جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار، با هدف بررسی و نقد کتابِ نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامة فردوسی، خمسة نظامی و منطق الطیر، نوشتة حمیرا زمردی، استادیار دانشگاه تهران، فراهم آمده است. حاصل این بررسی این است که اولاً، مبنای کار نویسنده در این کتاب، پذیرش بی علت و غیرعلمی نظریه ای است که از جانب برخی غربیان، در باب ادیان و اساطیر و ارتباطشان با یک دیگر و نحوة پیدایی شان ابراز شده است. ثانیاً، روش کار نویسنده مبتنی بر روش علمی و پژوهشی نیست؛ زیرا در سراسر کتاب در هر بخش، نخست مطالبی از اساطیر ملل گوناگون آورده می شود و آن گاه، با تقطیع ابیاتی از شاهنامه یا آثار نظامی و عطار چنین القا می کند که متون نام برده نیز متأثر از همان اساطیر و درواقع، مبیّن آن هاست. ثالثاً، بی توجهی نویسنده به فردوسی، نظامی و عطار از حیث اعتقاد آگاهانه و راسخ ایشان به اسلام و تجلی فرهنگ اسلامی است که در جای جای آثارشان به چشم می خورد و بینونتی تام با اساطیر و نظریات به اصطلاح اسطوره شناسان دارد. در نتیجه، حاصلِ کار نویسنده تلاشی است برای مشابه جلوه دادن متون سترگ ادب کلاسیک فارسی با دیدگاه های ایدئولوژیک اسطوره شناسان غربی و این که این ها چیزی نیست جز همان اساطیر الاولین.

در زبان‌های اسلامی به ویژه عربی و فارسی، قصاید، غزل‌ها، قطعه‌ها و آثار بسیاری از شاعران در حمد و ستایش خداوند، و مدح و ثنای پیامبران و اولیای الهی سروده شده است. مدایح مذهبی نیز از مقوله‌ی شعر می‌باشد. چون در این‌گونه آثار شاعران با استفاده از زبان والای شعر و خلق آثار عرفانی و رمز و نماد، صداقت و انسان کامل بودن پیامبران الهی را به فرهنگ جامعه و شعور اجتماعی منتقل می‌سازند. معجزات و سیمای پیامبران، اخلاق و سیره‌ی زندگی آنان را به صورت تشبیه، تلمیح و نماد ترسیم و تشریح می‌کنند. همان‌طور که موسی (ع) را مظهر سالک و جستجوگر و شاگرد و مرید می‌دانند. حضرت عیسی (ع) را پیرو و ولی کامل و مظهر راستی و پاکی و فرد منجی و شفادهنده‌ی بیماران و نماد تجرد و وارستگی، و سیمای روحانی و استثنایی قلمداد می‌کنند. حضرت محمد (ص) را انسان کامل، راهنما، شفاعت کننده و مظهر مهر و لطف و محبت و احسان و نیکوکاری و حلم و بردباری و صاحب معراج و رمز غایت آفرینش می‌دانند که خداوند متعال در حدیث قدسی می‌فرماید: «لولاک لما خلقت الافلاک» یعنی اگر تو نبودی هر آینه آسمان‌ها را نیافریده بودم. توجه به مقام والای انبیاء الهی و نگرش به زندگانی و جنبه‌های گوناگون اخلاقی و تربیتی آنان همواره مورد عنایت شاعران و ادبیات منظوم و هنر می‌باشد که آثار منظوم شاعران خاقانی نظامی و عطار گواه بر این سخن می‌باشند که با اشعار زیبا و دلنشین خود جنبه‌های زندگی پیامبران از جمله معجزات آن‌ها را به شعر کشیده‌اند.