جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «النجاة فی القیامة فی تحقیق أمر الإمامة» رساله‌ ای موجز درباره مهم‌ ترین مسائل متعلق به امامت است که نویسنده با اسلوبی خاص بدان پرداخته است. وی ابتدا به ذکر آرای مختلف در مبحث امامت اشاره کرده و سپس در میان آن، نظر صحیح را انتخاب می‌ کند. ابن میثم سپس به آرای مخالف بازگشته و با استدلال، نظریه غیر صحیح را رد کرده و در پایان، به بیان نظریه صحیح با ذکر استدلال می‌ پردازد. مؤلف نظرات خویش را با بیان منطقی و به دور از دعواهای اعتقادی مطرح کرده و تلاش نموده با اقتصار از حق دفاع کند. برخی این اثر بحرانی را در ادامه منهج کلامی شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی دانسته‌ اند.

کتاب «اصول العامة لمسائل الإمامة، نظریة و تطبیق» نوشته علی حسینی میلانی است. این کتاب با توجه به مباحث امامت در کتب کلامیه، اصول بحث امامت را مطرح می‌ کند که از جهاتی مهم‌ تر از بحث ادله امامت امام بشمار می‌ رود و به گونه‌ ای چهار چوب مباحث امامت می‌ باشد. مؤلف محترم، در 5 فصل مباحث را توضیح داده‌ اند: 1ـ تعریف الإمامة عند الفریقین. 2ـ وجوب نصب الإمام (في أنّه یجب نصبه علی الله أو علی الخلق؟). 3ـ الإمامة من الأصول أو الفروع؟ 4ـ شرائط الإمام. 5ـ طرق تعیین الإمام.

کتاب «ضیاء العالمَین فی بیان إمامة الائمة المصطفَیْن» نوشته ابوالحسن بن محمد طاهر شریف عاملی فتونی، از فقیهان و محدّثان بزرگ قرن یازدهم و دوازدهم است که این کتاب را در آخرین سال های عمر خود نگاشت. این کتاب شامل هفت جلد است. جلد سوم شامل باب پنجم مي باشد كه عبارتند از: فی بیان نوع امتحان خص الله به هذة الامة. مؤلف در این باب به این نکته می  پردازد که خداوند حکیم، به سبب برتری حضرت خاتم الانبیا (صلی الله علیه و آله) بر پیامبران دیگر، عذاب  هایی از سنخ عذاب  های امّت  های پیشین را از این امّت برداشت؛ امّا برای این کار، بعضی از اوامر الهی به نوعی کنایه بیان شد تا امّت در صورت مخالفت آنها گرفتار آن گونه عذاب  ها نشوند. برای فهم آن کنایه  ها نیز قرائنی قرار داد که اهل نظر به روشنی می  فهمند؛ و به همان کنایه  ها امّت را آزمود؛ امر امامت علی بن ابی طالب (علیه السلام) در این شمار است.

حماة الوحي، كتابى است به زبان عربى، تألیف مرحوم آیت‌الله فاضل لنكرانى، از عالمان و فقيهان و اصوليان عصر حاضر كه درباره موضوع امامت نگارش يافته و با استناد به آيات قرآن كريم به اثبات امامت ائمه اثنا عشر مى‌پردازد. اين كتاب در چهار بخش تنظيم شده است: بخش اول: الإمامة على ضوء القرآن الكريم. در اين بخش مؤلف عقيده شيعه درباره موضوع امامت را كه معتقدند امامت، همانند نبوت، منصبى الهى است كه از جانب خداوند به برخى افراد واگذار مى‌شود، يادآور مى‌شود و سپس به بيان ادله قرآنى اين مدعا مى‌پردازد و به چهار آيه در اين زمينه استناد مى‌كند. بخش دوم: قبسات من شرائط الامامه. در اين بخش مؤلف به بيان شرائط امامت كه عبارتند از: عصمت، افضليت و ارجحيت بر سائر مردم، آلوده نبودن به ظلم و شرك، آگاهى و علم كامل و تام به قرآن كريم و احكام اسلامى، كرم، زهد، حلم و بردبارى، استوارى انديشه، فصاحت، شجاعت، مردانگى و شهامت، حلال‌زاده بودن (طهارت مولد)، سلامت كامل جسمانى. بخش سوم به موضوع علم امام اختصاص يافته و سوالات ذيل را در اين باره مطرح مى‌كند: - آيا امام به غيب علم دارد يا اين كه علم به غيب مختص ذات اقدس الهى است؟ و در صورتى كه امام علم به غيب دارد، اين علم به چه صورت است و آيا امام به مجرد رسيدن به مقام امامت به اين علم دست مى‌يابد يا براى دستيابى به اين علم بايد برخى مراحل را پشت سر بگذارد. - آيا علوم ائمه معصومين كه راهبران جامعه اسلامى هستند، منحصر به علم به قرآن و احكام و تعاليم اسلامى است يا به حوادث آتيه مسلمانان و به آينده اسلام نيز علم و آگاهى دارند؟ - آيا ائمه(ع) ع لم به ما كان و ما يكون تا روز قيامت دارند يا نه؟ و بر فرض دارا بودن چنين علمى، آيا علم ايشان حضورى است يا حصولى؟ به تعبير ديگر آيا علم ايشان به امور و اشياء، چنانكه برخى از متكلمين معتقدند، بالقوه است به نحوى كه اذا شاءوا علموا، يا علم ايشان فعلى است؟ مؤلف براى بحث از علم امامان معصوم ابتدا ديدگاه قرآن كريم را درباره علم غيب يادآور مى‌شود. اين آيات سه دسته هستند: 1. آياتى كه علم به غيب را منحصر در خداوند معرفى مى‌كند. 2. آياتى كه علم به غيب را از انبياء عظام و نبى مكرم اسلام(ص) نفى مى‌كند. 3. آياتى كه بر افاضه علم غيب از جانب خداوند به انبياء الهى دلالت دارد. پس از بيان اين آيات مؤلف به بحث از علم غيب امامان معصوم پرداخته و به آياتى در اين زمينه استناد مى‌كند و در آغاز اين نكته را يادآور مى‌شود كه ما مدعى نيستيم كه آيات صراحتا بر علم غيب امامان با استناد به فيض الهى دلالت دارند، بلكه معتقديم كه از اين آيات استفاده مى‌شود، كسانى كه راهبران جامعه اسلامى و حاكم بر مقدرات مسلمانان هستند حتما بايد مويد به تاييدات غيبى الهى باشند و در اداره امور مسلمانان به علم غيبى كه خداوند به ايشان افاضه مى‌كند تكيه و اعتماد كنند. در ادامه به بررسى آيات و رواياتى كه به نفى علم به غيب از انبياء تصريح دارد پرداخته و رواياتى را نيز كه از ائمه عليهم‌السلام درباره نفى علم به غيب از خودشان وارد شده، مورد بررسى قرار مى دهد. بخش چهارم كه در واقع ادامه بخش سوم است به نقد و بررسى كتاب «شهيد جاويد» اختصاص يافته و موضوع علم و آگاهى امام حسين(ع) به واقعه كربلا و به اسارت رفتن خاندان حضرت را مورد بررسى قرار مى‌دهد. در اين بخش مؤلف به سه اشتباه اساسى مؤلف كتاب شهيد جاويد اشاره كرده و به آنها پاسخ مى‌گويد. اين سه اشتباه عبارتند از: 1. انكار علم و آگاهى امام به شهادت خويش در اثر اين قيام. 2. متضرر شدن اسلام و مسلمين در اثر حادثه كربلا و شهادت امام حسين(ع). 3. ادعاى اين كه قيام و انقلاب امام حسين فقط به منظور حفظ نفس صورت پذيرفته نه بر پايى حكومت اسلامى.

