جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاريخ سنى ملوك الارض و النبياء اثر حمزه بن حسن اصفهانى است كه به زبان عربى و متعلق به قرن 280ق مى‌باشد. اين كتاب كه به ذكر مطالب تاريخى به صورت مختصر پرداخته، داراى موضوعات مختلف و ذكر رويدادهاى گوناگون است. يكى از جالب‌ترين مطالب اين كتاب، بررسى تطبيقى عيد نوروز با ماه‌هاى هجرى قمرى تا زمان وفات مؤلف است كه به صورت مقارنه‌اى و تطبيقى هر سال را جداگانه ذكر نموده است. مؤلف بزرگ، حمزه اصفهانى در اين كتاب به موضوع تاريخ و كار تاريخ تطبيقى مى‌پردازد كه در نوع خود ابتكارى است. نام مشهور اين كتاب «تاريخ سنى ملوك الارض و الانبياء» مى‌باشد؛ ولى صاحب الذريعه نام اين كتاب را «تاريخ ملوك الارض» ذكر كرده است. در باب اول به تاريخ حكومت ملوك فارس و ضمن نقد، صحت و سقم اين تاريخ‌ها مدت حكومت هر يك را بيان مى‌كند. اين باب در پنج فصل مى‌باشد. در باب دوم تا نهم نيز به همين شيوه عمل كرده و درباره ملوك روم، يونان، قبطى‌ها، لخمى‌ها، غسّانى‌ها، حميرى‌ها و ملوك كنده و مدت حكومت آن‌ها سخن گفته است. در باب دهم به تفصيل به ذكر تاريخ قريش و ملوك عرب پرداخته و با سال‌هاى ايرانى يا زمان حكومت شاهان ايرانى تطبيق داده و در ده فصل نكاتى در زمينه و حوادث مختلف بيان كرده است. جالب توجه اين كه وى در چندين جاى به وضعيت آب و هوايى، زلزله‌ها، بيمارى‌هاى شايع و گسترده هم اشاره مى‌كند. در فصل نهم و دهم از باب دهم به ذكر واليان طبرستان و خراسان مى‌پردازد و سال به قدرت رسيدن آن‌ها را يك به يك بيان مى‌كند. در ميان آثار حمزه اصفهانى كتابى موسوم به سنى ملوك الارض و الانبياء نيامده است. در اين باره دو احتمال وجود دارد، يكى آن كه اين اثر منسوب به حمزه اصفهانى است، ديگر آن كه اين اثر در اصل داراى نام ديگرى بوده است. ليكن از قرارين برمى‌آيد كه كتاب سنى ملوك الارض و الانبياء بر كتاب تواريخ الامم منطبق است. بدين گونه در اصل نام كتاب، تواريخ كبار الامم و يا حتى بقول صاحب مجمله التواريخ، تاريخ بوده است.

یکی از ابعاد اعجاز قرآن، پیشگویی از آینده است. در این میان خبر غیبی غلبه روم بر فارس در سوره روم، از جهات گوناگون نظیر: زمان نزول، شأن نزول، مکان آن، علت شادی مسلمانان مورد اختلاف آراء اندیشمندان است. این تحقیق با طرح مواضع اختلافی و بررسی آنها با بیان ادله متقن و مستدل در صدد رفع اختلاف ها برآمده، تفسیری صحیح از این آیه ارائه داده است. سوره روم از نظر ترتیب هشتاد و پنجمین سوره و از سوره های مکی است. تطبیق تاریخی نیز بازه زمانی بین شکست و پیروزی را هفت سال، طرف درگیر را فارس، زمان شکست را سال هفتم بعثت و پیروزی را در سال های پنجم و ششم هجرت، می داند. علت شادی مسلمانان نیز به اثبات حقانیت سخن وحی با پیروزی روم و یقین به تحقق وعده، همزمان با آن برمی گردد. استناد به قرائت حفص از عاصم از دیگر دلایل اثبات ادعا است و مستندات مدنی بودن سوره، به دلیل ضعف سندی و ... مورد نقد قرار گرفته است.