جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان متون بی شمار ادب فارسی، مثنوی مولانا جزو نادر متن هایی است که از لحاظ باقی ماندن نسخه های معتبر و اهتمام به تصحیح آن، خوش فرجام و دوستکام بوده است. زمانی که نیکلسون به تصحیح آن همت گماشت و مجلدات نخستین آن را چاپ کرد (1925) هنوز بسیاری از متن های مهم، ناشناخته در گوشه کتابخانه ها گرد و خاک می خوردند. با اینکه نیکلسون قبل از شروع به کار تصحیح، سعی کرده بود همه نسخه های معتبر شناخته شده را گرد آورد ولی در حین تصحیح بود که به وجود نسخه هایی از قرن هفتم و نزدیک به زمان آفرینش متن پی برد که یکی از آنها نسخه مورخ 677 محفوظ در موزه آرامگاه مولانا در قونیه بود. نیکلسون بعد از دریافت و ارزشیابی نسخه به اهمیت آن پی برد و در چاپ دفتر سوم به بعد آن را اساس قرارداد و برای نشان دادن تفاوت های ضبط آن با دو دفتر 1 و 2 ضمیمه هایی افزود.این نسخه در سال 1371 به همت نصراله پورجوادی و متخصصان فنی مرکز نشر دانشگاهی و همکاری توفیق سبحانی به صورت عکسی (فاکسیمیله) به چاپ رسید و در دسترس پژوهشگران و علاقه مندان مولوی قرار گرفت.به جهت جایگاه بی بدیل این نسخه در حفظ صورت و قرائت درست مثنوی، چند تن از مثنوی پژوهان همزمان اقدام به چاپ آن کردند.این مقاله هزارو سیصد بیت آغازین دفتر اول را در شش چاپ مبتنی بر تک نسخه قونیه - که گاهی ضبط های چاپ نیکلسون را نیز به عنوان نسخه بدل در حاشیه افزوده اند - مقایسه و با چاپ عکسی مقابله کرده و اختلاف ها را بیت به بیت آورده است. این اختلاف ها به قرائت متفاوت از ضبطی واحد، اختلاف سلیقه مصححان در حفظ یا تغییر شیوه خط و طرز تلفظ کلمات، بی دقتی در مراحل حروف چینی و اغلاط چاپی و ... مربوط می شود.این مقابله نشان داده است که در چاپ های اخیر، در قرائت متن بیش از آنکه چاپ عکسی مورد مراجعه باشد، به چاپ های حروفی قبلی نسخه قونیه و نیکلسون مراجعه شده است.

با توجه به این که در زمینه نسخ خطی آثار مولوی پژوهش ها، مطالب و یافته های علمی تازه ای از سوی محققان ارائه شده است، تصحیح و ویرایش مجدد کتاب فیه مافیه برای تسهیل در خوانش و فهم این اثر ارزشمند، ضروری می نماید. در این پژوهش ضمن تبیین جایگاه کتاب فیه مافیه در میان آثار منثور ادب فارسی و اهمیت آن در مطالعات عرفانی، به خصوص در مولاناشناسی، به معرفی و بررسی نسخه خطی فیه مافیه در کتابخانه موزه مولانا در قونیه و نسخه چاپی آن خواهیم پرداخت که اخیرا به همت دکتر توفیق ﻫ. سبحانی تصحیح شده و توسط انتشارات شرکت مطالعات و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.