جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الإمام علي بن أبي‎طالب من حبه عنوان الصحيفة، اثر احمد رحمانی همدانی، از نویسندگان معاصر است که آن را به زبان عربی در مناقب امیرالمؤمنین و برتری ایشان بر سائر مردم و زندگانی وی نوشته است. کتاب، متشکل است از مقدمه ناشر، مطالبی تحت عنوان «درر منثورة و ثمر مقتطفة»، مقدمه مؤلف و 5 باب به شرح زیر: باب اول (مناقب امام علی(ع)): دارای 24 فصل؛ باب دوم (ادله برتری ائمه(ع) بر سائر مردم): دارای 8 فصل؛ باب سوم (امام علی(ع) و چهار منزل و موقف از منازل و مواقف آخرت): دارای 4 فصل؛ باب چهارم (تاریخ زندگی آن حضرت): دارای 30 فصل؛ باب پنجم (تبری از دشمنان آن حضرت). در مقدمه ناشر نخست مناقب حضرت امیر(ع)، در قالب سه قسم تقسیم‌بندی شده، سپس مطالب کتاب بر اساس دو قسم اخیر این تقسیم‌بندی تحلیل گردیده و آنگاه از چاپ‎های کتاب سخن رفته است. در ذیل عنوان «درر منثورة و ثمر مقتطفة»، روایات، اشعار و سخنانی از افراد سرشناس، پیرامون شخصیت حضرت امیر(ع) ذکر شده است. در مقدمه مؤلف، مطالبی پیرامون فلسفه و حکمت وجوب نماز، روزه، زکات، حج، جهاد، اهمیت ولایت و آیه تبلیغ ذکر شده است. مطالب کتاب، شامل مباحثی در فضائل نفسانی و کمالات روحی هبه‌شده و اکتسابی حضرت امیر(ع) می‌باشد؛ مانند حدیث نورانیت، کیفیت خلق نور ایشان، اتحاد نور ایشان با نور پیامبر(ص)، بحث از عصمت و طهارت آن حضرت و سبقت در اسلام آوردن، فخر کردن ملائکه به خدمت نمودن به ایشان، واجب بودن حب ایشان و حرمت بغض نسبت به وی، یقین حضرت، عبادت و خوف و سخاوت، ایثار، حسن خلق، حلم، عفو، تواضع، هیبت، شجاعت، جهاد، نصیحت وی برای خدا و رسولش، ولایت تکوینی ایشان،علم ایشان به امور غیبی، جامع اضداد بودن وی و... بخشی دیگر از مباحث، مربوط به سیره آن حضرت در امور شخصی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، تربیتی و غیره است. در فصل اول از باب اول، بخشی از احادیثی که از طریق عامه پیرامون شأن و مقام امیرالمؤمنین وارد شده، نقل شده است؛ از جمله حدیثی از زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی‎طالب است که از پدرش، او هم از جدش، از حضرت علی(ع) نقل کرده که رسول خدا(ص) فرمودند: یا علی اگر بنده‌ای خدا را عبادت کند، مثل عبادتی که نوح در قومش کرد و برای او مانند کوه احد طلا باشد و در راه خدا انفاق نماید و عمرش چنان طولانی شود که هزار حج را پیاده انجام دهد، سپس بین صفا و مروه مظلوم کشته شود، ولی تو را دوست نداشته باشد، بویی از بهشت به مشامش نمی‌رسد و داخل بهشت نخواهد شد. در فصل سوم به حقیقت محمدیه و اقوال علما در این زمینه پرداخته شده و از علامه سلیمان حنفی شافعی در خطبه کتابش در «ينابيع المودة» نقل شده که: خدا کسی است که اول مرتبه از نور ذات خویش، حقیقت محمدیه را خلق کرد؛ حقیقتی که جامع عوالم غیبی و شهودی است و دارای مقامات ملکوتی و جبروتی می‌باشد و محمد(ص) را بهترین خلق قرار داده و مبدأ عوالم در ایجاد نهاده است و او را برزخی بین وجوب و امکان قرار داده است. همچنین از علامه قسطانی نقل شده که: پیامبر(ص) جنس عالی بر جمیع اجناس و پدر اکبر برای جمیع موجودات است. در فصل پنجم بیان شده که: نور رسالت و نور صاحب ولایت که خدا آن دو را قبل از هر چیز خلق کرده، متحد در جمیع خصال می‌باشند. در فصل ششم، بخشی از اخباری که اتحاد ولایت و رسالت را ذکر نموده‌اند، آورده شده؛ مانند این فرمایش پیامبر(ص): من و علی از نور واحد خلق شدیم، قبل از اینکه خدا حضرت آدم را خلق کند به مدت چهار هزار سال. زمانی که خدا حضرت آدم را خلق کرد، این نور را در صلبش قرار داد. پس پیوسته، این نور، واحد بود؛ تااینکه