جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله می کوشد تا با بررسی فقراتی اساسی و مهم از رساله شهر خدا اثر سنت آگوستین، متاله برجسته مسیحی، پرتویی بر تضمنات سیاسی آن بیفکند. در اینجا با توجه به رای پیتر بورنل، که در مقاله ای با عنوان «جایگاه سیاست در شهر خدای آگوستین» به نگارش درآمده است، نشان خواهیم داد که در الهیات آگوستین، جایی برای بحث از «سیاست» به مثابه موضوعی مستقل وجود ندارد. سیاست در نظر وی، امری سلبی و ملازم با سرشت عدمی و اینجهانی وضعیت پساهبوط است و در بهترین حالت می تواند نمودی از حفظ امنیت و آرامش در این سرای فانی، به عنوان منزلگاهی برای زائران «شهر خدا» باشد. آگوستین انسان را موجودی بالطبع «اجتماعی» می داند، اما این اجتماعی بودن به زعم وی، در اثر «سیاسی شدن» وی که به ضرورت شرایط پساهبوط بر او رخ نموده است، مخدوش گشته است. بنابراین، آگوستین با اعراض کامل از سنت فلسفه سیاسی یونانی، و با نفی مناسبات مدنی، اینجایی و اکنونی، شهر خدای خود را در ساحتی غیرجسمانی ترسیم می کند.

بدون تردید، آنچه باعث تمایز اصلی سبک های ادبی از هم می شود پیش از اینکه محصول دگرگونی در حوزه زبانی و ادبی باشد، حاصل تغییر نگرش و دیدگاه عمومی گویندگان یک دوره و مکتب ادبی به دوره ها و مکتب های دیگر است؛ البته این تغییر بینش جریانی است که به تدریج در آثار ادبی ظاهر می شود و اغلب نتیجه تحولات اجتماعی و فرهنگی است.در مطالعات سبک شناسی دوره ای، نخستین سبک دوره ای شعر فارسی، یعنی سبک خراسانی با ویژگی هایی مانند برون گرایی و طبیعت گرایی وصف می شود و دومین دوره، یعنی سبک عراقی بیشتر به داشتن بینش عرفانی معروف است. اما رسیدن از دیدگاه طبیعت گرایانه به دیدگاه عرفانی نیازمند گذر از مرحله ای حساس به نام انسان است که این مرحله گذار توسط شاعران سبک آذربایجانی محقق شده است.مقاله حاضر به بررسی نقش گویندگان سبک آذربایجانی در ایجاد تحول عظیم فکری در سبک شعر فارسی و جایگاه «انسان» در این سبک می پردازد و این مکتب را از نظر تعامل «شاعر» و «انسان»، با دیگر سبک های شعر فارسی مقایسه می کند.

کانت در فلسفه نقادی، ساحت طبیعت را از ساحت آزادی تفکیک کرده و بدین ترتیب، جدال دترمینیسم و اختیار را پایان داد. با این حال وی در نقد قوه حکم جدایی این دو ساحت را نقصی در نظام عقل محض تشخیص داده و تلاش کرده است به کمک قوه حکم تاملی این شکاف را پر کند. وی در اثر اخیر، با رویکردی ایجابی، اشیاء فی نفسه (نومن ها) را به مثابه فرولایه فوق محسوس طبیعت مورد بررسی قرار داده و با عرضه تصویری نظام مند (ارگانیکی) از این ساحت، که همانا متعلق زیبایی طبیعی نیز هست، وحدت طبیعت و آزادی را امکان پذیر ساخته است. این نوشتار درصدد است پس از معرفی معنای طبیعت و آزادی در اندیشه کانت، چگونگی این گذر را تبیین کند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

موریس مرلوپونتی(1961-1908) اساس تفکرش در کتاب پدیدارشناسی ادراک را بر مفهوم «در جهان بودن» استوار کرده است. او به تاسی از هوسرل و هیدگر، سعی دارد در خصوص نسبت ما و جهان تامل کند. یکی از مفاهیم بسیار مهم در اندیشه های پدیدارشناسانه هوسرل، بازگشت به شی است که علم معاصر از آن غافل مانده است و مرلوپونتی سعی دارد با تکیه بر طبیعت و شی به تصویر درآمده در آثار سزان، مساله پدیدارشناسانه بازگشت به شی و طبیعت را تبیین کند. او می کوشد تا نقاشی های سزان را حد واسط دو نوع تحویل متمایز یعنی تحویل استعلایی و ذات گرا قرار دهد و از این طریق شکاف میان این دو تحویل را پر نماید. تحقیق حاضر به شیوه ای پدیدارشناسانه به اهتمام مرلوپونتی در خصوص مفهوم طبیعت، شی و رهیافت هنرمندانه سزان به این مفاهیم می پردازد و سعی دارد تبیین نماید که بنا بر آموزه های مرلوپونتی نقاشی های سزان چگونه می تواند شکاف میان آگاهی و جهان را پرنماید.

