جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش برآنیم به بررسی و مقایسه مباحث کلامی و اعتقادی، در دو کتاب مهم عرفانی فارسی یعنی شرح تعرف و کشف‌المحجوب بپردازیم. مباحث کلامی و اعتقادی، در بیشتر متون عرفانی وارد شده و نویسندگان این آثار از آیات و احادیث برای تبیین مسائل عرفانی، سود برده‌اند. این دو کتاب به عنوان نخستین آثار منثور عرفانی به زبان فارسی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند به گونه‌ای که نویسندگان این دو اثر، در بیان مباحث مختلف از داستان‌ها و آیات و احادیث و روایات فراوانی سود برده‌اند. پس از بیان مقدمه تحقیق تعاریف و کلیاتی از علم کلام مورد بررسی قرار گرفته و شرح حال زندگانی و آثار نویسندگان این دو اثر و معرفی فرقه‌های کلامی مشهور در این دوران تبیین گردیده است. سپس به بیان مباحث کلی از جمله، قدیم و حادث، جوهر و عرض و ایمان پرداخته‌ شده است. آن‌گاه توحید ذکر شده و در ادامه اصطلاح کلامی نبوت و کرامت و در پایان معاد و سپس اصطلاح انسان مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق بدین گونه است که ابتدا اصطلاح کلامی از لحاظ لغوی بررسی شده و سپس در قرآن و حدیث تببین گردیده و در مرحله بعد مبتنی بر فرهنگ اصطلاحات توضیح داده شده و سپس دیدگاه شرح تعرف و در مرحله بعد دیدگاه هجویری و در نهایت به بررسی مقایسه‌ای این دو دیدگاه پرداخته‌ شده است. کتاب شرح تعرف که سرشار از مباحث کلامی و عقیدتی است، از کتاب کشف‌المحجوب و حتی کتاب‌های دیگر منثور صوفیانه از لحاظ استفاده از آیات قرآن و احادیث و روایات بزرگان و داستان‌ها متمایز می‌گردد. سبک انشا و مقدار کلمات عربی، با کتاب کشف‌المحجوب هجویری که مدتی بعد از این کتاب نوشته شده و کلمات عربی کمتر و تعبیرات قدیمی بیشتر دارد، متفاوت است.کلید واژه: شرح تعرف، کشف‌المحجوب، کلام، اعتقاد، مستملی بخاری، هجویری