جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بسياري از فقيهان شيعه و سني با استناد به روايات معروف به احاديث «من بلغ» از مناقشات جدي در سند روايات دال بر مستحبات و مکروهات پرهيز کرده و به آساني طبق مقتضاي اين روايات فتوا به استحباب و کراهت داده‌اند، گرچه سندي صحيح نداشته باشند. اين انگارۀ ديرين فقهي به اخلاق نيز تسري يافته و بدين‌سان بسياري، تسامح را در اسناد روايات حامل آموزه‌هاي اخلاقي نيز روا انگاشته‌اند. پژوهۀ فرارو با هدف ارزيابي اين رهيافت از روش اسنادي مدد جسته و با تحقيق در سند و دلالت روايات «من بلغ»، احتمالات فقه الحديثي در فراز محوري «من بلغه ثواب من الله علي عمل» در اين روايات را تحليل نموده و اين نظريه را برگزيده است که فراخ‌داري و تساهل و آسان‌نگاري مرسوم به هيج وجه در اخلاق روا نيست؛ زيرا اولاً اخلاق بسيار فربه‌تر از مجموعه‌اي از مستحبات است؛ ثانياً، «ثواب» و «عمل» در اين فراز مخصوص مستحبات نيست و واجبات را هم شامل است؛ و ثالثاً، مدلول اين روايات، نوعي امتنان نسبت به رواياتي است که صدورشان از طرق عقلائي احراز شده، اما در واقع صادر نشده‌اند و لذا تسامح در اعتبارسنجي سند روايات اخلاقي روا نيست

یکی از برنامه های اساسی زندگی هر انسان، دور کردن آسیب های احتمالی از خود می‌باشد.در صورتی که آن احتمال ، خوف آور باشد، دور کردن آن لازم و در غیر این صورت پسندیده می‌باشد.این عمل در اصطلاح احتیاط نامیده می‌شود.در این تحقیق تلاش می‌شود اهمیت احتیاط (در هر چیزی) از منظر علم اخلاق با تأکید بر آموزه های اسلامی روشن گردد.در این تحقیق نخست تعریفی از اخلاق و احتیاط، و ناسانی اخلاق وعلم اخلاق اثبات می شود. زیرا اخلاق، ملکات پایدار درونی است ولی آنچه در علم اخلاق بحث می شود اعم از ملکه وحال –فضیلت ورذیلت-بینش وگرایش-صفات ورفتار می باشد.ضمنا احتیاط ،عمل به روشی که انسان را به بهترین وجه به سعادت می رساند، دانسته شده است. و بین معنای لغوی واصطلاحی وروایی آن همسانی اثبات شده است.بنابراین طبق تعریف احتیاط یکی از یافته ها در این تحقیق این است که احتیاط، دارای حسن مطلق است و همچنین این نکته که احتیاط در موارد خوف نوعی عقلایی، شرط لازم برای سلوک اخلاقیِ اکثر انسان‌ها می‌باشد. بخاطر اینکه اکثریت انسانها در آن حد از قدرت ایمان واراده نیستند که در صورت عدم پرهیز از موارد خوف آور انحراف، سالم بمانند.و همچنین این که شرایط فردی و اجتماعی هر شخص تأثیر قابل توجهی البته در حد اقتضاء در جهت گرایش به احتیاط یا ضد آن در انسان دارد و جزء اخیر علت تامه، اراده انسان است. ضمنا این تحقیق اثبات می کند که ملاک احتیاط لزومی خوف نوعی عقلایی بوده وملاک احتیاط استحبابی، احتمال کمتر از خوف می باشد. وبا این بیان از مبنای شیخ انصاری فاصله می گیرد.