چکیدهدر دین اسلام، مسجد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. با مراجعه به متون تاریخی درمی‌یابیم که در زمان رسول گرامی اسلام?، مسجد مرکز تمامی فعالیت‌های عبادی، اجت
... تماعی، سیاسی، اقتصادی و ... بوده است. امروزه با وجود این‌که مساجد فراوانی در کشور ما ساخته شده اما متأسفانه اکثر آنها فقط جهت اقامه‌ی نماز استفاده می‌شود و کارکردهای دیگر آن مغفول مانده است. این پژوهش با مراجعه به آیات و روایات، کارکردهای ارتباطی مسجدالحرام را بررسی کرده است. بدیهی است که بسیاری از کارکردهای مسجدالحرام را می‌توان به دیگر مساجد نیز تعمیم داد. درنتیجه‌ی این تحقیق، به دست آمد که مسجدالحرام فراهم‌کننده‌ی چهار نوع ارتباط اساسی انسان است؛ فلسفه‌ی وجودی خلقت که رسیدن به مقام عبودیت است، در مسجدالحرام و اعمال آن تجلی می‌یابد؛ و این، اصلی‌ترین نوع ارتباط انسان را رقم می‌زند؛ ارتباط با خدا. ارتباط با خویشتن، در خلوتی که مسجدالحرام برای انسان فراهم می‌کند قابل دست‌یابی است. احکام مربوط به احرام که هرکدام به‌صورت نمادین به اصلی از اصول اخلاقی و عرفانی اشاره دارد جلوه‌گاه ارتباط انسان با خویشتن است. امن بودن حرم الهی، حتی برای حیوانات و گیاهان، محترم بودن جای‌جای ساختمان مسجدالحرام، شفابخش بودن آب زمزم، حرمت حجرالأسود، حجر و رکن و مقام و ... همه و همه گویای چگونگی ارتباط انسان با طبیعت‌اند. روح اجتماعی آیین حج، نماز جماعت، طواف، روحیه‌ی تعاون و همکاری که بر اثر مراودات مسلمانان به دست می‌آید. آگاهی مسلمانان از وضعیت جهان اسلام، دست‌گیری از مستمندان و نیازمندان و ... ارتباط انسان با دیگران را در چهار حوزه‌ی فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بیان می‌کند. اساساً می‌توان مسجدالحرام را محمل بسیار مناسبی برای ارتباطات انسانی دانست و بالتبع این کارکردهای کارآمد را به سایر مساجد نیز انتقال داد و از مساجد به‌عنوان بهترین ابزار ارتباطی جهت گسترش مفاهیم و ارزش‌های اسلامی استفاده کرد.واژگان کلیدی: کارکرد ارتباطی، مسجدالحرام، ارتباط با خدا، ارتباط با خویشتن، ارتباط با طبیعت، ارتباطات انسانی، آیات و روایات.
بیشتر