کانت در فلسفه استعلایی خویش، پدیدار (فنومن) را حقیقتی تالیف یافته از کثرات شهود حسی و مقومات پیشینی ذهن معرفی کرده و آن را از ناپدیدار (نومن) تفکیک کرده است. به عقیده وی، ساحت «محسوس» طبیعت، ساحتی تجربی، متعین و مکانیکی است که تحت مفاهیم و اصول پیشینی ذهن و فاهمه، کلیت و ضرورت یافته است، حال آنکه ساحت «فوق محسوس» از مفاهیم و اصول متعین فاهمه آزاد است. عرصه اخیر که به عنوان عرصه اعیان و حقایق فی نفسه معرفی شده است، نقشی بسیار اساسی در نظام فلسفه کانت ایفا می کند زیرا با تبیین مواردی چون احساس زیباشناختی، امکان گذر از طبیعت به آزادی، بنیادهای نظریه معرفت، اخلاق و دین و درنهایت، تبیین ارگانیسم های زنده و غیرزنده طبیعی، حلقه های متعددی از زنجیره نظام فلسفه کانت را تاسیس، تکمیل و به هم متصل می سازد. اما این ساحت که کانت در نقد اول به صراحت امکان دست یابی به آن را نفی کرده است چگونه حاصل می آید؟ و درصورت حصول، چگونه با دعاوی کانت در خصوص محدودیت معرفت تجربی قابل جمع است؟ این نوشتار درصدد است علاوه بر تبیین چگونگی حصول فرولایه فوق محسوس در اندیشه کانت و کاربردهای متعدد این ساحت، سازگاری آن با دیگر مبانی اندیشه وی را نیز نشان دهد.

«کوه» که یکی از پدیده های عالم طبیعت به شمار می آید در گفتار حاضر از دو زاویه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد: یکی، اینکه جولانگاه پر گشودن تخیل و شعور است؛ اما نه در ظاهر امر که خاموش می نماید و گنگ و ایستا؛ بلکه در سیری شعوری به اعماق آن که زنده است و متحرک و پویا، همنشین و همدم و هم سخن، مخاطب و متکلم، که هنرمند در شخصیت وی ذوب می شود و او در شخصیت هنرمند.دیگری، تحلیل و بررسی و مقایسه و نقد ره آورد این سیر شعوری و تخیلی است در وصفی وجدانی، از دو شاعر بلندمرتبه نسبت به کوه.

در این مقاله نگارنده بر آن است ضمن بیان اجمالی نحوه به کارگیری تصاویر طبیعت و مناظر مختلف آن در شعر غیر عرفانی به تفاوت نحوه کاربرد این عناصر در مثنوی حدیقه سنایی، مثنوی های تمثیلی عطار و مثنوی مولوی که از دیدگاه اندیشه به هم نزدیک هستند، بپردازد.در یک نگاه اجمالی به دوره های مختلف شعر فارسی، این نکته روشن است که شعر فارسی در هیچ دوره ای از بهره مندی از طبیعت به روش تصویر آفرینی بی نیاز نبوده است. شاعران دوره اول شعر فارسی «سبک خراسان»، بیشتر نگارگر طبیعت هستند و سیری آفاقی دارند. در حالیکه در مثنوی مولوی و شاعران هم فکر و هم عصر او این سیر انفسی است و طبیعت به عنوان ابزاری برای القای معانی به کار می رود. مطلبی که در اینجا قابل تامل است اینکه نحوه کاربرد و توصیف جلوه های طبیعت در آثار سنایی و عطار به صورت کلیشه ای و تکراری است، در حالی که در مثنوی مولوی، تصویر آفرینی صورتی متنوع تر داشته و با یک بیان جدید و منحصر به فرد مطرح شده است.

اسطوره ها، نماد یا سمبل تجربیات بشری هستند و ارزش های روحانی یک فرهنگ را مجسم می کنند، و یا به عبارت دیگر طبیعت آدمی هستند با تمامی نیازها، خواسته ها، آرزوها، امیدها و بیم و هراس ها.اگر چه اسطوره ها از آغاز به صورت داستان هایی سرگرم کننده لیکن با اهداف جدی خلق می شوند اما به سبب کششی که دارند، تا صدها و گاه هزاران سال باقی می مانند.هدف جدی اسطوره این است که می خواهد ماهیت و طبیعت جهان هستی را توضیح بدهد (نظیر اسطوره های آفرینش و باروری) و یا به اعضای جامعه بیاموزد که برای بهتر کار کردن و توفیق یافتن چه رفتاری در پیش گیرند. اسطوره های قهرمانی یا حماسی، الگوهایی برای نحوه رفتار و طرز سلوک آدمیان می آفرینند، زیرا پهلوانان و قهرمانان الگوهای رفتاری جامعه هستند و اسطوره های آفرینش نیز، نیاز ریشه یابی انسان را اقناع می کند.در واقع، اسطوره ها پاسخ هایی فرهنگی برای این پرسش های اساسی هستند که: من چه کسی هستم و زندگی را چگونه باید بگذرانم؟ لذا این مقاله بر آن است تا به چرایی و چگونگی خلق اسطوره آدم و راه یافتنِ آن به اذهان جامعه و به تبع آن ذهن و زبان شاعران بپردازد.