جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان‌ها از لحاظ ذات و سرشت یکسانند و عوامل ترقی و انحراف از مسیر حق در همۀ آنها وجود دارد. این امر با بازخوانی و دقت در برهه‌های تاریخی روشن می‌شود و برای جامعۀ انسانی عبرت آموز است. برخی از بیانات قرآن کریم و نهج البلاغه سرگذشت خواصی است که با وجود روشن بودن حق، از مسیر شایسته خود منحرف شدند. توجه دادن خواص در هر جامعه‌ای به رفتاری که آنها در پیش گرفته‌اند مانع از شکل‌گیری بسیاری از انحرافات خواهد بود، به همین منظور، این پژوهش به تبیین عوامل انحراف خواص، پیامدها و راهکارهای جلوگیری از آن، از دیدگاه قرآن کریم و نهج البلاغه پرداخته‌ است. در قرآن- برخلاف نهج البلاغه- واژۀ خواص به کار نرفته است؛ ولی مترادف‌های آن مانند: حواری، اولوالعلم، ملأ، مترفان، مستکبران، راهبان و احبار آمده است. خواص در نهج البلاغه دو نوع معنا دارد:1. برجستگان یا خبرگان جامعه‌، که در مقابل عوام قرار دارند؛2. مقربان و رازداران حاکم. در علوم مختلف تعریف خاصی از واژه خواص ارائه شده است؛ ولی مقصود ما از آن، افراد و گروه‌های حامی حقّ‌اند؛ که در مقابل متاع‌های دنیوی شکست می-خورند و نمی‌توانند بموقع از حقّ دفاع کنند. انحراف خواص از منظر قرآن کریم و نهج البلاغه متأثر از عوامل متعدد اخلاقی‌ای مانند: غفلت از یاد خدا، سیره و سنّت پیامبراکرم (ص)، دنیاپرستی و...؛ و عوامل اعتقادی‌ای مانند: نداشتن ایمان واقعی، ولایت‌ناپذیری، جهل به قرآن و عدم رجوع به سنّت و...؛ و عوامل سیاسی ـ اجتماعی‌ای چون: رياست‌طلبى، بی‌بصیرتی، ملاحظات خویشاوندی و ... بوده است. انحراف خواص پیامدهای دنیوی و اخروی متعددی نیز دارد؛ پیامدهای دنیوی آن به پیامدهای فردی مانند: تکذیب حق، ارتداد، خواری و ذلت دنیوی، شکستن بیعت با امام زمان خویش و... و پیامدهای اجتماعی مانند: ولایت‌ ستیزی، فاصله گرفتن از امام معصوم ، گمراه شدن مردم، ریخته شدن خون بی‌گناهان، و ... تقسیم می‌شود و پیامد اخروی انحراف خواص، جهنّم است. مهم‌ترین آموزه های دینی از قرآن کریم و نهج البلاغه به عنوان راهکارهای اساسی در پیش‌گیری از انحراف خواص در بعدهای اخلاقی مانند: ذکر و یاد خدا، ارزش ‌قائل نشدن به دنیا، محاسبه‏ نفس، داشتن اخلاص، رعایت تقوای الهی و..؛ ، اعتقادی مانند: داشتن ایمان واقعی، تمسک به قرآن و عترت، اطاعت و تسلیم امام زمان خویش بودن، و...؛ و سیاسی ـ اجتماعی مانند: همراهی با امام معصوم و رهبری جامعه، ارتقای بصیرت، شناخت حق و باطل توأم با درک سیاسی، استقامت در پیمودن راه حقّ، تصمیم‌گیری به موقع و... تبیین شده است.