جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شهرستان نرماشیر با وسعت حدود 2993 کیلومتر مربع در جنوب شرقی استان کرمان در مسیر راه هایی واقع است که در دوران اسلامی، مرکز و غرب فلات ایران را به جنوب شرق و سواحل دریای عمان پیوند می داد. بر این اساس، شواهدی از استقرار در این ناحیه شکل گرفته و آثاری نیز ساخته شده است. محوطه‌ها، قلاع، برجها، کاروانسرا و تپه کارتن شواهد باستانی موجود در نرماشیر هستند. محوطه های موجود با نامهای «پیرماشا»، «جلال آباد» و «چغوک‌آباد»، قلاع با نامهای «شمس‌آباد»، «چغوک‌آباد»، «جلال‌آباد»، «جمالی»، «رفیع آباد» و «قلعه شهید»، یک کاروانسرا با نام «چهل تخم»، پنج برج منفرد با نامهای «کامرانیه»، «عنایت آباد»، «ضیاءآباد»، «خیرآباد» و «حجت آباد» و یک اثر دیگر با کاربری نامشخص با نام «قلعه دختر» (که در محوطه جلال‌آباد واقع شده)، مورد شناسایی و معرفی قرار گرفته‌اند. هدف اصلی این پایان نامه، تبیین ویژگی‌های ریخت شناسی، مواد فرهنگی، گاهنگاری، شواهد فرهنگی، الگوها و عوامل اثرگذار بر شکل گیری آثار است. در این پژوهش تلاش شد که الگوها یا سبکهای ساخت و تزیین در آثار معماری دوران اسلامی نرماشیر شناسایی شود و به این سوال پاسخ داده شود که ویژگی‌های هنری، تزئینی و تکنیکی آثار معماری نرماشیر تحت تأثیر چه عواملی قرار گرفته است؟ همچنین این پرسش مطرح است کههر یک از محوطه ها و آثار چه بازه زمانی را در بر می‌گیرند و مصالح ساخت آثار موجود چیست؟ روش گردآوری داده ها «میدانیو کتابخانه ای» و روش پژوهش «توصیفی ـ تحلیلی» بوده است. تمام بناهای دشت نرماشیر برای مقابله با محدودیت‌های آب و هوایی، در محور جنوب شرقی ـ شمال غربی شکل گرفته‌اند. همچنین بدین منظور، اکثر محوطه‌ها و قلاع در حاشیه رودخانه‌های فصلی ایجاد شده‌اند و برخی از آنها دارای عناصر معماری همچون حیاط هستند. استحکامات صرفاً نظامی نرماشیر نیز بر فراز سکوهای طبیعی صعب‌العبور ایجاد شده‌اند. بنابراین آنها به‌دلیل وضعیت توپوگرافی منطقه دارای نقشه مشابه نیستند. اما تمام قلاع نرماشیر دارای شاخصه‌های معماری و تزئینی مشترک مانند حصار، برج دیده بانی، روزنه های دیده بانی صلیبی-شکل، طاقچه های شبیه به هشت و طاقچه ها با فرم چند لبه بوده اند. گچ، آجرهای منقوش هندسی، آجرهای قرمز رنگ و خشت از مهمترین عناصر تزئینی آثار در دشت نرماشیر محسوب می‌شوند. تمام محوطه‌ها، قلاع و برج‌های موجود در دشت نرماشیر در سده‌های میانی و متأخر اسلامی به دلیل عبور راه ارتباطی اصلی بخش غربی ایران به شرق و جنوبشرق و سواحل دریای عمان و جاده ای که از نرماشیر عبور می‌کرد، دارای الگویی خطی با محوریت غربی ـ شرقی بوده اند. برجهای مستقل دشت نرماشیر نیز به عنوان زنجیره ای از بناهای دیده بانی با ارتفاع تقریباً یکسان و فرم استوانه‌ای یا تقریباً مخروطی و پلان مدور بنا شده اند. تمام محوطه ها و آثار دوران اسلامی نرماشیر از صدر اسلام تا سده های متأخر و با مصالح بوم آورد خشت و چینه ساخته شده‌اند.