جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خانات قپچاق و ایلخانان، دو حکومت مغولی بودند که اولی از تقسیم ماترک چنگیز خان و دومی از ادامه توسعه طلبی های مغولان به رهبری هلاکو در غرب به وجود آمد. خانات قپچاق که قبل از استقرار ایلخانان در ایران دارای نفوذ سیاسی بود قدرت یابی این حکومت را در جنوب قلمرو خود به ضرر حاکمیت و سیاست های ارضی شان دانسته و در پی بهانه های مختلف سیاسی، نظامی و مذهبی به اولین جنگ درون خاندانی مغولان با ایلخانان مبادرت نمود. در این میان، یکی از موضوعاتی که دستاویز این نخستین برخورد میان حکومت های مغولی قرار گرفت اختلاف های دینی برکای مسلمان و هلاکوی بودایی و نتایج حاصل از این اختلاف ها در روابط سیاسی و نظامی دو دولت بود. با این که اختلافات دو دولت از مسائل دیگری نیز ناشی می شد، اما رد پای دین در دوره های مختلف تا پایان عمر دو حکومت، به اشکال گوناگون و با قوت و ضعف در روابط آنان دیده می شد. این امر باعث شد تا خان های قپچاق قبل از مسلمان شدن ایلخانان بکوشند تا با اعلام جانبداری از اسلام و مسلمانان، علاوه بر کسب حمایت معنوی مسلمانان از دین و اشتراک های مذهبی خود با ممالیک، برای اتحاد مستحکم تر با این دولت در دشمنی با ایلخانان سود برند. با رسمی شدن اسلام در قلمرو ایلخانان، خان های قپچاق سعی کردند تا با در پیش گرفتن خط مشی ها و سیاست های دیگری، همچنان از دین و مسائل مربوط به آن در پیشبرد اهداف خود در برابر ایلخانان و نیز حفظ مناسبات با ممالیک سود برند و با این که عوامل سیاسی - نظامی، نقش مهمی در ایجاد و تداوم تنش در میان دو دولت داشت، دین نیز تا پایان عمر دو حکومت به ابزاری برای پیشبرد اهداف آنان تبدیل شد و در نهایت در کنار سایر عوامل، نقش مهمی در تحقق اهداف خانات قپچاق در قلمرو ایلخانان داشت.