در صلب عبدالمطلب از هم جدا شدیم، در‎حالی‌که نبوت در من و وصایت در علی بود. در باب دوم که درباره برتری ائمه بر سائر مردم است، روایاتی در این‌باره، در ذیل آیه تطهیر، از طریق عامه و از طریق خاصه نقل شده است. در فصل دوم این باب، به مقایسه بین علی(ع) و سائر انبیا پرداخته شده است. در فصول بعدی به آیاتی، همچون: شهادت، مباهله، آیه شاهد، آیه خیر البریه، بر افضلیت حضرت علی(ع) استدلال شده است. در فصول پس از آن، روایاتی درباره افضلیت ایشان و اهل بیشتان بر جمیع خلائق نقل شده است؛ از جمله در حدیثی از رسول خدا(ص) وارد شده است که: نبوت هیچ نبی‌ای در عالم اشباح تکمیل نگردید، تااینکه ولایت علی و ولایت اهل بیت او بر آنها عرضه گشت و از آنها سؤال شد و آنها به اطاعت و ولایت آنها اقرار نمودند. یا از امام باقر(ع) منقول است که فرمودند: ولایت ما اهل‎‌بیت، همان ولایت خداست و هیچ پیامبری مبعوث نشد، مگر به ولایت ما اهل‎‌بیت. در فصل هشتم، سخنانی از علما و مورخین در افضلیت علی(ع) بر جمیع بشر نقل شده است؛ مثلاًشیخ صدوق می‌فرماید: واجب است اعتقاد به اینکه خدا مخلوقی را برتر از محمد(ص) و ائمه(ع) نیافریده و ایشان محبوب‎ترین خلائق نزد خدا هستند... همچنین واجب است اعتقاد به اینکه خدا همه خلق را به‌خاطر پیامبر و اهل بیتش آفریده است و اگر آنها نبودند، خدا آسمان و زمین و بهشت و دوزخ و آدم و حوا و ملائکه و هیچ چیز دیگر را خلق نمی‌کرد. در باب سوم، به چهار منزل از منازل آخرت و مواقف آن که حضرت علی(ع) در آنجا حضور می‌یابد اشاره شده است؛ از جمله احتضار، صراط، حوض کوثر. در باب چهارم، به تاریخ زندگانی آن حضرت (از زمان تولد در کعبه تا شهادت در مسجد کوفه) و جمال و شمائل ایشان پرداخته شده است. از پیامبر نقل شده است که: هرکس می‌خواهد به اسرافیل در هیبتش، به میکائیل در مقامش، به جبرائیل در جلالتش به آدم در تسلیم بودنش، به نوح در خشیتش، به ابراهیم در خلّتش، به یعقوب در حزنش، به یوسف در جمالش، به موسی در مناجاتش، به ایوب در صبرش، به یحیی در زهدش، به یونس در سنتش، به عیسی در ورعش و به محمد(ص) در حسب و خلقش نگاه کند، به علی بن ابی‎طالب(ع) بنگرد؛ همانا در او 90 خصلت از خصال انبیا است که خدا در او جمع نموده و در احدی قبل از او قرار نداده است. باب پنجم، در تبری از دشمنان آن حضرت است. در این راستا احادیث متعددی نقل شده است؛ از جمله ابن عاصم کوفی می‌گوید: به امام حسن عسکری(ع) عرض کردم: من از یاری شما با دستم عاجزم و جز موالات شما و برائت از دشمنانتان و لعن کردن آنها در خلوت، چیزی ندارم؛ بفرمایید حال من چگونه است؟ حضرت فرمودند: پدرم به من حدیث کرد که جدم رسول خدا(ص) فرمودند: کسی که نتواند ما اهل‎‌بیت را یاری کند، ولی دشمنان ما را در خلوت لعن نماید، خدا صدایش را به جمیع ملائکه می‌رساند و هنگامی که صدای او به ملائکه برسد، آنها برای او استغفار می‌کنند و می‌گویند: «اللهم صل علی روح عبدك، هو الذي بذل في نصرة أولیائه جهده». خدایا اگر این بنده بیشتر از این توانایی داشت، انجام می‌داد. از جانب خدا ندایی می‌رسد که: ای ملائکه من، دعای شما را در حق بنده‌ام اجابت کردم و...

نگارنده، به زبان عربی پس از ذکر مقدمه‌ای مفصل در معرفی کتاب و مولف (مولفان احتمالی) این مباحث را در خصوص تاریخ اهل بیت مطرح می‌کند: عمر پربار پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع)، فرزندان پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع)، نام مادران چهارده معصوم (ع)، القاب پیامبر (ص) و ائمه‌ی معصومین (ع)، کنیه‌ی پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع)، قبور اهل بیت، و ابواب و جانشینان آن معصومین (ع).

