جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است. آنچه در این جلد به آن پرداخت شده است: - أبواب المکاسب - باب الحثّ علی طلب الحلال و معنی الحلال - باب الإجمال فی الطلب - باب المباکره فی طلب الرزق - باب جوامع المکاسب المحرمه و المحلله - باب کسب النائحه و المغنیّه - باب الحجامه و فحل الضراب - باب بیع المصاحف و أجر کتابتها و تعلیمها - باب بیع السلاح من أهل الحرب - باب بیع الوقف - باب استحباب الزرع و الغرس و حفر القلبان و إجراء القنوات و الأنهار و آداب جمیع ذلک - باب بیع النجس و ما یصح بیعه من الجلود و حکم ما یباع فی أسواق المسلمین - باب النصرانی یبیع الخمر و الخنزیر ثمّ یسلم قبل قبض الثمن - باب ما یحلّ للوالد من مال الولد و بالعکس - باب ما یجوز للمارّه أکله من الثمره - باب الصنائع المکروهه - باب- باب ما نهی عنه من أنواع البیع و النهی عن الغشّ و الدخول فی السوم و النجش و مبایعه المضطرّین و الربح علی المؤمن - باب من یستحبّ معاملته و من یکره - باب الاحتکار و التلقیّ و بیع الحاضر للبادی و العربون - أبواب التجارات و البیوع - باب آداب التجاره و أدعیتها و أدعیه السوق و ذمّه - باب الکیل و الوزن - باب أقسام الخیار و أحکامها - باب بیع السلف و النسیئه و أحکامها - باب الربا و أحکامها - باب بیع الصرف و المراکب و السیوف المحلاه - باب بیع الثمار و الزروع و الأراضی و المیاه - باب بیع الممالیک و أحکامها - باب الاستبراء و أحکام أمهات الأولاد - باب بیع المرابحه و أخواتها و بیع ما لم یقبض - باب بیع الحیوان - باب متفرقات أحکام البیوع و أنواعها من البیع الفضولی و غیره - أبواب الدین و القرض - باب ثواب القرض و ذم من منعه عن المحتاجین - باب ما ورد فی الاستدانه - باب المطل فی الدین - باب إنظار المعسر و تحلیله و أن علی الوالی أداء دینه - باب آداب الدین و أحکامه - باب الربا فی الدین زائدا علی ما مر فی- باب الربا و أحکامه - باب الرهن و أحکامه - باب الحجر و فیه حدّ البلوغ و أحکامه - باب أن العبد هل یملک شیئا - باب الإجاره و القباله و أحکامهما - باب المزارعه و المساقاه - باب الودیعه - باب العاریّه - باب الکفاله و الضمان - باب الوکاله - باب الصلح - باب المضاربه - باب الشرکه - باب الجعاله - أبواب الوقوف و الصدقات و الهبات - باب الوقف و فضله و أحکامه - باب الحبس و السکنی و العمری و الرقبی - باب الهبه - باب السبق و الرمایه و أنواع الرهان - أبواب الوصایا - باب فضل الوصیه و آدابها و قبول الوصیه و لزومها - باب أحکام الوصایا - باب الوصایا المبهمه - باب منجزات المریض - أبواب النکاح - باب کراهه العزوبه و الحثّ علی التزویج - باب فضل حبّ النساء و الأمر بمداراتهنّ و ذمّهنّ و النهی عن طاعتهنّ - باب أصناف النساء و صفاتهنّ و شرارهنّ و خیارهنّ و السعی فی اختیارهنّ و الدعاء لذلک - باب أحوال الرجال و النساء و معاشره بعضهم مع بعض و فضل بعضهم علی بعض و حقوق بعضهم علی بعض - باب جوامع أحکام النساء و نوادرها - باب الدعاء