله، روش قول لین، دعوت با ارائه ی دلیل، روش انذار، روش تذکر و استفاده از معجزه مطرح شده است.به دلیل اشتراک جامه ی هدف حضرت موسی و حضرت عیسی() قوم حضرت مسیح نیز دارای همان خصایص منفی بودند.روشهای مورد استفاده ی آن حضرت نیز همگی متناسب با جایگاه علم و عقل مخاطبانش بود. از جمله ی می توانبه دعوت بر اساس بینه، بیانات بلیغ، شیوه ی غیر مستقیم، دعوت بر اساس مهربانی، اعزام مبلغ، انذار و تبشیر و بیان صریح اشاره کرد.در پایان تفضل برخی از انبیاء بر سایر پیامبران مطرح وبیان شده است که پیامبر اسلام(ص) به عنوان خاتم پیامبران افضل از همه ی انبیاء می باشد. ایشان ضمن استفاده از روشهای تبلیغی سایر انبیاء، دعوتش را، بر پایه ی حکمت، موعظه ی حسن، و جدال احسن، استوار کردو هر یک از این روشهای را به تناسب فهم گروه های مختلف به کار برد و همین عامل موفقیت بزرگترین سفیر الهی شد.کلید واژه ها : انبیاء، علم، عقل، مخاطب، دعوت.

ابوحامد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی دو شخصیت متفکری هستند که با تحقیق وتلاش فراوان و نائل آمدن به کسب معرفت لازم در این حوزه، توانسته‌اند آرائی بسیار شگرف و تأمل برانگیز از خود به جای بگذارند. امام محمد غزالی با دیدگاه اشعری خود نبوت را در مرتبه‌ای می‌داند که در آن برای نبی بینشی حاصل می‌گردد که به وسیله آن قادر به دیدن عالم غیب می‌گردد. همچنین وی با استدلال‌هایی تحقق نبوت را اثبات می‌نماید غزالی نبوت را امری ضروری نمی‌داند هر چند از فوایدی برخوردار است و از منظر ایشان نبی در یک شرایط متعالی انسانی است و دارای نوعی اشرف از سایر مخلوقات است. غزالی در بیان ضرورت وجود نبی بیشتر به فواید دنیوی نبوت تاکید دارد. در مقابل خواجه طوسی(ره) با تفکر شیعی خویش نبوت را به دلایل متعدد ضروری می‌داند و از نگاه او نبی انسانی است که واسطه میان خداوند و سایر افراد بشر است. ایشان ضرورت نبوت و وجود نبی را به دلیل فوائد زیادش برای بشریت که در آن هم خیر دنیا نهفته است و هم آخرت بر خداوند واجب و ضروری می‌داند و این ضرورت را از جانب خداوند با توجه به حسن قبح عقلی نوعی لطف و از جانب حق تعالی بر می‌شمرد. وی معجزه را دلیل بر صدق نبوت نبی می‌داند.

چکیده : دعا درلغت :دعا همیشه به معنای فراخوان نیست بلکه گاهی به معنای درخواست ،کمک خواستن طلب حاجت وگاه برای حضور درخوردن غذا ودیگر بار برای تقاضای خیر وزمانی برای نفرین است .دعا دراصطلاح :به معنای نیایش ومناجات ویاد صفات جمال وجلال خداوند است .قرآن کریم انوا عی از دعاهای انبیاء را نقل می کند : همه پیامبرا ن ،حوایج معنوی ،وحوایج مادی مانند درخواست فرزند وجانشین ،در دعا های خود داشته اند ،وازبرخی ازانبیاء درقرآن مجید دعاهای صرفا معرفتی وفاقد هرگونه درخواست نقل شده است وبه برخی از آنان یکسره دعا هایی را خداوند تعلیم وآموزش داده است ،که جایگاه خاص خودش رادارد ،وعموما در دعا های انبیاء ازجانب خدای متعال تأ کید براستجابت دعا درقرآن وجود دارد ،که ازاین رو دعا های انبیاء قطعا به اجابت رسیده اند. انبیاءعظام درحوایج معنوی شان ما نند طلب رحمت ومغفرت برای خود ،پدر ومادر ،اقارب وهمه مومنان به صورت فرازمانی وفرامکانی دعاکرده اند ،وهمچنین انبیاء برای طلب علم وحکمت ،درخواست شرح صدر ،ملحق شدن به شایستگان وبهشت را به ارث بردن دعا می نمودند .برخی ازانبیاء برای تداوم مقام نبوت ،درآیندگان نیز دعا کرده اند ،پناه بردن به خدا ازهمه شرور مخصوصا ازشرشیا طین نیز در دعا های انبیاء وجود‌‌‌ دارد ،ونهایتا درخواست عذاب ونفرین درحق دشمنان دین نیز در دعا ها ی انبیاء درآخرین مرحله پس ازیأس ازهدایت آنان به چشم می خورد .