جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول تاریخ ایران، کدخدا یان به عنوان رؤسای روستاها ، نقش بسیار مهمی در ساختار اداری و تأمین امنیت روستاها ایفا کردند. این موقعیت و عملکرد در دوره ی قاجاریه نیز تداوم و تکامل یافت و به موجب «قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام» مصوب 14 ذی القعده ی 1325، اداره ی امور روستاها رسماً بر عهده ی کدخدایان گذاشته شد ؛ اما در سال 1354 ه.ش، کدخدا از سیستم اداری ایران حذف و مناصب دیگری همچون «دهبان» و «انجمن ده» جایگزین آن شدند. در این پژوهش ضمن بررسی موقعیت و جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کدخدا و عملکرد اداری- سیاسی او در جامعه ی روستایی دوره ی قاجار و تداوم و تحول ساختار و عملکرد کدخدا در طول این دوره، به این سؤال پاسخ می دهیم که جنبه های مثبت و منفی نقش کدخدا برای دولت، مالک و روستاییان چه بوده است. در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی و بررسی تاریخی مبتنی بر اسناد و داده های موجود در منابع استفاده می کنیم. نتیجه ی این تحقیق نشان می دهد که در جامعه ی روستایی عهد قاجار، کدخدا به عنوان رئیس ده، بالاترین مقام اجرایی حاضر در روستا بود و ارتباط مقامات دولتی و مالکان غایب با روستاییان و بالعکس بیشتر به واسطه ی او انجام می شد. کدخدا با توجه به شرایط زمانه، میزان قدرت و نفوذ مالک و مقامات بالادستی دیگر، مطیع یا سرکش بودن افراد زیردست، میزان نفوذ و اعتبار در بین مردم و ویژگی های اخلاقی و شخصیتی خود، گاه به عنوان نماینده ای چاپلوس برای حکومت ظاهر می شد و با گرفتن مالیات های گوناگون از رعایا، باعث بدبختی آن ها می شد و گاه به صورت زبان گویای افراد زیردست خویش دربرابر ظلم و ستم مقامات دولتی دیگر درمی آمد و با رسیدگی به مشکلات مردم، برای رفاه و آسایش آنان اقدام می کرد.

درباره نحوه قرائت کلمه «مالک» در آیه شریفه «مالک یوم الدین» (الفاتحه/4) اختلاف وجود دارد، برخی آن را «ملک» خوانده اند و برخی «مالک». چنانکه از آیات قرآن دانسته می شود، «مالک» و «ملک» بودن خداوند به حسب واقع، یک چیز بیش نیست، چون خدا مالک ملک است و مالک ملک، همان ملک است. پس به احتمال قوی قرائت درست، همان «مالک» است. در این پژوهش، سعی بر آن است تا با نگاهی تاریخی به تفاسیر فریقین، آغاز ورود بحث اختلاف قرائت در این آیه مشخص شود و ضمن عرضه اقوال و آرای مفسران و تبیین ادله و نحوه استدلال آنان، روشن شود که آیا موضع مفسران در ترجیح یکی از قرائت ها، موضعی متقن و استوار بوده است یا خیر؟ مباحث مذکور در ذیل این آیه با توجه به روند تاریخی، ما را در جهت گزینش صحیح قرائت، چندان یاری نمی کنند، بلکه با توجه به شواهد موجود و خود آیات قرآن کریم، قرائت مشهور - که همان «مالک» است - صحیح تلقی می شود.