جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ادعیه و زیارات معصومین علیهم‌السلام را تنها نباید از منظر عواطف و احساسات دینی یا انجام آیین مذهبی مورد توجه قرار داد، بلکه با توجه به محتوای غنی و منشأ صدور این متون، لازم است از ابعاد مختلف از جمله مباحث تربیتی نیز تحلیل شود. هرچند ادعیه و زیارات دارای تفاوت‌هایی از نظر سندی و دلالی ونیز قوّت متن هستند و مواردی مانند ادعیه صحیفه سجادیه، دعاهایی همانند دعای ندبه، عهد، سلامتی امام زمان، از نظر اعتبار سنجی و دلالی وضعیت مناسب‌تری دارند، اما بطور کلی براساس قواعدی مانند تطابق این مطالب با قواعد کلی و مسلم قرآن و روایات و عقل، می‌توان در موضوعاتی مانند مسائل تربیتی از آن‌ها بهره گرفت. آثار تربیتی در این تحقیق اعم از ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی و همچنین شامل آثار خود باور مهدویت و محورها و نکات تربیتی موجود در خود ادعیه و زیارات است. در بعد فردی برخی آثار تربیتی عبارتند از: اتکا و اعتماد به خدا در تمام فراز و نشیب‌های روحی روانی زندگی، خود کنترلی و درونی سازی روش‌های تربیتی، اعتقاد به تلاش محوری در موفقیت، عین اعتقاد به امور غیبی و امداد‌های خدایی، نقش انسان کامل در زندگی فردی و اجتماعی، تکلیف محوری و ….در بعد خانوادگی، مشارکت دادن و سهیم دانستن اعضای خانواده و حتی نسل‌های بعدی در تربیت معنوی و فضای انس با امام زمان عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف و دیگر آثار تربیتی دینی، برنامه ریزی و روشمندی برای نیروسازی در اهداف بلند اسلامی و مهدوی از طریق تربیت خانوادگی از جمله اموری هستند که از این متون استفاده شده است. در بعد اجتماعی سیاسی، برخی از آثار تربیتی مورد استفاده از ادعیه و زیارات عبارتند از: مسئولیت پذیری در مسائل اجتماعی، اولویت‌بندی و مشارکت اجتماعی در دغدغه‌های اصلی مربوط به اسلام و مهدویت و برنامه ریزی کلان برای تربیت کلی جامعه، ظلم ستیزی و عدل گستری، انتظار سازنده و حقیقی و …. در بعد اجتماعی سیاسی، برخی از آثار تربیتی مورد استفاده از ادعیه و زیارات عبارتند از: مسئولیت پذیری در مسائل اجتماعی، اولویت‌بندی و مشارکت اجتماعی در دغدغه‌های اصلی مربوط به اسلام و مهدویت و برنامه ریزی کلان برای تربیت کلی جامعه، ظلم ستیزی و عدل گستری، انتظار سازنده و حقیقی و …. در جمع‌بندی می‌توان نوعی نظام تربیتی را از این متون در کنار آیات و روایات و دیگر قواعد اسلامی اقتباس نمود؛ در این نظام تربیتی برخی قواعد و مبانی مانند جامعیت زمانی و تاریخی و نیز شمول فردی و اجتماعی در تربیت مهدوی مشاهده می‌شود. از سوی دیگر روش‌های تربیتی این نظام نیز مبتنی بر تکریم همه جانبه انسان، تحول و اصلاح زیر ساخت‌های اقتصادی بر اساس سلامت و حلال بودن و دیگر شروط است که عامل سلامت تربیتی نسل‌ها و جامعه و زمینه سازی برای جامعه مهدوی و نیز سامان دهنده سبک زندگی مهدوی خواهد بود و سر انجام موانعی در برابر تحقق این نطام تربیتی موجود است که برخی اصلی هستند؛ مانند ساختارهای فاسد و فساد انگیز ایجاد شده توسط ظالمان و جائران و مستکبران و برخی دیگر از موانع مانند عوامل علمی فرهنگی و همچنین موارد عملی و نفسانی در درجات بعدی قرار می‌گیرند. این نظام جامع می‌تواند در برابر الگوهای ارائه شده از سوی فرقه‌های انحرافی و عرفان‌های بدلی ( که مبتنی بر سکولاریسم و انسان محوری و لذت‌گرایی صرف هستند)، غلبه نظری و عملی داشته باشد و نیازهای تربیتی هر زمان را برآورده نماید.

