جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جی. ال. مکی، فیلسوف ملحد انگلیسی مدعی است که باورهای دینی فاقد تکیه‌گاه عقلانی‌اند. وی برای اثبات مدعای خویش بین سه قضیه‌ای که مورد قبول خداشناسان است ، ناسازگاری برقرار می‌کند. این سه قضیه از این قرار است : "خداوند قادر مطلق است" ، "خداوند خیر محض است" ، "و شر وجود دارد"؛ گرچه در بین قضایای مذکور، تناقض صریحی به چشم نمی‌خورد اما اگر چند قضیه دیگر را به آنها ضمیمه کنیم، تناقض آشکار می‌گردد. برای حل مشکل شر، الهیون در طول تاریخ نظریه‌ها و دفاعیه‌های مختلف را ارائه کرده‌اند. مکی برخی از مهمترین این راه‌حلها را مورد ارزیابی قرار داده و آنها را رد می‌کند. این راه‌حلها عبارتند از: -1 شر قرین با خیر است . -2 شر واسطه ضرور برای خیرات است . -3 جهان با وجود شر، بهتر از جهان عاری از شر است . -4 شر مولود اختیار انسان است . به نظر وی تنها راه‌حل سوم و چهارم در تبیین مسئله شر موفق‌اند. زیرا در راه‌حل سوم، مشکل "شرور مستهلک" ; و در راه‌حل چهارم مشکل "شر غیر مستهلک است" ; مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. اما جان مکی، مشکلات متعددی را مطرح می‌کند تا این دو راه‌حل را نیز به بن‌بست بکشاند. او در پیشنهاد خود مبنی بر اینکه "چه اشکالی داشت که خداوند انسانها را به گونه‌ایمی‌آفرید که همواره به نحو مختارانه خیر را انتخاب می‌کردند؟"، امکان وقوع جهانی را مطرح می‌کند که خداوند قادر مطلق باشد و شر نیز وجود نداشته باشد و ... فلسفه اسلامی به خصوص صاحبان سه مکتب مهم فلسفی اسلامی، پاسخهایی را در رابطه با کیفیت ورود شر در قضاءالهی مطرح کرده‌اند. از نظر آنان شر یا عدمی است و یا منشا عدم است . شرور عدمی مبدا نمی‌خواهند و منتسب به خداوند نیستند، اما شرور وجودی، از حیث وجودی بودنشان خیر محسوب می‌شودند و از این حیث که منشا عدم هستند، شر به حساب می‌آیند. ایشان راه‌حلهای دیگری از جمله: نسبی بودن شر، تلازم (ملازمت) خیرات با شرور، واسطه بودن شر برای رسیدن به خیرات برتر و ... مطرح کرده‌اند. ما در این نوشتار برآنیم که پس از طرح جامعی از نظریات جان مکی و فلاسفه اسلامی، شبهه مکی را توسط ادله فلسفه اسلامی نقد و بررسی کنیم.