جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام علم را مقدس و در جهت رشد، تعالی و سعادت بشر به خدمت می‌گیرد و جهت‌گیری الهی را در آن شرط و مطلق دانستن را علم نمی‌شمارد. آن را نوری می‌داند که خدا در قلب بندگانش قرار می‌دهد. عقل، قلب و علم، عناصر لاینفک در فرایند تربیت مطلوب قرآنی و اسلامی هستند چراکه تلفیق آن‌ها روش کاربردی تربیتی است که می‌تواند به حفظ تعادل بین همه ابعاد بینجامد. راه دســتیابی به هدف مطلوبمان از بدنه نظام آموزش‌وپرورش عبور می‌کند. هدف و غایت نظام آموزش‌وپرورش، دریافت میزانی از علم الهی اســت که بتواند سعادت بشــری را تأمین کند تا به قرب الهی و کمال برسد. این تحقیق به بررسی ارتباط عقل و قلب با یکدیگر و تأثیرات این ارتباط تعاملی بر علم و آموزش می‌پردازد. از تعامل صحیح عقل و قلب، آموزش صحیح و مطلوب، ظهور می‌یابد و از تعامل نادرست این دو، آموزش‌های نامطلوب ظهور می‌یابد. این مسئله درآیات و روایات موردتوجه قرارگرفته است. در اهمیت موضوع همین بس که حیات واقعی انسان و رسیدن به قرب الهی و کمال در اتحاد عقل، قلب و آموزش صحیح و مطلوب الهی نهفته است. یکی از سوالات مهم آن است که «عقل» و «قلب» در جهان‌بینی قرآنی، چه معنایی دارد؟حوزه معنایی عقل و قلب، در قرآن، شامل چه مؤلفه‌هایی است و چه رابطه‌ای بین عقل و قلب وجود دارد؟ اگر قلب از راه تزکیه و تهذیب نورانیت پیدا کند، عقل را هم به نور خویش منور می‌کند، و به تفکرات و تأملات مفید روی می‌آورد، و در غیر این صورت، به شیطنت و مکر و حیلت می‌پردازد .برخوردارى انسان از موهبت عقل و معرفت قلبی، انسان را از حالت تحیّر خارج می‌کند، عالی‏ترین صورت تلفیق و ترکیب روش‏های عقلانی و قلبی را در قرآن کریم مشاهده می‌کنیم که احتمالاً در انتها، به مرحله "لب" می‌رسد یعنی جایی که عقل و قلب متحد شده و عقل هر آنچه را که دریافت کرده، به قلب واگذار می‌کند. در قرآن از دو مرکز ادراکی سخن رفته است. یکی عقل و دیگری قلب. عقل مرکز تفکر، شناخت، استدلال و منطق است و قلب مرکز عواطف و احساسات و کشش‌های روحی و روانی آدمی هست به همین دلیل قرآن با دو زبان عقل (استدلال) و قلب (احساس) با ما سخن می‌گوید و ما به دنبال تأثیر این اتحاد بر آموزش هستیم. ازاین‌رو واکاوی این مسئله در قرآن ضروری و مهم است. اهداف این تحقیق در بُعد نظری، شناخت رابطه عقل و قلب از منظر آیات و روایات و در بُعد عملی، تحقق این رابطه تعاملی و شکل‌گیری آموزش مطلوب درصحنه‌ی عمل است. این تحقیق ازنظر هدف، کاربردی و ازلحاظ اجرا و روش، توصیفی، تحلیلی است و روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانهای است. دادههای اصلی آیات قرآن و تفاسیر معتبر و احادیث ائمه اطهار در ذیل آیات مرتبط با محوریت عقل، قلب و آموزش که با روش فیش‌برداری و استفاده از نرم‌افزارها، کتب، پایان‌نامه و مقالات مرتبط انجام‌گرفته و طبقه‌بندی خواهد شد. یافته‌های این تحقیق، حاکی از تأثیر و تأثرات اتحاد قلب و عقل بر آموزش هست. در ارتباط و اتحاد مثبت عقل و قلب با آموزش صحیح انسان رشد و تعالی می‌یابد و در انحراف و ارتباط سلبی عقل و قلب باهم، انسان مسیر سقوط را می‌پیماید.

هدف: یکی از مسئله‎های مورد دغدغۀ معلمّان و مربیان این است که چگونه می‎توانند در موقعیت‎های عملی، از آموخته‎های نظری خود (که معمولاً کلّی و ناوابسته به موقعیت هستند) استفاده کرده و بتوانند به درستی تشخیص دهند که به‌صورت خاص، چه باید کنند؟ در میان اندیشنمدان تعلیم و تربیت مدرن، برخی به پیش‎بینیِ یک قلمروی معرفتیِ واسطه میان نظریه‎های کلی و عمل تربیتی یا پیشنهاد مجموعه‎ای از دستورالعمل‎ها برای پیمودن این فاصله پرداخته‎اند و برخی نیز، بعضی از ویژگی‎های شخصیتی معلم را به‌عنوان عامل پل زدن میان نظریه و عمل معرفی نموده‎اند و برخی رویکردها نیز از اساس، توجه اندکی به این چالش داشته‎اند. پژوهش حاضر می‎کوشد با بررسی و تحلیل دیدگاه‎های فیلسوفان مسلمان درباره‎ی پاره‎ای حقایق انسانی مرتبط همانند انواع و مراتب علوم، فعل ارادی انسان و مقدمات آن، عقل عملی و ملکات عملی، به استخراج مهم‎ترین شایستگی‎های مورد نیاز مربی برای گذار از نظریه به عمل تربیتی بپردازد. روش تحقیق: روش استفاده شده در پژوهش، روش تحلیل محتوای کیفی است. یافته‌ها: براساس یافته‎ها، مربی علاوه بر مجموعه‎ای از شناخت‎های کلّی، نیازمند شایستگی‎هایی همانند تجربه‎ی عملی، تروّی (به‌معنای کلّی توانایی تأمل و اندیشه‎ورزی در یک موقعیت عملیِ جزئی)، برخورداری از ملکات اخلاقی و حرفه‎ای مرتبط و همچنین تقواست. آنچه شکاف میان نظر تربیتی (که همیشه از جنس دانش حصولی و غالباً کلّی است) و عمل تربیتی (به‌معنای تشخیص مصداقی در موقعیت عمل) را پر می‎کند، شخصیتی برخوردار از این مجموعه شایستگی‎هاست که توانایی شناساییِ شایسته‎ترین اقدام را داراست.

نوشتار حاضر با الهام از آيه 25 سوره مبارکه حديد، مداري خاص در چارچوب دين ارائه مي‌دهد و ضمن نقد انديشه‌هاي الحادي، به انديشه ناب قرآني مي‌پردازد و نشان مي‌دهد که قرآن کريم به عنوان منشور و نماينده دين کامل، مدار حرکت تربيتي انسان را در سيستمي منظم و متشکل از علم، فطرت، عقل و اعتدال تبيين مي‌نمايد. مدار حرکت تربيتي انسان ششمين لازمه از لوازم شش گانه حرکت نفس بشري است و در ادامه مباحث فرآيند تربيت مطرح شده است.