با تشکیل نظام جمهوری اسلامی در ایران ازجمله موضوعات ضروری نگاه کاربردی به آموزه‌های دینی متناسب با نیاز عصر حاضر در باب مسائل مدیریتی و حکومتی است. موضوع ساختار سازمانی و تشکیلات حکومتی از دیدگاه امام علی(ع) تاکنون به‌طور جامع و متمرکز مورد تحقیق قرار نگرفته است. پس از گذشت ۳۶ سال از تاسیس حکومت اسلامی در ایران ورود به عرصه‌های کمتر پژوهش شده مدیریتی بر اساس دیدگاه امام علی(ع) ضرورت دارد. این موضوع از مباحث علم مدیریت است. در دانش مدیریت «ساختار سازمانی» و «تشکیلات حکومتی» در یک مفهوم به‌کار می‌رود. ساختار و تشکیلات حکومت‌ها بر اساس اهداف و ضرورت‌های حکومت و نیازها و اقتضائات زمانی و جغرافیایی هر عصر شکل می‌گردد، از این رو در آموزه‌های بر جای‌مانده از امام علی(ع) در باره این موضوع به‌صورت مستقیم کمتر اثری وجود دارد اما با نظرداشتِ اهداف حکومت از نگاه امیرمومنان(ع)، می‌توان به ترسیم آن پرداخت. از نگاه امام‌علی(ع)‌ هدف غایی حکومت اسلامی، رساندن انسان به سعادت و قرب الاهی است. اهداف میانی حکومت اسلامی در پنج هدف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی ـ امنیتی قابل تقسیم است. حاکمیت دادن شایستگان، اجرای عدالت همه جانبه، تأمین نیازمندی‌های همگانی و گسترش رفاه عمومی و ارتباط بهینه با دیگر حکومت‌ها، هدف اجتماعی حکومت است. این هدف با ایجاد نهادهای گزینش، دادگستری، رفاه و تامین اجتماعی و روابط بین الملل به‌دست می‌آید. ترویج و توسعه اندیشه‌های ناب دینی و گسترش مرزهای دانش در میان مردم، هدف فرهنگی حکومت است. این هدف به‌وسیله نهاد تبلیغ و ارشاد و آموزش و پرورش حاصل می‌شود. افزایش توان اقتصادی شهروندان، عمران کشور و توسعه و ترویج بازرگانی، صنعت و کشاورزی، هدف اقتصادی حکومت است. دستیابی به این هدف توسط نهادهای بیت المال، تجارت، صنعت و زراعت است. مدیریت بر مبنای قوانین الاهی و نظارت بر اجرای قوانین حکومتی هدف سیاسی حکومت اسلامی است. رسیدن به این هدف بر عهده نهاد امامت و رهبری و نظارت و بازرسی می‌باشد. تأمین امنیت عمومی برای همه شهروندان و کشف توطئه‌ها و پیشگیری از وقوع آنها هدف نظامی امنیتی حکومت است. حصول این هدف توسط نهادهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی است. از آنجا که امام علی(ع) خود مفسر قرآن‌کریم و مبین احکام الاهی است، تشریع و قانونگذاری در حکومت علوی به‌صورت مستقیم توسط آن حضرت انجام ‌شده است، از این رو ساختار ترسیم شده در این تحقیق فاقد تشکیلات قانونگذاری است.