جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش پیش رو به بررسی تطبیقی مسأله‌ی معاد در باور برخی اندیشمندان نوصدرائی قم یعنی علامه‌ طباطبایی، آیت‌الله جوادی آملی و استاد شهید مطهری و برخی اندیشمندان مکتب کلامی خراسان یعنی آیت‌الله شیخ‌ مجتبی قزوینی، آیت‌الله میرزاجوادآقا تهرانی و آیت‌الله شیخ حسنعلی مروارید می‌پردازد.اندیشمندان نوصدرائی قم به‌لحاظ فکری دنباله‌روی حکمت صدرائی بوده و اساس فعالیت‌های علمی ایشان، تبیین شالوده‌‌ی اساسی این مکتب یعنی هماهنگی بین قرآن، برهان و عرفان است. و همه‌ی آرا و اندیشه‌های کلامی این اندیشمندان در راستای این اصل شکل گرفته است. در مقابل اندیشمندان کلامی خراسان که از شاگردان موسس این مکتب یعنی میرزا مهدی اصفهانی هستند و معتقد به جداسازی تعالیم وحیانی از آموزه‌های علوم بشری (فلسفه و عرفان)، به‌خاطر تباین این دو از یکدیگر می‌باشند و کل آرا و اندیشه‌های کلامی این اندیشمندان در راستای این اصل شکل گرفته است.

ابن عربی معاد را هم روحانی و هم جسمانی می داند . از نظر وی، ماهیت حقیقی معاد و حشر ، جمع شدن نفوس جزیی درنفس کلّی است . معاد جسمانی نیز دارای دو کیفیت متفاوت برای بهشتیان و دوزخیان است. زیرا حشر جسم بهشتیان به شکل دنیوی نیست ؛ بلکه جسم محشور شدة آنها ، جسم لطیف ملکوتی است که موسوم به جسم طبیعی است و از نشأت عنصری و دنیوی برتر است و خواصّ دنیوی ندارد . امّا حشر جسم دوزخیان ، به گونة عنصری ، و مبتنی بر مزاج دنیوی است و قابل زوال و تغییر و کون و فساد است ؛ زیرا دوزخیان به علّت اتکاء به دار عنصری و هوا و هوسهای زود گذر دنیوی ، درهای روحانیت برای همیشه به روی آنها بسته است ؛ لذا از عالم عناصر رهایی نخواهند یافت. در این مقاله به بیان دیدگاه ابن عربی در مورد لزوم معاد جسمانی و نیز به کیفیّت این معاد پرداخته شده است .