بحث درباره اوصاف عبادالرحمان بود. در شماره گذشته بیان کردیم که انبیا به عنوان مصداق بارز «عبادالرحمان»، اهتمام خاصی به مسئله خانواده و فرزندان خود داشته‏ اند. در این زمینه، از باب نمونه به آیاتی در مورد حضرت ابراهیم علیه‏ السلام و درخواست‏های آن حضرت در مورد فرزندان و ذریه خود اشاره کردیم. در این جلسه، در شرح آخرین وصف عبادالرحمان آمده است: عبادالرحمان از خدای متعال می‏ خواهند که امام متقین باشند. به راستی امام متقین به چه معناست؟ این بحث پیرامون این دعای مؤمنان و بندگان خداست؛ شرایط امامت چیست، امامت از منظر قرآن به چه معناست، چگونه مؤمنان می‏ توانند رهبر و پیشوای دیگران باشند. خدای متعال در این آیات در پی الگوسازی است؛ هم به جنبه‏ های مثبت و اموری که عبادالرحمان بدان آراسته ‏اند و هم به جنبه‏ های منفی و اموری که از آن پیراسته‏ اند اشاره می‏ کنند. این مقال به این موضوع می‏ پردازد.

زيديه از جمله فرق اصلى شیعه است كه نظريه امامت، مرز مايز آنها با اماميه است. نظریه امامت این فرقه مبتنی بر قبول نص است. آنها امامت را عالی ترين مرتبه قدرت در دولت اسلامى می‌دانند؛ به تعظيم ذاتى و جايگاه مقدس براى امام قایل نیستند و معتقدند که امام از صفاتی همچون عصمت، علم لدنى و... بهره اى ندارد. از اين رو، هدايت جامعه به سوى خدا را از وظیفه امام نمی‌شمارند، و انتخاب امام را براى اجراى حدود، جهاد و... مى دانند. از نظر آنها تنها راه نصب امام، شرع، و راه شناخت امام، قيام و دعوت، است. پژوهش پیش‌رو بر آن است تا مباحث مربوط به آموزه امامت را از دیدگاه این فرقه ارائه نماید.

کتاب «الزیدیة بین الامامیة و اهل السنة» نوشته سامی غریری، به بررسی تاریخی و تحلیلی فرقه زیدیه از آغاز و ظهور، نیز بررسی عقاید و فرق آن است که به زبان عربی نوشته شده است. مولف مباحث کتاب را در پنج فصل موضوعات بررسی نموده است: زمان ظهور تشیع، شرح حال و وقایع و روایات و احادیث زید بن علی (ع)، عقیده‌ زیدیه درباره‌ توحید و صفات آن، شروط امامت از دیدگاه این فرقه و علمای فرقه زیدیه.

شیعیان و اهل سنت در مورد عصمت امام، مجادله فکری و مباحثه نظری پردامنه ای را رقم زده اند. اهل سنت برای امام متفقا عصمت را شرط نمی دانند و برای این ادعا غالبا اقامه دلیل نیز لازم نمی شمارند؛ اما شیعیان بالاتفاق به شرط عصمت اذعان دارند و با دلایل عقلی و نقلی به اثبات آن می پردازند. این نوشتار به بازخوانی و بررسی دلایل عصمت اختصاص می یابد و تلاش می کند با قرائت تطبیقی متون اصلی، ادله شیعیان در مورد عصمت امام و نقادی های اهل سنت در این باب را بازخوانی نماید، نقاط ضعف و قوت دیدگاه فریقین را برجسته و آشکار سازد و انتظار دارد که با شکافتن سطوح پیدا و پنهان استدلال ها و نقادی ها برای مخاطب فهیم و خواننده منصف حقیقت مساله را منکشف سازد.