درقرآن یکی ‌از‌ ادب انبیاء در دعا های شان اینکه حوایج مادی رامعمولا به کنایه بیان می‌کردند ،ومقدم داشتن واژه های «رب ،ربی ،ربنا»‌ ازاسامی‌خداوند از آداب برجسته دیگری دعا های انبیاء(ع) درقرآن مجید است وخدا را به اسامی وصفات مناسب خواندن قبل ازدعا ودر اثنای دعا درمقام درخواست حاجت ازدیگر ادب دعا های انبیاء برشمرده شده است ،همچنین برخوردار ساختن دیگران را ازدعا های خود ،ودر خواست حاجت به غرض مشروع وتوسل به بخشندگی عام الهی و... ازموارد رعایت ادب در دعا های ا نبیاء دا نسته شده اند .سوال برانگیز بودن دعا های انبیاء به خاطرطلب مغفرت در دعا های شان ،تعلیمی بودن برخی ازدعا های انبیاء مانند پناه بردن به خدا از شرور وشیاطین ،وتعلیم دعا های سراسر معرفتی به برخی ازانبیاء ازویژه گی های این دعاها ست .کلید واژه: قرآن ، دعا ، انبیا ، رب واللهم.

مسأله‌ی توهین به انبیاء در ابتدا ناخوشایند به نظر می رسد اما با استنباط از مفاهیم و تفاسیر قرآن کریم، این امر مسبب اعجاز انبیاء الهی و ایمان آوردن گروهی از منکران انبیاء و پاسخ آنان به اهانت‌ها بوده است. موضوع تحقیق بررسی اخلاقی توهین به انبیای الهی در قرآن می‌باشد. هدف تحقیق حاضر تبیین و شناسایی توهین‌های صورت گرفته به انبیاء و برخوردهای اخلاقی انبیاء از منظر قرآن می‌باشد. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و در رأس آن قرآن کریم انجام شده است. بر اساس این تحقیق روشن می‌شود که بزرگترین دلیل توهین به انبیای الهی حفظ منافع مادی و مادی‌گرایی و تقلید از نیاکان گذشته بوده و مهم‌ترین و رایج‌ترین برخورد اخلاقی انبیاء نیز تذکّر و یادآوری و سخن نیکو و بردباری بوده است. وظایف اخلاقی پیروان انبیاء نیز فداکاری و آزادی بیان و همزیستی مسالمت‌آمیز از دیدگاه قرآن می‌باشد.

داستان‌های قرآن یکی از موضوعات مهم علوم قرآنی بوده و بی شک آگاهی از آن‌ها در تفسیر آیات الهی بسیار موثر خواهد بود. بیشتر قصص قرآن از زندگی پیامبران و پیروان آنان سخن می‌گوید. از آنجا که حضرت موسی(ع) یکی از انبیای اولوالعزم می‌باشد، داستان زندگی وی یکی از مهم‌ترین قصه‌های قرآنی است که در سوره‌های مختلف بیان شده است. سرگذشت حضرت موسی(ع) ویژگی‌هایی دارد که بیش از دیگر قصص قرآن، نظر مفسران و قرآن پژوهان را به خود جلب کرده است. برخی با رویکردی عقل گرایانه و برخی با رویکردی تأویل‌گرا و نگاهی عارفانه به تفسیر وقایع مربوط پرداخته‌اند. در این پژوهش نگاه مفسری اجتهادی و عقل گرا، همچون شیخ طبرسی در مجمع البیان و مفسری عرفانی و تأویل‌گرا، مانند بانو امین در مخزن العرفان مورد مقایسه قرار گرفته است. با توجه به این که بانو امین متأخر و معاصر بوده و تفسیر مجمع البیان یکی از منابع مهم ایشان بوده، این مسأله سبب شده که در این زمینه، اشتراکات بسیاری مانند چگونگی تولد، نحوه وحی شدن بر مادر موسی(ع) و موضوع میقات مشاهده شود. اما در پاره‌ای موارد نیز دو مفسر به نحو معناداری اختلاف نظر دارند، مانند واقعه وادی ایمن و واقعه دیدار با خضر نبی(ع). هم چنین در برخی آیات تنها یکی از دو مفسر نظر داده و دیگری به ترجمه بسنده نموده است. باید گفت اختلاف نظر دو مفسر مبتنی بر اختلاف مبانی فکری و سبک تفکرشان می‌باشد؛ چنان که شیخ طبرسی برای پی بردن به تفسیر آیات، جهات ادبی، شأن نزول، معنای لغات، استدلال به برخی از آیات دیگر، تفسیر به وسیله روایات شیعه و اهل تسنن را در زمینه قصص قرآن، مورد توجه قرار داده است. اما بانو امین که دیدگاه غالب او عرفانی است از زاویه نگرش عرفانی به این داستان پرداخته است.