جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

التفات به عنوان یکی از شگرد‌ها و آرایه‌های ادبی در بیشتر کتاب‌های بلاغی عربی و فارسی به صورت انتقال گوینده از خطاب به غیبت و بر‌عکس تعریف، و انواع محدودی برای آن بر شمرده شده است. هر یک از این انواع، قابل بررسی در یکی از حوزه‌‌های علوم بلاغت (معانی و بدیع) و دستور می‌باشد. بی‌تردید عرب جاهلی پیش از نزول قرآن، با موازین و معیار‌های ادبی آشنایی داشته است، اما شناخت این آرایه‌ی ادبی مدیون پژوهش‌های بلاغیون مسلمان در اثبات اعجاز کلام الهی است. در تأثیر‌پذیری بلاغت فارسی از بلاغت عرب تردیدی نیست، اما شواهدی دال بر وجود این آرایه‌ در متون ادبی قبل از اسلام چون گات‌ها، درخت آسوریک و... دیده می‌شود که نشان از قدمت این آرایه در ادب فارسی دارد. جدا از بلاغیون و ادبا، زبان‌شناسان نیز سعی در توصیف شیوه‌های بیان ادبی با روش‌ها و مفاهیم خود داشته‌اند. از این رو، می‌توان در تبیین کارکرد‌های بلاغی التفات، از مفاهیم ویژه‌ی زبان‌شناسی همچون؛ برجسته‌سازی، هنجار‌گریزی، آشنایی‌زدایی یاری جست و از التفات به عنوان یکی از ابزار‌هایی که منجر به ساختار‌شکنی می‌شود، نام برد.این پژوهش بر آن است تا ضمن بررسی تطوّر تاریخی این آرایش کلامی در ادب فارسی، با نگاهی به ادب عرب و نیم‌نگاهی به ادب غرب، نارسایی‌ مطالب مربوط به التفات را آشکار ساخته و با در نظر داشتن توسعه معنایی آن، تعریف جامعی از این شگرد ادبی ارائه دهد و انواع چند‌‌گانه‌ی آن را در قالب واگردانی‌های دستوری، خطابی، بافتی، معنایی و... بر‌شمارد. در نهایت پژوهش حاضر، التفات را هرگونه تغییر و دگرگونی خلاف عادت در روال عادی کلام می‌داند که با عملکرد بر محور عمودی شعر، ضمن اقناع حس زیبایی‌شناسی مخاطب، با درنگ و تأمّلی که ایجاد می‌کند، همانند زنجیره‌ای، ابیات را به یکدیگر پیوند داده و بر انسجام کلام می‌افزاید.