عند إراده التزویج و الصیغه و الخطبه و آداب النکاح و الزفاف و الولیمه - باب الذهاب إلی الأعراس و حکم ما ینثر فیها - باب آداب الجماع و فضله و النهی عن امتناع کلّ من الزوجین منه و ما یحلّ من الانتفاعات و الحدّ الذی یجوز فیه الجماع و سائر أحکامه - باب وجوه النکاح و فیه إثبات المتعه و ثوابها و جمل شرائط کلّ نوع منه و أحکامها - باب أحکام المتعه - باب الرضاع و أحکامه - باب التحلیل و أحکامه - باب وطء الصبیه و ما یترتّب علیه - باب أولیاء النکاح و ما یشترط فی الزوجین لصحه إیقاع العقد - باب أحکام الإماء و ما یحلّ منها و ما یحرم - باب أحکام تزویج الإماء زائدا علی ما تقدّم فی الباب السابق - باب المهور و أحکامها - باب التدلیس و العیوب الموجبه للفسخ - باب جوامع محرّمات النکاح و عللها - باب ما نهی عنه من نکاح الجاهلیه - باب الکفاءه فی النکاح و أنّ المؤمنین بعضهم أکفاء بعض و من یکره نکاحه و النهی علی العضل - باب نکاح المشرکین و الکفار و المخالفین و النصاب - باب إسلام أحد الزوجین - باب ما یحل من عدد الأزواج للحرّ و العبد

مجموعه‌ای حدیثی دربارهٔ حیات و قیام و شهادت امام حسین علیه السلام به قلم سید علی عاشور است و خواننده را با روایاتی بسیار دراین‌باره آشنا می‌کند. در میان ده‌ها منبع معتبر کتاب، آثاری چون مقتل موجود ابومخنف، نورالعین، اسرار الشهادة و ناسخ التواریخ ملاحظه می‌شود. در چند جلد کتاب، همهٔ روایات با اعراب آمده و در بسیاری از جلدها، هیچ اعرابی گذاشته نشده است. حجم کتاب 3531 صفحه است. هدف از این تحقیق، گردآورى و دسته‌‏بندى همه مطالبى است که از قدیم تاکنون درباره واقعه عاشورا در کتب و مقاتل مختلف آمده است؛ تا به این ترتیب، خطبا بتوانند به‌آسانى و به‌‏طور مطلوب از آن استفاده کنند جلد 20 مسند امام حسین علیه السلام در فقه، نظریات فقهی حضرت و احکامی که حضرت از شرع معظم بیان کرده اند از موضوعات این مجلد است.

الاستبصار في ما اختلف من الأخبار، اثر ابوجعفر محمد بن حسن طوسى، معروف به شيخ طوسى (متوفاى460ق)، چهارمين كتاب از كتب اربعه روايى شيعه است كه تحقيق آن توسط محمدجواد فقیه انجام گرفته و به همت یوسف بقاعی مورد تصحيح قرار گرفته و منتشر شده است. نام كتاب، به‌روشنى بيانگر محتواى آن است. شيخ طوسى در بيان انگيزه تأليف، در مقدمه چنين آورده است كه پس از تأليف مجموعه مفصل تهذيب الأحكام، از او خواسته شد تا مجموعه‌اى مختصرتر تهيه كند كه تنها احاديث «مختلف» (ناهمخوان) در آن مقايسه شده باشند. وى نيز در پى اين درخواست بر آن شد تا اثرى پديد آورد كه محل رجوع دانشوران و درعين‌حال راهنماى مناسبى برای مبتديان باشد. ازاين‌رو به تأليف «الاستبصار» همت گماشت. مجموعه اين كتاب چهار جلدى، به شيوه ديگر كتب حديثى و فقهى، به 22 كتاب تقسيم شده است. در كتاب مذكور بنا به شمارش خود مؤلف، 5511 حديث در 925 باب مختلف فقهى آمده است. اگرچه برخى از علما تعداد احاديث آن را 6531 عدد دانسته‌اند. هريك از كتاب‌هاى اين مجموعه، خود داراى