جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله پژوهشی است درباره «قاعده جب» که در قالب سه بخش تنظیم شده و هر بخش، دارای سه فصل جداگانه؛ در بخش اول: معنا و ماهیت قاعده جب بیان شده و آمده است که معنای آن، قطع گذشته ی ناصواب و وصل نکردن آن به پس از مسلمان شدن است و ماهیت آن، امتنانی و تشویقی بوده و به موجب آن، غیر مسلمانان به پذیرش دین اسلام،‌فراخوانده می شوند. آنگاه مدارک و اسناد اعتبار آن با توجه به آیات و روایات و سیره پیامبر (ص) بررسی شده و آمده است که از ناحیه سیره، فقیهان درباره ی این قاعده به تسالم رسیده اند. در بخش دوم، قلمرو و کاربرد قاعده جب، بررسی شده است. در بخش سوم،‌ قاعده جب، با قواعد فقهی و حقوقی دیگر سنجیده و درباره ی نسبت آن با قاعده «التوبه تجب ماقبلها» آمده که این قاعده، در واقع مرحله ای دیگر از قاعده جب است. همچنین نسبت قاعده جب و قاعده حقوقی «عطف نشدن قانون به گذشته» عموم و خصوص من وجه بیان گردیده است. سپس قاعده جب با قواعد فقهی نظیر «الاشتراک» «لاحرج» و «الاتلاف» مقایسه شده و نسبت هر یک با آن، بیان گردیده است. در آخر، نتیجه گیری شده، هدف و غایت قاعده جب، علاوه بر کاربرد فقهی آن، به صورت روشن، تشویق تمام غیر مسلمانان و منحرفان مسلمان دانسته شده، تا به دین اسلام، رو آورند و به سعادت دنیا و آخرت برسند.

پایان نامه حاضر با رویکردی تطبیقی به بررسی احکام فقهی تشریح (کالبد شکافی) افراد پس از مرگ می‌پردازد و مشروعیت (جواز) و عدم مشروعیت آن را از دیدگاه فقه امامیه و فقه اهل سنت پی‌گرفته و اقوال و ادله فقهای فریقین را در این زمینه تجزیه و تحلیل می‌کند. نویسنده می‌کوشد دلیل‌های فریقین را درباره حرمت یا جواز خرید و فروش اعضای میت، پیوند آن به بدن فردی دیگر و شکافتن بدن میت پس از مرگ به جهت مصالح پزشکی را ارزیابی و با توجه به مورد نیاز بودن و جدید بودن این مسأله، ابعاد مختلف فقهی آن را بیان کند. وی در سه فصل فتاوای فریقین را در این زمینه تجزیه و تحلیل فقهی کرده است. نگارنده در فصل اول برخی اصطلاحات مربوط به تحقیق خصوصا واژه تشریح را از لحاظ لغوی، اصطلاحی، فقهی و طبی معنا کرده و اقسام تشریح، تاریخچه علم تشریح، فواید علمی و پزشکی تشریح، اهمیت و اغراض آن را بیان می‌نماید. در فصل دوم اقوال علمای اهل سنت و امامیه و ادله آنان در حرمت نفس تشریح به دلیل حرمت داشتن جسد مومن حتی پس از مرگ و عدم جواز تأخیر در دفن آن مطرح شده و جواز این کار به جهت داشتن منافع و مصالحی برتر از تأخیر دفن و شکافتن جسم مومن تبیین شده است. در فصل سوم بعضی احکام فقهی متفرقه مربوط به تشریح، مانند حکم خرید و فروش اجزای بدن میت، حکم کندن اعضا از بدن میت، وجوب دوختن محل تشریح، احکام وصیت در مورد تشریح، حکم غسل بدن کالبد شکافی شده، حکم جنین خارج شده از بدن شکافته شده، مقدار دیه شخص کالبد شکافی شده، حرمت نگاه کردن به عورت میت و موارد جواز تشریح بیان گردیده و فتاوای فقهای امامیه و اهل سنت در این باره منعکس می‌شود. نگارنده همچنین برخی استفتائات در مقوله تشریح و پیوند اعضا و اهدای عضو از علمای معاصر امامیه را، همراه با پاسخ آن‌ها درج کرده است.

نوشتار حاضر درصدد تبیین معنای ایمان در کلام اسلامی یعنی خوارج، مرجئه، اشاعره، معتزله و امامیه است. خوارج اجماع دارند که مرتکب کبیره کافر محسوب می‌شود به این ترتیب اعمال ظاهری را جزء ذات ایمان می‌دانند و فقدان عمل را کفر به شمار می‌‌آورند. مرجئه بر خلاف خوارج عمل را از مفهوم ایمان خارج کرده‌اند و مرتکب گناه را مومن می‌دانند. آنان معتقدند کسی که معرفت به خدا و اقرار زبانی داشته باشد از مصونیت جانی و مالی و دنیوی برخوردار است و مخلد در آتش جهنم نیز نخواهد بود. اشاعره ماهیت ایمان را از مقوله تصدیق قلبی و نفسانی می‌دانند و مرادشان این است که تصدیق امر کسبی است که از روی اختیار و اراده صورت می‌گیرد. و این با علم و معرفت که امر کسبی نیست و اختیار در آن دخالتی ندارد فرق می‌کند. همچنین اشاعره قائل به مراتب ایمان است. با اینکه عمل را از متن ایمان خارج می‌دانند ولی این مراتب را در خود تصدیق می‌دانند به این معنا که خود تصدیق مراتبی دارد. معتزله می‌گوید: معنای لغوی ایمان همان تصدیق است و در لغت به متعلق تصدیق توجهی نشده است با این حساب اگر کسی وجود شیطان را تصدیق کند از جهت لغوی مصدق است ولی مومن نیست. پس تصدیق به تنهایی ماهیت ایمان را تشکیل نمی‌دهد، بلکه در شرع اسلام انجام و ترک گناهان نیز در حقیقت ایمان دخالت دارند. نکته قابل توجه اینکه خوارج که عمل را جزء ذات ایمان می‌دانستند مرتکب کبیره را کافر می‌نامیدند، اما معتزله مرتکب کبیره را نه مومن و نه کافر بلکه فاسق نامیدند و گفتند حکم ثالثی را دارد و آن عبارت (از منزله بین المنزلین) هر یک از این دو مقام ایمان و کفر ممکن است او را به طرف خود بکشاند. اگر توبه کرد جزء مومنان و اگر امور دیگری را کنار کبیره انجام داد کافر است. دانشمندان شیعه به این نتیجه رسیده‌اند که ایمان عبارت است از تصدیق، با معرفت قلبی نسبت به خدا و رسول و آنچه را که پیامبر از جانب خدا آورده است، و اقرار زبانی و عمل جوارحی را لوازم خارج از ذات ایمان می‌دانند. در ضمن معرفت را شرط لازم می‌داند و نه شرط کافی دیگر اینکه اختلاف و مراتب ایمان را به حسب اختلاف و خصوصیات و ویژگی مومنان می‌دانند. نویسنده بر آن است که ایمان برخواسته از نوع معرفتی است که با نفس آدمی گره خورده و شناخت در ایمان همانند علم به موضوع و محمول یک گذاره نیست بلکه ایمان نوع پیوند قلبی با گذاره‌های اعتقادی است که عنصر اختیار و اراده و خضوع قلبیدر تحقق آن نقش بسزایی دارد.