جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مزاح در متون روایی اسلامی گاه عملی مذموم و گاه فضیلت قلمداد شده است و گاه توصیه شده است که این عمل «کمتر» انجام پذیرد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که چگونه این احادیث با هم قابل جمع­ اند و چه تبیین معقولی از وجه جمع این متون روایی می ­توان ارائه نمود. پاسخِ مسئله در حکمت عملی نهفته است. اگر مزاح و شوخی فضیلت تلقّی ­گردد، لازم است فرد مزاح­ کننده با تکیه بر حکمت عملی که نوعی هنرِ موقعیت ­شناسی و بصیرت است، این مسئله را مورد سنجش قرار دهد که آیا این عمل در این موقعیت خاص، برای سعادت و زندگیِ خوبِ خودِ و انسان­ های مرتبطِ با این مزاح، مفید است یا خیر؟ حکمت عملی مستلزم نوعی شناخت و بصیرت نسبت به کل جهان و رابطه ­ی انسان با آن و نیز درکی درست از سعادت انسان است. از همین روی، شکل ­گیری و استقرارِ فضیلتِ حکمت عملی در آدمیان دشوار است و پس از ممارست بسیار و گذشت سالیان دراز در فاعلان اخلاقی شکل می­ گیرد و در بسیاری از افراد هرگز شکل نمی­ گیرد. به همین علت است که انجام فعلی اخلاقی­ همچون مزاح توسط بسیاری از آدمیان ممکن است محکوم به حکم رذیلت گردد و از همین روی، در روایات اسلامی توصیه شده این فعل «کمتر» انجام پذیرد.