داستان‌های قرآن یکی از موضوعات مهم علوم قرآنی بوده و بی شک آگاهی از آن‌ها در تفسیر آیات الهی بسیار موثر خواهد بود. بیشتر قصص قرآن از زندگی پیامبران و پیروان آنان سخن می‌گوید. از آنجا که حضرت موسی(ع) یکی از انبیای اولوالعزم می‌باشد، داستان زندگی وی یکی از مهم‌ترین قصه‌های قرآنی است که در سوره‌های مختلف بیان شده است. سرگذشت حضرت موسی(ع) ویژگی‌هایی دارد که بیش از دیگر قصص قرآن، نظر مفسران و قرآن پژوهان را به خود جلب کرده است. برخی با رویکردی عقل گرایانه و برخی با رویکردی تأویل‌گرا و نگاهی عارفانه به تفسیر وقایع مربوط پرداخته‌اند. در این پژوهش نگاه مفسری اجتهادی و عقل گرا، همچون شیخ طبرسی در مجمع البیان و مفسری عرفانی و تأویل‌گرا، مانند بانو امین در مخزن العرفان مورد مقایسه قرار گرفته است. با توجه به این که بانو امین متأخر و معاصر بوده و تفسیر مجمع البیان یکی از منابع مهم ایشان بوده، این مسأله سبب شده که در این زمینه، اشتراکات بسیاری مانند چگونگی تولد، نحوه وحی شدن بر مادر موسی(ع) و موضوع میقات مشاهده شود. اما در پاره‌ای موارد نیز دو مفسر به نحو معناداری اختلاف نظر دارند، مانند واقعه وادی ایمن و واقعه دیدار با خضر نبی(ع). هم چنین در برخی آیات تنها یکی از دو مفسر نظر داده و دیگری به ترجمه بسنده نموده است. باید گفت اختلاف نظر دو مفسر مبتنی بر اختلاف مبانی فکری و سبک تفکرشان می‌باشد؛ چنان که شیخ طبرسی برای پی بردن به تفسیر آیات، جهات ادبی، شأن نزول، معنای لغات، استدلال به برخی از آیات دیگر، تفسیر به وسیله روایات شیعه و اهل تسنن را در زمینه قصص قرآن، مورد توجه قرار داده است. اما بانو امین که دیدگاه غالب او عرفانی است از زاویه نگرش عرفانی به این داستان پرداخته است.داستان‌های قرآن یکی از موضوعات مهم علوم قرآنی بوده و بی شک آگاهی از آن‌ها در تفسیر آیات الهی بسیار موثر خواهد بود. بیشتر قصص قرآن از زندگی پیامبران و پیروان آنان سخن می‌گوید. از آنجا که حضرت موسی(ع) یکی از انبیای اولوالعزم می‌باشد، داستان زندگی وی یکی از مهم‌ترین قصه‌های قرآنی است که در سوره‌های مختلف بیان شده است. سرگذشت حضرت موسی(ع) ویژگی‌هایی دارد که بیش از دیگر قصص قرآن، نظر مفسران و قرآن پژوهان را به خود جلب کرده است. برخی با رویکردی عقل گرایانه و برخی با رویکردی تأویل‌گرا و نگاهی عارفانه به تفسیر وقایع مربوط پرداخته‌اند. در این پژوهش نگاه مفسری اجتهادی و عقل گرا، همچون شیخ طبرسی در مجمع البیان و مفسری عرفانی و تأویل‌گرا، مانند بانو امین در مخزن العرفان مورد مقایسه قرار گرفته است. با توجه به این که بانو امین متأخر و معاصر بوده و تفسیر مجمع البیان یکی از منابع مهم ایشان بوده، این مسأله سبب شده که در این زمینه، اشتراکات بسیاری مانند چگونگی تولد، نحوه وحی شدن بر مادر موسی(ع) و موضوع میقات مشاهده شود. اما در پاره‌ای موارد نیز دو مفسر به نحو معناداری اختلاف نظر دارند، مانند واقعه وادی ایمن و واقعه دیدار با خضر نبی(ع). هم چنین در برخی آیات تنها یکی از دو مفسر نظر داده و دیگری به ترجمه بسنده نموده است. باید گفت اختلاف نظر دو مفسر مبتنی بر اختلاف مبانی فکری و سبک تفکرشان می‌باشد؛ چنان که شیخ طبرسی برای پی بردن به تفسیر آیات، جهات ادبی، شأن نزول، معنای لغات، استدلال به برخی از آیات دیگر، تفسیر به وسیله روایات شیعه و اهل تسنن را در زمینه قصص قرآن، مورد توجه قرار داده است. اما بانو امین که دیدگاه غالب او عرفانی است از زاویه نگرش عرفانی به این داستان پرداخته است.

