جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از نکات چشمگیر در منابع تاریخ اسلام، آمار و ارقام فراوان در زمینه های گوناگون است. این آمار موضوعات زیادی، مانند شمارگان سپاهیان، تلفات انسانی و مالی جنگ ها و درگیری ها، خسارت های ناشی از حوادث طبیعی، اعم از سیل، زلزله و بیماری های فراگیر و نیز اموال، درآمدها، هزینه ها و دارایی های حکومت ها و افراد را در برمیگیرد.با توجه به فقدان آمارگیری و عدم امکان سرشماری دقیق در قرون نخستین اسلامی و حتی دشوار و گاه ناممکن بودن تخمین آمار تقریبی در مواردی، چون دارایی های افراد یا خسارت های زلزله، به درستی و دقت بسیاری از این آمار و ارقام نمیتوان کاملا اعتماد کرد. تردید خود مورخان درباره اعداد داده شده، اختلاف شدید میان اعداد مذکور در روایت ها، ناهم خوانی برخی از آمارها با شرایط جغرافیایی، اقتصادی و سیاسی و نیز ناسازگاری آن ها با توانایی های مادی و معنوی و همچنین استفاده گسترده از اعداد نمادین و رند، برخی از دلایل نادرستی بسیاری از این آمار و اعداد است.این مقاله میزان درستی و دقت اعداد و ارقام را در منابع تاریخ اسلام بررسی میکند. منابع مورد استناد در این تحقیق عبارت اند از: تاریخ الیعقوبی، الاخبار الطوال، تاریخ الرسل و الملوک؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تجارب الامم و تعاقب الهمم و الکامل فی التاریخ. این منابع اولا تاثیر زیادی در سایر آثار و کتب تاریخی داشته اند و ثانیا بیش از منابع دیگر توجه محققان تاریخ اسلام را به خود جلب کردهاند.

به کسانی که همسر خود را بر ا اثر فوت از دست داده اند بیوه اطلاق می شود. بیوگی یکی از وضعیت های چهارگانه زناشویی منعکس در نشریات سر شماری است. از آنجایی که احتمال ازدواج مجدد پس از فوت همسر رای زنان کمتر از مردان است، بیوگی در مورد زنان نمود بارزتری پیدا می کند. در این مقاله تلاش در جهت ارایه تصویری از ویژگی های جمعیت شناختی بیوه زنان و روند تغییر و تحولات آن بر اساس آمارگیری ها، به ویژه سرشماری های انجام شده در کشور، صورت گرفته است. روند تحولات شمار و حجم بیوه زنان و علل و عوامل موثر بر آن، ساختمان و توزیع سنی بیوه زنان، سواد و بیوگی زنان، شهرنشینی بیوه زنان و بالاخره میانگین سال های زندگی زناشویی و سن بیوه شدن زنان از جنبه های است که در این مقاله مورد برررسی قرار گرفته است. فزونی بارز نسبت درصد زنان بدون همسر بر اثر فوت در مقایسه با مردان و افزایش آن در سال 1365 سالگی به سبب افزاریش امید زندگی مردان، افزایش تدریجی میانگین سنی بیوه زنان، تاثیر مثبت سواد بر طول زندگی زناشویی و به تاخیر افتادن بیوگی زنان و فزونی شهرنشینی بیوه زنان نسبت به شرنشینی کل جمعیت از جمله یافته های اساسی این بررسی بوده است

در این مقاله، اندیشه ها و آرای دو تن از صاحب نظران برجسته عهد قاجار که در ارایه مفاهیم جمعیت شناختی در ایران پیشگام بوده اند، بررسی شده است. نخستین آن ها، عبدالغفارخان نجم الدوله، از ریاضی دانان، منجمان و مولفان طراز اول آن عصر است. وی اولین سرشماری شهر تهران را در سال 1284 قمری/ 1867 م طراحی و به کمک 8 تن از شاگردان مبرزش در دارالفنون به مرحله اجرا درآورد. وی برای نخستین بار، علم آمار و بعضی از مفاهیم آماری (مثلا میانگین) را به ایرانیان عرضه نمود. وی اولین کسانی است که بحث درباره مسایل مربوط به جمعیت را که در ایرانیان عرضه نمود. وی اولین کسانی است که بحث درباره مسایل مربوط به جمعیت را که در ایران آن زمان مطلقا مورد توجه نبود آغاز کرد و نظریه معروف مالتوس را در مورد خطرات بالقوه افزایش بی رویه جمعیت مطرح نمود. وی ترسیم کننده نقشه بسیار جامعی از تهران و چندین شهر دیگر، تنظیم کننده جداول تطبیق سال های قمری و میلادی برای 1400 سال قمری و 2042 سال میلادی و کسی است که تقویم رسمی سالیانه ایران را برای 57 سال محاسبه و منتشر کرد.دومین صاحب نظر پیشرو، ابوطالب زنجانی - از معاصران نجم الدوله - است. وی مترجم کتاب طهارة الاعراق اثر معروف ابن مسکویه (متوفی در 421 قمری) است که در آن نظریه ای مشابه نظریه مالتوس ارایه شده است. وی ضمن حواشی و تعلیقات خود بر کتاب مزبور از بعضی مسایل مربوط به جمعیت از جمله ظرفیت محدود کره زمین برای ازدیاد نفوس، طول عمر متوسط بسیار کوتاه ایرانیان در آن زمان که موجب کاهش محسوس جمعیت شده بود و در مقابل، از تلاش های پیگیر کشورهای اروپایی برای تامین بهداشت و افزایش طول عمر مردم یاد کرده است.