جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن برای بیان حقایق دینی، دستورات الهی، تفسیر واقعیت های عالم، از ساختارها و قالب های گوناگونی استفاده کرده است. یکی از این قالب ها، گفت وگو است. که گاهی با استفاده از همین شیوه به وصف قیامت و شرح حوادث آن می پردازد و با ترسیم تصاویری گویا آن چه را که درآخرت رخ می دهد برای انسان ها به خوبی بیان می کند. این گفت و گوهای قرآنی در قیامت حول محور موضوعاتی چون: پیروی از رهبران باطل ،مجادله بین رهبران و پیروان، تقاضا و خواسته ی جهنمیان، علل و عوامل دوزخی شدن و......می چرخد. طرفین این گفت و گوهای قرآنی گاهی خداوند و انسان، و گاهی انسان ها با یک دیگر و گاهی فرشتگان با انسان و گاهی نیز اشیاء بی جان هستند، اما گاهی این گفت وگوها طرف مقابلی ندارد بلکه گوینده بر اساس تک گویی افکار و اندیشه های درونی خود را برای دیگران بازگو می کند. اما از نظر تصویر سازی و کاربرد وجوه بیانی، هرچند در مواردی زبان آن صریح و بدون خیال پردازی است، اما با وجود این از صورت های بلاغی تهی نیست، لذا برای روشن تر شدن تصاویر قیامت برای بشر، از وجوه بیانی چون تشبیه، استعاره، مجاز، و گاهی کنایه نیز بهره گرفتهشده است.بنابراین می توان گفت قرآن، با بهره گیری از گفت وگو، روشی تاثیرگذار برای نشر آموزه های دینی و ژرفا بخشیدن به باورهای اسلامیبرمی گزیند، که ما در این پژوهش تلاش کردیم تا آیات مربوط به این شیوه ی تعبیر را در کلام الهی که در صحنه ی قیامت اجرا می شود بیابیم و به تحلیل آن بپردازیم، با این باور که این کتاب الهی گاه گفت و گو را به عنوان روشی برتر برای مقابله با افکار گوناگون و ارتباط با مردم برمی گزیند.

چکیده:مبحث« أسماء السور» یکی از زیر مجموعه‌های علوم قرآنی است که مورد توجه مفسران و اندیشمندان علوم قرآنی بوده و احادیث فراوانی در این زمینه در کتب حدیثی شیعه و اهل سنت نقل شده است.این موضوع با مباحث علوم قرآنی دیگری چون مکی و مدنی بودن سوره‌ها، فضایل سوره‌ها و اسباب نزول سوره‌ها ارتباط نزدیکی دارد.با گذری بر صدو چهارده سوره قرآن در می‌‌یابیم که هر یک از این سوره‌ها با نام خود از دیگر سوره‌ها متمایز شده‌اند و برخی از سوره‌ها علاوه بر نام اصلی، به چند نام فرعی دیگر نیز شناخته شده‌اند. به نظر می‌رسد که نامگذاری سوره‌ها از همان ابتدای نزول سوره‌ها در دوره‌ی مکی وجود داشته است.حال پرسش‌هایی در این زمینه وجود دارد که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آن است، پرسش‌هایی از قبیل اینکه نامگذاری سوره‌ها توقیفی است یا اجتهادی؟ دلایل قائلان به توقیفی یا اجتهادی بودن نام سوره‌ها چیست؟ نظر قائلان به تفصیل در این باره چیست؟ آیا این نام‌ها در مصاحف عثمانی مکتوب شدند؟ و آیا رابطه‌ای میان نام سوره‌ها با غرض آن‌ها وجود دارد؟به نظر می‌رسد نامگذاری سوره‌ها به طور نسبی اجتهادی باشد، بدین معنا که علاوه بر وجود نام‌های توقیفی سوره‌ها، نام‌هایی دیگری از سوی صحابه و اندیشمندان مسلمان ذکر شده است.از نظر خاستگاه وحیانی، نام سوره‌ها تابع نص قرآن کریم می‌باشد و پیامبر(ص) بنیانگذار نامگذاری سوره‌ها است. احتمالاً سبب اختلاف نظر علما در مقوله‌ی توقیف یا اجتهاد نام سوره‌ها، وجود مبانی مختلف در پذیرش آن‌ها و روایات متنوع در این باره است.قائلان به توقیفی بودن أسماء السور اهتمام پیامبر(ص) به تسمیه‌ی سوره‌ها، اهمیت نامگذاری آن‌ها، وجود روایات متنوع در این باره و... را از دلایل خود برشمرده‌اند. در مقابل، قائلان به اجتهادکثرت استعمال نام سوره‌ها، تصادفی بودن انتخاب نام برخی از سوره‌ها و روایت‌های حاکی از عدم تسمیه را برای اثبات نظر خود بیان کرده‌اند.قائلان به تفصیل در این باره دو نظر متفاوت را ارائه داده‌اند، نظر اول بر این است که تعداد مشخصی از سوره‌ها توسط پیامبر(ص) نامگذاری شده و مابقی توسط صحابه و تابعان صورت گرفته است. نظر دوم که این پژوهش درصدد اثبات آنست بر این باور است که برای هر یک از سوره‌ها حداقل یک نام توقیفی از سوی معصوم صادر شده، و نام‌های دیگر حاصل از استنباط صحابه، تابعان و علمای اسلامی است.احتمال می‌رود که در هنگام توحید مصاحف، صحابه نام سوره‌ها را در ابتدای آن‌ها کتابت نکرده باشند و این عمل را بر اساس روایات موجود مکروه می‌دانستند.گاهی برای برخی از سوره‌ها در کلام معصومین(علیهم السلام) ، صحابه و تابعان اوصافی ذکر شده که عظمت و اهمیت آن‌ها را می‌رساند. در این پژوهش تسامحاً روایات وارده از معصومین(علیهم السلام) را که به بیان ویژگی‌هایی سوره‌ها می‌پردازد به عنوان نام توقیفی سوره قلمداد کرده‌ایم.در مورد ارتباط میان نام سوره‌ها با غرض آن‌ها به نظر می‌رسد رابطه ظریفی میان نام توقیفی و مشهور سوره با غرض اصلی آن وجود داشته باشد؛ زیرا روشمندی و گزینش نامی که با محور اصلی سوره هماهنگ باشد مورد توجه شارع بوده است.برای یافتن این ارتباط، ابتدا باید به غرض اصلی سوره پی برد تا بتوان رابطه‌ی میان نام سوره با غرض آن را کشف نمود.کلید واژه: قرآن، سوره، توقیفی، اجتهادی، نامگذاری، اغراض، اهداف