جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دیالکتیک، در سنت افلاطونی و بالتبع در تاریخ اندیشه، به عنوان روش صحیح دستیابی به حقایق، جایگاهی ممتاز داشته است. فلاسفۀ افلاطونی در تأملات خود پیرامون روش همواره دیالکتیک را به عنوان جایگزینی مناسب برای منطق ارسطویی معرفی کرده‌اند. جایگزینی که دیگر عاری از معایب منطق ارسطویی است. علی‌رغم کثرت قطعات ناظر به دیالکتیک در آثار فلاسفۀ افلاطونی، بیشتر این قطعات صرفاً به تبیین جایگاه دیالکتیک در نسبت با فلسفه و اثبات برتری این روش بر سایر روش‌ها و مطالبی از این دست می‌پردازند. در این آثار کمتر مطلبی را می‌توان یافت که بتواند چیستی این روش را به نحوی محصل روشن سازد. این امر سبب شده است تا دیالکتیک نتواند از حد مجموعه‌ای از توصیفات و ایده‌آلی از روش فراتر رفته و به روشی انضمامی تبدیل شود. روشی عملی که بتوان آن را برای مقاصد فلسفی به کار بست و به مقایسۀ انتقادی آن با منطق ارسطویی پرداخت. پروکلوس عقیب (412-485 م.) در کنار فلوطین و یامبلیخوس از مهمترین چهره‌های سنت نوافلاطونی است. برخلاف سایر فلاسفۀ نوافلاطونی، آثار پروکلوس مفصل و دقیقند و زبانی نسبتاً واضح دارند. این آثار این امکان را فراهم می‌کنند تا بتوان از خلال آن‌ها به فهم افلاطونیان متاخر از دیالکتیک دست یافت. تأملات فراوان اما پراکندۀ پروکلوس پیرامون روش، دیالکتیک را به عنوان بخش اصلی از یک نظام تربیتی منسجم و قابل اجرا معرفی می‌کند. در این تحقیق کوشیده‌ایم تا با بررسی و کنار هم گذاشتن این قطعات به بازسازی این نظام تربیتی بپردازیم.