جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حکایت از زبان حیوانات که در فارسی نامهای دیگری چون افسانه، مثل،تمثیل و .... و در زبانهای لاتین عناوینی چون فابل (fable)، حماسه وحوش (Beast epic)، الگوری (Allegory)، و ... دارد، از شایعترین و پرکاربردترین انواع قصه و داستان است . در زبان و ادبیات فارسی نمونه‌های‌متعددی از این حکایتها وجود دارد که گاه در مجموعه‌های مستقل چون کلیله ودمنه و مرزبان‌نامه و گاه به طور پراکنده در آثار نظم و نثر آمده است .این حکایتها تاریخچه‌ای بسیار قدیمی دارند و جزء آغازین داستانهای جهان‌محسوب می‌شوند. اغلب این حکایتها برای آموختن اصول اخلاقی و درس زندگی‌وضع شده و به کار رفته‌اند و بیش از همه بر تعقل و اندیشه‌ورزی و هشیاری‌تاکید می‌کنند، از این رو با اینکه صبغه‌ای افسانه‌ای و دروغین دارند،همواره مورد توجه و استفاده بزرگان علم و دانش و معلمان اخلاق بوده‌اند.پراکندگی این حکایتها در آثار متعدد حاکی از عنایت شاعران و نویسندگان‌فارسی زبان به آنهاست . این حکایتها از حیث مضمونی که در آنها ارائه‌می‌شود و ساختار و طرح داستانی، ویژگیهای منحصر به فردی دارند. بیشترمضامین مبتنی بر رفتارهای اجتماعی و نقد اصلاح آنهاست و بر زمینه‌هایی‌چون دشمنی، توطئه، مکر، قدرت طلبی و .... استوار است ، هر چند به‌انگیزه‌های نفسانی اعمال و تعالیم اخلاقی فردی نیز توجه شده است . اغلب‌حکایتها کوتاه و کم حادثه‌اند و جز چند حکایت انگشت شمار، بقیه با دویا سه شخصیت و یک حادثه اصلی شکل گرفته‌اند و به اقتضای مضمونی که برای‌آن پرداخته شده‌اند، از طرح یکسانی برخوردارند. در اغلب موارد شیوه نقل، به شکل داستان در داستان است و بویژه حکایتهای کوتاه و مختصر به‌صورت فرعی و ضمن کلام قهرمانان آورده می‌شوند. با توجه به ریخت‌شناسی این‌حکایتها می‌توان از دو تا ده عملکرد یا خویشکاری را در آنها مشخص کرد که‌البته این تعداد در خصوص برخی حکایتهای بلند کم و بیش تغییر می‌کند. درتعداد زیادی از حکایتها زیادی از حکایتها راوی طرح را تغیی می‌دهد تامضمون خاصی را از آن اراده کند و این نکته قابلیت این نوع استان رابرای برآوردن اغراض مختلف نشان می‌دهد.