جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهعقل در فلسفه‌ی اسلامی، دارای نقش و کارکرد متعدد و جایگاه خاص و ویژه‌ایی است. پژوهش حاضر، این مسئله را در حکمت اشراق و در دو حوزه‌ی جهان‌شناسی و معرفت‌شناسی با نظر به سه دسته آثارِ مشائی، اشراقی و رساله‌های رمزیسهروردی بررسی می‌کند. روش این پژوهش تحلیلی و کتابخانه‌ای است. نتایج حاصل از این پایان نامه نشان می‌دهد:در جهان‌شناسیآثارمشائی، عقل در سلسله عقول ده‌گانه مشائی حضور دارد که به عقل فعّال ختم می‌شود و از آننفوس بشری و صور و ماده صادر می‌شود. سهروردی در حکمت اشراق، با نقد عقول ده‌گانه مشائی به اثبات تعداد عقولِ(انوار) طولیِ بیشتر و هم عقولِ(انوار) عرضی (رب‌النوع‌ها) می‌پردازد.در جهان‌شناسی آثار مشائی، عقل فعّال، عقل دهم است و در حکمت اشراق، نور اقرب (عقل اول) و در رساله‌های رمزی که تلفیقی از آراء مشائی و اشراقی است، عقل فعّال در سلسله‌مراتب تشکیکی انوار از نور اقرب تا عقل دهم و یا رب‌النوع انسانی تردد دارد.سهروردی در معرفت‌شناسی اشراقی با حفظ استدلال مشائی، معرفت را محصول تعامل استدلال عقلی (عقل استدلالی) و ادراک شهودی (عقل شهودی) می‌داند. در ارتباط بین معرفت‌شناسی و جهان‌شناسی، در معرفت‌شناسی مشائی اتحاد یا اتصال با عقل فعّال، فعلیّت بخش عقلِ بالقوه بشری است. در حکمت اشراق «اتحاد عقلی واتصّال شهودی» جایگزین این نظریه می‌شود. نقش محوری رساله‌های رمزی را عقل فعّال به عهده دارد و در نقش و کارکرد معرفتی خویش به تعلیم و راز آموزی جهان‌شناسی و معرفت‌شناسی عقل(عقل فعّال) نیز می‌پردازد.کلمات کلیدی: عقل ، عقل فعّال ، حکمت اشراق، انوار قاهره‌ی طولی، انوار قاهره‌ی عرضی، رب‌النوع‌ها