جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شعر فتوح در صدر اسلام از اهیمت ویژه اى برخوردار است. مطالعه در این زمینه به تدوین مقالات وکتابهاى پرحجمى نیاز دارد. زیرا این شعارکه بیشتر در جنگهاى قادسیه، یرموک، نهاوند و غیره سروده شده از خصائص و امتیازاتى برخوردار است که نبردهاى سخت و جانکاهى را در راه دین خدا و اقامه توحید بیان مىکند و علاوه بر آنکه حماسه و شور و غیرت دینى مسلمانها را در این جنگها نمایان مى سازد، تأثیر تعالیم عالى اسلام را هم در این اشعار آشکار مى سازد و از طرف دیگر در شعر فتوح مرثیه هاى جانگدازى را مشاهده مىکنیم که با مراثى ادب عربى دوره هاى دیگر از لحاظ اخلاص عمل و ایمان به پیغمبر و کتاب خدا بکلى متفاوت اسث و از حیث سبک هم این سروده ها بیشتر داراى رنگ عامیانه همراه با مفاخره است و از فصاحت و شیوایى شعر شاعرانى که با فراغت خاطر، تأمل و اندیشه کافى اشعار استوار و محکمى مى سرایند بهره کافى ندارند.

فراخوان پیروان ادیان دیگر به قبول اسلام که اصطلاحاً «دعوت» خوانده می­ شود، در بیشتر موارد با سه پیشنهاد: قبول اسلام، پرداخت جزیه یا جنگ همراه بوده است. پیشنهاد قبول اسلام به ایرانیان نیز به ­تفصیل در گزارش ­های متعدد آمده است. محتوای این گزارش­ ها دارای دو وجه متمایزند: وجه صوری و عینی رویداد­ها و دیگر، وجه دینی، معنوی و گرایش ­ها و بینش ­های راویان آن ها. گزارش ­های مختلف و وجود دیدگا­ه های متضاد درباره یک رویداد سؤال­ هایی برانگیخته است. نُت برخی از این گزارش­ ها را جعلی و مسأله دعوت در منابع را مضامینی داستانی و آن ها را فاقد اصالت و مصداق عینی می ­شمرد؛ امّا با نقد ابعاد مختلف دینی، اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی محتوای گزارش­ ها و تحلیل مضمون نامه ها و گفتگوهای فرستادگان مسلمانان، به­ ویژه تحلیل رویارویی اعراب با رستم فرخ زاد، و نیز ملحوظ داشتن حواشی مربوط به جلوس یزدگرد معلوم می­ گردد که هرچند عرضه دعوت- یعنی نقطه ثقل گزارش­ های فتوح- در هر رویارویی ممکن نبوده، امّا ادّعای مجعول بودن آن را نیز نمی­ توان تأیید کرد.