موسوعة الإمام اميرالمؤمنين علي بن ابی‌طالب عليه‌السلام تألیف باقر شریف قرشی، دائره‌المعارف سخنان، نامه‌ها و ادعیه امام على علیه السلام است كه در یازده جلد به زبان عربی منتشر شده است. شیوه نویسنده در هر یک از جلدهای کتاب بدین ترتیب است که ابتدا مقدمه‌ای تحقیقی در رابطه با مباحث آن جلد ارائه شده است. متن هر جلد مشتمل بر چند بخش کلی است که عناوین فرعی را دربر دارد. در ذیل هر عنوان فرعی با ذکر توضیحی مختصر یک یا چند روایت ذکر شده است. گاه شرح و توضیحی نیز پس از روایت آمده است. نویسنده در مقدمه کتاب در ضمن یازده شماره ویژگی‌های شخصیتی امام على علیه السلام را برشمرده است. وی در مورد دهم چنین می‌نویسد که هیچ شخصیتی در تاریخ انسانی نیست که دیدگاه‌ها درباره او به این اندازه مختلف باشد؛ دیدگاه دوست و دشمن درباره او در نهایت اختلاف است؛ برخی دوستان درباره او غلوهای فاحش و زیاده‌روی‌های زشتی می‌کنند؛ آن‌ها گمان می‌کنند که آن حضرت مدبر هستی و پدیدآورنده زندگی است. آنچه آن‌ها را به سمت این غلو بزرگ سوق می‌دهد، چیزهایی است که از امام از تعالی ذات، وسعت علوم، شجاعت کمیاب، دلیری در جنگ‌ها و حرکت پرشور به‌سوی حق می‌بینند؛ لذا اعتقادی جازم به الوهیت آن حضرت پیدا می‌کنند. برخی نیز در بغض و دشمنی افراط کرده‌اند و معتقد به کفر و خروج آن حضرت از دین شده‌اند؛ چراکه معتقدند امام به آن‌ها ستم کرده و پدران آن‌ها را در راه اسلام هلاک کرده است. این‌ها همان نواصب و به پیروی از آن‌ها خوارج هستند. به‌هرحال غلات و نواصب و خوارج از هدایت اسلام و از دین خارج هستند و بهره‌ای از هدایت قرآنی نبرده‌اند اولین مطلب پس از مقدمه، اشاره به نسب شریف امیرالمؤمنین علی علیه السلام است. در دنیای انساب، نسبی درخشا‌ن‌تر از نسب امیرالمؤمنین علیه السلام نیست چراکه جمیع عناصر شرف و کرامت را داراست و از اصل و نسب بنی‌هاشم است که به پاک‌دامنی، شهامت، مهمانداری، کمک به همسایه و صفات شایسته‌ای شناخته ‌می‌شوند که این خاندان را به لحاظ والایی، درخشش و شرف در صدر خانواده‌های عربی قرار می‌دهد برخی مورخان بعضی بزرگی‌های کریمانه‌ای که بنی‌هاشم را از ابتدای تاریخش از دیگر خانواده‌ها متمایز می‌کند را نقل کرده‌اند. در مکه خانواده‌ای که به پاک‌دامنی و شهامت شناخته شود به‌جز بنی‌هاشم نبود؛ مثلاً عبادت بت‌ها در بین قبایل مکه رایج بود. آن‌ها بت‌هایشان را بر پشت کعبه آویزان می‌کردند. هر قبیله بتی داشت که به‌جای الله آن را عبادت می‌کردند؛ تنها بنی‌هاشم بودند که فقط الله را می‌پرستیدند و بر دین شیخ انبیا ابراهیم علیه السلام بودند. امیرالمؤمنین علیه السلام دراین‌باره می‌گوید: «به خداوند سوگند، پدرم و جدم عبدالمطلب و عبدمناف و هاشم بتی را نپرستیدند و تنها خدای یکتا را می‌پرستیدند و به دین ابراهیم به‌سوی خانه خدا نماز می‌خواندند». این کرامت برای خاندان بنی‌هاشم دلالت بر کمال فکری و ایمان عمیق به خدای یکتا و دور افکندن خرافات جاهلی و بت‌هایشان دارد. آن‌ها بت‌ها را به تمسخر گرفته و از دین جدشان ابراهیم پیروی کردند که با بت‌ها به جنگ برخاست و ایمان به خدای یکتا را آشکار کرد. حلف الفضول (پیمان جوانمردان در حمایت از مظلوم)، استخراج آب زمزم، سقایت حجاج و اطعام طعام از دیگر اقدامات کریمانه بنی‌هاشم بوده است جلد 1 ذکر اسامی هاشم، عبدالمطلب، ابوطالب و فاطمه بنت اسد به‌عنوان چهار تن از بزرگان بنی‌هاشم مطلب است که در جلد اول آمده است. در این میان ابوطالب از ویژگی خاصی برخوردار است به‌گونه‌ای که اگر حمایت‌های او نبود پیامبر صلی الله علیه و آله نمی‌توانست رسالت خود را ابلاغ کند. وی با شجاعت و افتخار در مقابل مشرکان ایستاد و اسلام را یاری کرد. مرگ ابوطالب علیه السلام نیز به‌قدری پیامبر صلی الله علیه و آله را محزون ساخت که سال وفات وی «عام الحزن» نامیده شد. دیگر مباحثی که در جلد اول کتاب ذکر شده عبارت است از معرفی مولود کعبه و چگونگی نام‌گذاری، القاب، کنیه‌ها، رشد و نمو و ویژگی‌های اخلاقی آن حضرت و ذکر آیات و روایاتی که در حق آن حضرت صادر شده است.