جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در بیانی ساده، می توان علم اصول را متکفّل بیان چهارچوب و مسیر استنباط دانست. این دانش، در پرتو تلاش علمای مسلمان برای فهم متون دینی و در بستر نیازهای متراکم استنباطی و عمدتاً در دامان علم فقه پدید آمده است. این علمِ ابزاری، تاریخ طولانی پرفراز و نشیبی را در مسیری رو به تکامل پیموده است. مقتضیات عصری و نیازهای گسترده بشر معاصر به دین اسلام و به ویژه هجوم گسترده نیازهای فقهی در پرتو استقرار حکومت اسلامی، حجم عظیمی از مسائل کمّی و کیفیِ مورد ابتلا را متوجّه دانش فقه و دیگر علوم دینی نموده است. بخش عمده ای از این نیازها به دانش اصول که به ‌طور طبیعی باید عهده دار بررسی عناصر عملیات استنباط باشد، ارجاع داده می شود؛ لکن این دانش در ایستار و وضعیت کنونی خود، به دلایل مختلف، توان پاسخ‌گویی کمّی و کیفی متناسب با این نیازها را ندارد؛ بدین جهت، علم اصول در این برهه و در مسیر تکامل تاریخی خود، به تحوّلات گسترده ای نیاز دارد تا بر چالش­های فراروی خود فائق آید. تحقّق چنین تحوّلی، نیازمند ایجاد بسترها و زمینه های متعدّدی است که بدون توجّه کافی بدان‌ها، سخن از تحوّل اصول، توجیه و کارآیی چندانی نخواهد داشت. بسترها و زمینه­های یادشده در نوشتار فرارو، از بررسی آسیب شناسانه وضعیت اصول در عرصه های آموزش، پژوهش و ترویج آن و تحلیل نتایج حاصل، اصطیاد گشته اند.

انسان‏ها بر اساس نیازهای فردی و گروهی خود درفضاها فعالیت کرده و الگوهای رفتاری خاص خود را عرضه می‏ کنند. فضاها نیز در یک رابطه‎ی دوجانبه، از یک سو آیینه تمام ‏نمای فعالیت‏ ها و الگوهای رفتاری یک جامعه بوده و از سوی دیگر بر فعالیت‏ ها و رفتارهای ساکنان تاثیر زیادی می ‏گذارند. میزان سازگاری بین فضا و کالبد با فعالیت‏ ها و رفتارهایی که در آن اتفاق می ‏افتد، معیار مهمی برای ارزیابی میزان سلامت، توانایی و هماهنگی یک جامعه می‎باشد، در واقع اگر جامعه قادر به ایجاد بستری مناسب برای فعالیت ‏ها و رفتارهای ساکنان نباشد، نمی‏ تواند ادعای غنای فرهنگی کند. انسان بر اساس باورها، آیین ‏ها، جهان‏بینی و فرهنگ خویش محیطی را می ‏سازد که بتواند ضمن آنکه آئینه اصول و ارزش‏ هایش بوده، او را درجهت وصول به آنها یاری نماید. یکی از زمینه ‏های مهم در جامعه معاصر ایرانی با توجه به انگاره‏ های موجود، توجه کردن به بعد اجتماعی دین است که طی آن مبانی موردنظر در بطن جامعه نهادینه می‏ شود و از طریق نهادها و آموزه‏ هایش، جامعه را در مسیری که خود را در آن می‏ یابد، تحت تاثیر قرار می ‏دهد.