رسالت انبیای الهی یعنی اینکه خداوند حکیم به مقتضای حکمتش واز سر لطف انبیای عظام رابه سوی بشر مبعوث نموده تا، او را به سوی فطرت پاک وخدادادی خود رهنمون کنند . دربحث ازرسالت انبیا اولین ومهمترین دیدگاهی که چشم هر متفکری رابه خود خیره می کند، دیدگاههایکتاب بزرگ رسالت یعنی قرآن کریم می باشد. مباحث نبوت ورسالت را می توان درچند بخشتنظیم نمود : اولاعلت فاعلی ضرورت ارسال رسل چه بوده؟ چرایی و فهم عامل نیاز به نبوت ورسالت، سبب گردیده تا متفکران واند یشمندان اسلا می دراین باب به تفکر وپژهش برخیزند . بامراجعه به قرآن کریم مهمترین آیه ای که به چشم می خورد وسر مطلب را می گشاید، آیه شریفه(وکان الناس امه واحده فبعث الله انبیین ومبشرین ومنذرین . ....) می باشد .اندیشمنداناسلامی بویژه،مفسر فرزانه حضرت علامه طباطبایی باتفسیر منحصر به فرد خودش ازِآیه شریفهفوق علت ضرورت ارسال رسل را حل اختلافات میان جوامع بشری می داند ودر این باب بهصورت مفصل به بحث می نشیند.تئوری ودیدگاه دو می که در باب رسالت انبیا می توان مطرحنمود، تئوری حقیقت نبوت وخاتمیت می باشد.اینکه حقیقت ختم نبوت چه می باشد وآیا خاتمیتپیامبر اسلام را می توان اثبات نمود؟ که حضرت امام خمینی حقیقت نبوت را امری قدسی می داند .دراین رساله با ارائه دیدگاههای دو متفکر برجسته اسلا می حضرت علامه طباطبای وح ضرت امامخمینی به بحث دراین بار ه خواهیم پرداخت .دیدگاه سومی درباب رسالت وی ژگیهای انبیای عظاممی باشد.اینکه آیا بدون دارا بودن اوصاف نبی می توان ادعای هر ادعاکننده ای را قبول کرد .دیدگاه چهارم درباب رسالت ،که مهمترین مبحث نبوت واس واساس مباحث رسالت است، غایترسالت می باشد.اهدف وغایات رسالت الهی چه می تواند باشد؟ پرسش از چرایی وغای ت هرچیزدال بر عقلی سلیم می باشد. این رساله با تبین دقیق دیدگاههای قرآنی به این نتیجه می رسد که،هدف وغایت رسالت انبیای الهی چیزی نمی تواند باشد به جز (توحید ). همچن ین علاوه برهدفاصلی،انبیای عظام اهداف فرعی مه می دارندکه مهمترین این اهداف برقراری عدالت اجتم اعیوعدالت فردی می باشد که به نظر می رسد این مسأله مقدمه بزرگ ، برای بر پایی هدف وغایتاصلی باشد .دراین رساله که موضوعش رسالت انبیا ازدیدگاه دو متفکر بزرگ اسلام حضرتعلامه طباطبایی و حضرت امام خمینی می باشد، برآنیم تا، با تبیین دقیق دیدگاههای ایندومتفکربزرگ وبا رویکردی همه جانبه به تحلیل وتبیین تئوریهای این دو اندیشمند،درباب مباحث مطرح شده فوق به صورت دقیق بپردازیم . وپژوهشی درحد توان خود ،دراختیار دانشوران ودانش پژوهان قرار دهیم.