ابواب متعددى است؛ مثلاًكتاب الطهارة داراى 129 باب است. طوسى در اين اثر علاوه بر اينكه احاديث مربوط به هر باب را در يك جا فراهم آورده، به نقد و بررسى سندى و محتوايى آنها نيز عنايت داشته و در باب باب آن پيشنهاد خود را برای رفع ناهمخوانى ظاهرى ميان احاديث، يا ترجيح گروهى از روايات بر گروهى ديگر ارائه كرده است. شيوه‌هاى جمع بين احاديث و رفع ناهمخوانى‌ها كه در فقه شيخ طوسى جايگاهى ويژه دارد، به‌خصوص در كتاب الاستبصار او بازتاب يافته است. ازهمين‌رو، اين كتاب را نمى‌بايد تنها يك مجموعه محض از احاديث بشمار آورد و ارزش فقهى آن را از نظر دور داشت. اگرچه شيخ طوسى در تأليف الاستبصار تا حد زيادى بر تأليف پيشين خود تهذيب اتكا داشته است، اما الاستبصار از نظر هدف كلى تأليف، هم از ديدگاه باب‌بندى و هم از نظر شيوه ترتيب احاديث در هر باب، ويژگى‌هاى خود را داراست و اثرى مستقل شناخته مى‌شود. اين استقلال در فهرستى كه مؤلف از آثار خود به دست داده است و هم در كلام عالم معاصرش نجاشى به‌روشنى تأييد شده است. طبقه‌بندى كتاب الاستبصار بر اساس تقسيم مؤلف در 3 جزء بوده است كه 2 جزء نخست آن به مباحث عبادات (به‌جز جهاد) و جزء اخير به ديگر ابواب فقهى اختصاص داده شده است. مؤلف معمولاً در هر باب احاديث موردپذيرش خود را پيش‌تر آورده و سپس به ذكر احاديث مقابل آنها پرداخته و آنگاه وجه «جمع» و برقرارى الفت بين مدلول آنها را در حد امكان تبيين كرده است. از نظر اسنادهاى احاديث، وى در آغاز بر آن بود كه احاديث را با اسانيد آنها ضبط نمايد و تا اندازه‌اى در دو جزء نخستين اين شيوه را رعايت كرده است، اما در جزء اخير، اسانيد را به‌اختصار آورده و به سبک كتاب تهذيب خود و پيش‌تر از آن سبک ابن بابويه در فقيه، اسانيد خود به اصول روايى را در پایان اثر آورده است. به‌عبارت‌ديگر، اگر بخواهيم بر اساس چاپ چهار جلدى كتاب، سخن بگوييم بايد خاطرنشان كنيم كه: «مؤلف در جلد اول و دوم، تمامى سند حديث را ذكر كرده است، ولى در جلدهاى بعدى فقط راوى بدون واسطه كه حديث را از او فراگرفته است، بيان كرده و بقيه سند را به پایان كتاب و مشيخه ارجاع داده است. در آغاز مشيخه مى‌گويد: اميدوارم تمامى روايات مختلفه را در ابواب مختلف فقهى آورده باشم؛ اگرچه مدعى احاطه به جميع آنها نيستم؛ چراكه كتاب‌هاى اصحاب ما بسيار زياد است و شايد برخى را فرونهاده باشم، ولى در هر باب اگر تعداد روايات زياد نبود همه روايات مختلفه را آوردم و اگر بسيار زياد بود برخى را آورده و بقيه را به كتاب بزرگ خويش تهذيب الأحكام ارجاع دادم». مؤلف در اين كتاب با دسترسى به اصول اوليه اصحاب ائمه(ع) توانسته است بسيارى از كتبى را كه اكنون به‌طور كلى از بين رفته است و جز يادى از آنها در كتاب‌ها اثرى نيست، برای امت اسلامى حفظ كند و روايات آنها را به يادگار بگذارد. جلد سوم به کتاب الجهاد، کتاب الدیون، کتاب الشهادات، کتاب القضایا والاحکام، کتاب المکاسب، کتاب البیوع، کتاب النکاح و کتاب الطلاق می‌پردازد.