جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تنوع منابع و تکثر اخبار سبب شده است تا گروهی از محققان قاجار پژوه با استناد به کتب تاریخی و سفرنامه ها عنوان شیخ الاسلامی را استمرار منصبی قدیمی در دیوان سالاری ایران اسلامی تلقی نمایند، که تا دوره قاجاریه ساز و کار دیوانی مشخص خود را حفظ کرده است؛ و برخی دیگر، بر پایه مطالعات موردی و خرد چنین نتیجه گیری کنند که، در منطقه ای مشخص، شیخ الاسلامی صرفا لقبی بازمانده از منصبی در دوران پیش از قاجاریه بوده است. این تحقیق در صدد برآمده است، با تکیه بر منابع دست اول محلی آشکار سازد، آیا اشخاصی که شیخ الاسلام شیراز در طول دوره قاجاریه بوده اند، صرفا لقب شیخ الاسلامی داشته اند، یا در این شهر ساز و کار معینی را دنبال می نموده اند؟ این بررسی نشان می دهد که خاندان تمامی، نه تنها لقب شیخ الاسلامی شیراز و توابع آن را رسما در اختیار داشته اند، بلکه در سایه رسیدگی به امور شرعی، همزیستی و اقامت در کانون مذهبی و اقتصادی این شهر، و پیوندهای محلی ای که با خاندان ها و خانواده های معتبر ساکن مرکز سیاسی - اقتصادی ولایت فارس برقرار کردند، توفیق یافتند تا سال به سال پایگاه اجتماعی و اقتصادی خویش را ارتقا بخشند. خصوصا، که بین سال های 1220 تا 1323 ه. ق، تولیت و نظارت بر برخی از موقوفات شیراز و مرودشت را به دست آورند؛ موفقیتی که برای کم تر مجتهدی در طول این دوره دست داد. به هر حال، روندی که می رفت بر اثر آن روز به روز این خاندان فربه تر شود، سرانجام، در پی وقوع مشروطیت و تاسیس نظام دیوان سالاری متجددانه متوقف شد.