چکیدهبررسی اوصاف انبیا در قرآن کریمبه کوششزهرا زیلاب پوریکی از محور‌های اصلی قرآن کریم در تعلیم و تربیت ، معرفی برترین و کامل‌ترین اسوه‌های انسا‌نی ؛ یعنی پیامبران ا‌لهی است که در خلال تبیین سیره‌ی علمی و عملی آنان ، فضایل و اوصاف متعددی را برای آنان ذکر می‌کند . بسیاری از این اوصاف ، در همه رسولان مشترک است ، اما برخی از این اوصاف در بعضی از آنان به نحوی خاص ، جلوه‌گر است . تحقیق حاضر گامی است در جهت تبیین اوصا‌ف مشترک و خاص انبیای ا‌لهی (علیهم ا‌لسّلام) . به این منظور اوصاف و ویژگی‌های پیامبران را که در سور متعدّدی از قرآن کریم پراکنده است ، استخراج نموده و ضمن دسته‌بندی اوصاف به عام و خاص و ارائه‌ی میزان فراوا‌نی و کاربرد هر وصف در قرآن کریم ، به شرح و توضیح اوصاف پرداخته‌ایم . ‌هم‌چنین در این پژوهش در پیِ آن بوده‌ایم که مقایسه‌ا‌ی بین اوصاف انبیا صورت بگیرد تا از این رهگذر ، برجسته‌ترین اوصاف تمامی پیامبران ، تفاوت‌ها و اشتراکات آنان ، و نیز اختصاصی‌ترین صفتی که هر یک از پیامبران با آن ظهور کرده‌ و مظهر جمال و یا جلال ا‌لهی گشته‌اند ، روشن بشود . از مهم‌ترین دستاورد‌های این پژوهش آن است که ؛ پیامبران اولوا ا‌لعزم نسبت به سایر انبیا ، اوصاف بیشتری برایشان ذکر شده‌است ، و از بین آنان ، بیشترین اوصاف از آنِ افضل پیامبران ، یعنی پیامبر اسلام (ص) است که 116ویژگی می‌باشد . بعد از پیامبر خاتم (ص) ، حضرات ابراهیم ، موسی ، عیسی و نوح (علیهم ا‌لسّلام) به ترتیب ، بیشترین اوصاف را به خود اختصاص داده‌اند . دستاورد مهم دیگر این‌که ؛ از میان تمامی اوصا‌ف انبیا ؛ صرف نظر از عام و یا خاص بودن ، برجسته‌ترین و پُرکاربرد‌ترین وصف ، موحّد بودن است که میزان فراوا‌نیِ آن ، 142 مورد است . اوصا‌فی چون : علم و معرفت ، عبودیّت و عبادت ، ا‌نذار ، رحمت و شفقت ، که با احتساب موارد لفظی و مفهومی (برداشت ضمنی از آیات) به ترتیب دارای فراوا‌نیِ 124 ، 118 ، 90 و 79 می-باشند ، در رده‌های دوّم تا پنجم قرار دارند . در اهمیّت این اوصاف همین بس ؛ که توحید ، اصل اساسی ادیان ، و گوهر وجود ا‌نسان و نردبان ترقّی او‌ست ؛ معرفت و عبادت غایت خلقت‌‌ است ؛ و انذار و رحمت ، نقش اساسی و کلیدی در پیشبرد اهداف رسا‌لت انبیا داشته‌‌ است . از دیگر نتایجی که از مقایسه‌ی اوصاف انبیا بدان دست یافتیم این است که ، شبیه‌ترین پیامبران به یکدیگر ، حضرت عیسی و یحیی (علیهما ا‌لسلام) هستند که به لحاظ کمّی و کیفی ، برخی از اوصا‌ف‌شان دقیقاً همسانند . البته انبیای اولوا ا‌لعزم نیز دارای اشتراکات قابل توجهی می‌باشند . هم‌چنین پیامبرا‌نی که نسبت نزدیک با یکدیگر داشته‌اند (پدر و پسر ، برادر) ، مانند ابراهیم و اسماعیل ، یعقوب و یوسف ، داوود و سلیمان ، زکریّا و یحیی ، موسی و هارون (علیهم ا‌لسّلام) ، در مقایسه با دیگر انبیا ، اشتراکات بیشتری را از نظر اوصاف و ا‌لقاب دارا می‌باشند . شایان ذکر است که اغلب اوصاف انبیا (ع) اکتسابی است ، چرا که آنان همانند سایر انسان‌ها دارای اراده و اختیارند و اوصاف غیر اکتسابی ، به دنبال ظهور لیاقت‌شان و به عنوان پاداش ، و بخشی نیز به عنوان زمینه‌ی نبوّت به آنان عطا شده است .کلید واژه‌ها : قرآن کریم ، انبیا ، رسولان ، اوصا‌ف ، وصف ، مظهر .